SÂN NHÀ

Má buồn thiệt buồn khi nhắc lại hồi con gái má chừng mười, mười hai tuổi, “nhà mình nghèo quá, má không lo cho bây được đủ đầy…”. Tôi cười giòn, trời đất, thiệt thòi gì đâu, má quên rồi sao? Những củ khoai lang còn ấm má mang về khi tan chợ, những bộ quần áo mới má thắt thẻo chắt mót từng lọn rau, bó cải để sắm cho con, chiếc xe đạp nhỏ – món quà từ tháng lương của ba để con tới trường… Và con có cả một vạt sân vàng nắng…

Tôi nhớ, sân nhà mình chỉ nhỏ bằng hai tàng cây trứng cá. Nó lọt thỏm giữa ngôi nhà xam xám thấp tè và những giồng rau xanh biếc ngoài kia. […]. Ranh giới giữa sân với vườn rau là những cái mương nhỏ tạo thành do má tôi lấy đất lên giồng. Sát hàng ba có một luốn hẹ kiểng, trổ bông tím rập rờn suốt hai mùa nắng, mưa. Nhà tôi nghèo nên trồng loại bông coi cũng bình thường quá đỗi, lúc Tết, cũng chỉ thêm bông vạn thọ, mồng gà… bởi những cây hoa bình dị ấy chính tay tôi gieo trồng giáp biên sân. Bữa hai chín Tết, má phơi lá chuẩn bị gói bánh, tôi ngẩn ngơ nhìn “bức tranh” sân của mình, trời đất, sao mà đẹp dữ vậy không biết, viền quanh những tàu chuối xanh rờn là hàng trăm đóa hoa vàng rực rỡ. Tôi đứng ở đó, tự hào nhìn sự sống nở hoa từ bàn tay nhỏ nhoi, xương xẩu của mình (bàn tay xưa rày chỉ biết cầm đũa ăn cơm và… chơi chuyền).

Rồi hoa tàn, rồi mùa nắng hết. Mưa bắt đầu xập xoài, báo mùa đang đi tới. Tôi lóp ngóp xách rổ chận bắt mấy con cá rô ốm nhách, dài nhằng, mình đầy nhớt xăng xái lóc lên sân. Mặt sân đã ngấm mưa, đất vỡ ra, tràn xuống những chỗ nẻ […]. Chà chà, chỉ cần đủ ba nắng, sân - thiên - đường của mình lại ráo hoảnh, sạch bong cho mà coi.

Bây giờ nhớ lại, thấy lạ, lạ quá chừng… Sân nhà mình hồi ấy có rộng mấy đâu, chỉ có khoảng trời là lồng lộng phía trên đầu, nhưng đã đi hết cả tuổi thần tiên rồi, sao tôi vẫn còn nhớ tiếc. Chứ không à? Những đứa bạn dễ thương, những trò chơi tuổi nhỏ, cái xích đu tự tạo mắc lên cành cây bằng mấy cọng dây chuối, con dế gáy te te hoài dưới tấm đá chẻ bên góc nhà, tôi nhớ cả tiếng má rầy khi tôi trốn ngủ trưa lén ra sân gạch đụi nhảy dây. […]. Coi lại, hồi nhỏ, tôi lang thang ngoài sân, vườn nhiều hơn trong nhà, trên mình đầy sẹo lớn nhỏ… Lúc tan bạn ròi, còn một mình, tôi vẫn thường thẩn thơ ở đó, mơ màng nghe bầy chim sâu, chim sẻ ríu rít cãi nhau, ngó con bướm nhỏ vỗ cánh thấp tha thấp thỏm…

Má cũng thường ra sân, nhưng không phải để thảnh thơi chơi đùa, không phải để ngắm mặt trời lặn, đón trăng lên… Buổi sớm, má ra quét lá, tiếng chổi xao xác trong tiếng gà. Buổi chiều, má hay ngồi chỗ góc sân, nghe tôi nhảy từ trên cây xuống cái phịch như ai quăng bịch muối, má than (mà cười): “Con nhỏ này chắc Mụ bà nắn lộn” … mà tay vẫn thoăn thoắt bó rau chuẩn bị cho buổi chợ sớm mai. Độ gần cuối tháng mười, lúa về sân, ba má ngồi quây lúa giữa trưa, bóng hai cây trứng cá đã bị tỉa thưa cành không đủ sức ngăn bớt cái nóng bừng bừng, mồ hôi chảy dài, bê bết tóc. Mỗi lