GIỄU NGƯỜI THI ĐỖ

Một đàn thằng hỏng đứng mà trông,

Nó đỗ khoa này có sướng không!

Trên ghế bà đầm ngoi đít vịt,

Dưới sân ông cử... ngỏng đầu rồng.

(Trần Tế Xương, in trong Tổng tập văn học Việt Nam, tập 14)

Bài thơ Giễu người thi đỗ được viết theo thể thơ nào?

Phương thức biểu đạt: biểu cảm.

Bài thơ phản ánh xã hội phong kiến, nơi khoa cử đôi khi trở thành hình thức, danh lợi hão. Những người đỗ đạt nhưng kém tài năng vẫn được phong danh hiệu, gây ra hiện tượng hư danh trong học vấn.

Hình ảnh này phơi bày sự hạn chế, yếu kém về tài năng của những người thi đỗ. Tác giả dùng từ ngữ mỉa mai, châm biếm để nhấn mạnh rằng thành tích trên giấy không đồng nghĩa với năng lực thực tế.

Tác giả sử dụng hình ảnh so sánh hài hước, cường điệu để mỉa mai sự tự phụ và hão huyền của những người đỗ đạt. Hình ảnh “ngoi đít vịt” và “ngỏng đầu rồng” vừa tạo hiệu ứng hài hước vừa thể hiện sự hư danh, quyền lực chỉ là hình thức, không tương xứng với thực tài.

Giọng điệu trào phúng, mỉa mai, châm biếm. Tác giả vừa tạo tiếng cười vừa phê phán thói hư danh trong khoa cử và học tập.

Bài thơ sử dụng nhiều thủ pháp trào phúng để mỉa mai những người đỗ đạt nhưng kém tài:

- Cường điệu, phóng đại: phóng đại hình ảnh sự tự phụ, hão huyền của người thi đỗ, khiến họ trở nên lố bịch trong mắt người đọc.

- Giọng điệu mỉa mai, châm biếm: kết hợp với ngôn ngữ súc tích, hài hước, tạo hiệu quả trào phúng cao, vừa gây cười vừa phê phán thói hư danh trong khoa cử.

Tác giả phê phán thói chạy theo danh lợi, coi trọng hình thức hơn năng lực thực chất. Bài thơ nhắc nhở cần coi trọng thực học, thực tài, học tập nghiêm túc, rèn luyện kiến thức và năng lực thực tế, không chạy theo danh hiệu hão để đánh mất giá trị thực chất của bản thân.

Gợi ý:

a. Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

- Viết đúng hình thức đoạn văn (diễn dịch, quy nạp, móc xích…).

- Đảm bảo dung lượng khoảng 200 chữ.

b. Xác định đúng yêu cầu của đoạn văn: suy nghĩ của em về vai trò của tri thức thực chất trong học tập và thi cử.

c. Hệ thống ý

- Giải thích:

+ Kiến thức thực chất là hiểu biết, năng lực vận dụng vào thực tế, giải quyết vấn đề.

+ Danh hiệu, bằng cấp chỉ là hình thức bên ngoài, không đảm bảo năng lực thực tế.

- Hậu quả khi coi trọng hình thức:

+ Cá nhân: kiến thức nông cạn, thiếu kỹ năng, khó áp dụng vào cuộc sống, dễ ảo tưởng về thành công.

+ Xã hội: tạo ra nguồn nhân lực yếu, lãng phí tài nguyên giáo dục, làm trì trệ tiến bộ chung.

- Vai trò của tri thức thực chất:

+ Giúp học sinh, sinh viên phát triển tư duy, kỹ năng, rèn luyện năng lực thực sự.

+ Coi trọng học tập nghiêm túc, rèn luyện bản thân hơn là chỉ quan tâm đến danh hiệu

d. Chính tả, ngữ pháp: Đảm bảo chuẩn chỉnh, ngữ pháp Tiếng Việt.

e. Sáng tạo: Bố cục rõ ràng, lời văn giàu hình ảnh, cảm xúc.

Đoạn văn tham khảo

Trong xã hội, nhiều người chỉ quan tâm đến danh hiệu, bằng cấp mà bỏ qua việc trau dồi tri thức thực chất. Bài thơ Giễu người thi đỗ của Trần Tế Xương phê phán những người thi đỗ nhưng năng lực hạn chế, nhấn mạnh rằng thành tích trên giấy không đồng nghĩa với khả năng thực tế. Tri thức thực chất là sự hiểu biết, năng lực vận dụng vào thực tiễn, giúp con người giải quyết vấn đề và phát triển toàn diện, trong khi danh hiệu hay bằng cấp chỉ là hình thức bên ngoài, không đảm bảo năng lực. Nếu học chỉ để lấy danh hiệu mà không rèn luyện kiến thức, cá nhân sẽ gặp nhiều khó khăn, thiếu kỹ năng, dễ đánh giá sai khả năng của bản thân. Xã hội cũng chịu tác động tiêu cực khi nguồn nhân lực yếu kém, lãng phí tài nguyên giáo dục và làm trì trệ tiến bộ chung. Ngược lại, việc chú trọng tri thức thực chất giúp học sinh, sinh viên phát triển tư duy, kỹ năng, rèn luyện năng lực thực sự, từ đó đạt được thành công bền vững và đóng góp tích cực cho xã hội. Vì vậy, mỗi người cần học tập nghiêm túc, rèn luyện năng lực thực chất và đánh giá đúng khả năng bản thân, tránh chạy theo danh hiệu hão để phát triển toàn diện và có giá trị thực sự trong cuộc sống.

Gợi ý:

a. Đảm bảo cấu trúc bài văn nghị luận

- Học sinh biết tạo lập một bài văn nghị luận đảm bảo đủ cấu trúc 3 phần: Mở bài, Thân bài, Kết bài.

- Đảm bảo đúng dung lượng khoảng 400 chữ.

b. Xác định đúng vấn đề nghị luận: phân tích bài thơ Giễu người thi đỗ.

c. Bài viết có thể triển khai theo nhiều cách khác nhau song cần đảm bảo các ý sau

* Mở bài

- Giới thiệu tác giả: Trần Tế Xương (1870–1907), nhà thơ tiêu biểu với giọng trào phúng, mỉa mai xã hội phong kiến cuối thế kỉ XIX.

- Giới thiệu bài thơ: Giễu người thi đỗ phản ánh hiện tượng khoa cử hư danh, đỗ đạt nhưng thiếu tài năng thực chất, nhấn mạnh sự hão huyền và tự phụ của những người này.

* Thân bài

- Nội dung:

+ Hình ảnh các “người thi đỗ” nhưng kém tài:

•       “Một đàn thằng hỏng đứng mà trông” → nhấn mạnh sự yếu kém, trình độ hạn chế của những người đỗ đạt.

•       “Trên ghế bà đầm ngoi đít vịt / Dưới sân ông cử… ngỏng đầu rồng” → hình ảnh so sánh hài hước, phóng đại sự tự phụ, hão huyền của những người này.

+ Bài thơ phản ánh hiện tượng chạy theo danh lợi hão, học chỉ để lấy bằng cấp, danh hiệu mà không rèn luyện năng lực thực chất.

- Nghệ thuật:

+ Thể thơ: thất ngôn tứ tuyệt, súc tích, cô đúc.

+ Thủ pháp trào phúng nổi bật:

•       Cường điệu, phóng đại: làm lố sự tự phụ, hão huyền của người thi đỗ.

•       Ẩn dụ hài hước: “ngoi đít vịt”, “ngỏng đầu rồng” → nhấn mạnh sự hình thức, hư danh.

•       Giọng điệu mỉa mai, châm biếm: vừa gây cười, vừa phê phán thói hư danh trong khoa cử.

- Giá trị tư tưởng:

+ Phê phán thói chạy theo danh lợi hão, coi trọng hình thức hơn năng lực thực chất.

+ Nhấn mạnh vai trò của tri thức thực chất: học để rèn luyện năng lực, áp dụng vào thực tế, phát triển bản thân.

+ Bài học rút ra: cần khiêm tốn, học tập nghiêm túc, đánh giá đúng năng lực và tránh tự phụ, hão huyền.

* Kết bài

- Khẳng định giá trị hiện thực và nghệ thuật trào phúng của bài thơ.

- Liên hệ hiện tượng ngày nay: thông điệp vẫn còn ý nghĩa với học sinh, sinh viên về tinh thần học tập nghiêm túc và rèn luyện thực tài.

d. Chính tả, ngữ pháp: Đảm bảo chuẩn chính tả, ngữ pháp Tiếng Việt.

e. Sáng tạo: Diễn đạt trong sáng, bài viết thể hiện được sự sáng tạo, độc đáo riêng. 

Bài viết tham khảo

Trần Tế Xương (1870–1907) là một trong những nhà thơ tiêu biểu của văn học Việt Nam cuối thế kỉ XIX, nổi tiếng với giọng trào phúng, châm biếm sâu sắc nhưng vẫn giàu giá trị nhân văn. Ông quan sát tinh tế những hiện tượng xã hội, đặc biệt là khoa cử và học vấn, để qua đó gửi gắm bài học về tri thức và nhân cách. Bài thơ Giễu người thi đỗ phơi bày hiện tượng những người đỗ đạt nhưng hạn chế về năng lực thực chất, nhấn mạnh sự hão huyền và tự phụ đi kèm với danh hiệu hão.

Bài thơ mở đầu bằng hình ảnh sinh động: “Một đàn thằng hỏng đứng mà trông”. Câu thơ vừa ngắn gọn, súc tích, vừa đầy giễu cợt, phơi bày sự yếu kém của những người thi đỗ. Tác giả dùng từ “thằng hỏng” để nhấn mạnh trình độ hạn chế, khiến người đọc nhận thấy sự vô lý trong việc phong danh hiệu cho những người này. Tiếp đó, hình ảnh “Trên ghế bà đầm ngoi đít vịt / Dưới sân ông cử… ngỏng đầu rồng” được xây dựng bằng cách so sánh hài hước và cường điệu. Những tiến sĩ giấy tưởng rằng quyền lực, địa vị của mình là thực chất, nhưng trong mắt tác giả, tất cả chỉ là hình thức, hão huyền và lố bịch. Ngôn ngữ hài hước, hình ảnh cụ thể, sinh động tạo nên giọng điệu trào phúng, khiến người đọc vừa bật cười vừa nhận ra thông điệp sâu sắc.

Về nghệ thuật, bài thơ được viết theo thể thất ngôn tứ tuyệt, ngắn gọn nhưng cô đúc, nhịp điệu cân đối, tạo ấn tượng mạnh. Thủ pháp trào phúng được sử dụng tinh tế: cường điệu, phóng đại làm nổi bật sự tự phụ; hình ảnh ẩn dụ hài hước nhấn mạnh hư danh; giọng điệu mỉa mai kết hợp với hình ảnh sinh động khiến bài thơ vừa gây cười vừa gợi suy ngẫm. Đây là minh chứng cho khả năng quan sát tinh tế và sự nhạy bén trong phê phán xã hội của Trần Tế Xương.

Về nội dung tư tưởng, bài thơ phê phán thói chạy theo danh lợi hão, coi trọng hình thức hơn năng lực thực chất. Trần Tế Xương nhấn mạnh giá trị của tri thức thực chất: học để rèn luyện năng lực, áp dụng vào thực tế, chứ không chỉ để nhận danh hiệu hão. Việc học tập nghiêm túc, trau dồi kiến thức thực tế giúp mỗi người phát triển toàn diện, đồng thời tránh tự phụ, hão huyền. Hình ảnh hài hước, châm biếm không chỉ để gây cười mà còn cảnh tỉnh người đọc về việc đánh giá đúng năng lực bản thân và vai trò thực chất của tri thức.

Thông điệp của bài thơ vẫn còn nguyên giá trị đối với thế hệ ngày nay. Trong xã hội hiện đại, việc học chỉ để lấy bằng cấp hay danh hiệu mà thiếu năng lực thực chất vẫn tồn tại ở một số nơi. Bài thơ nhắc nhở mỗi người cần khiêm tốn, học tập nghiêm túc, rèn luyện năng lực thực sự và đánh giá đúng giá trị của bản thân. Trần Tế Xương bằng ngòi bút trào phúng đã tạo ra một tác phẩm vừa gây cười vừa sâu sắc, giúp người đọc suy ngẫm về giá trị thực sự của học vấn, năng lực và nhân cách.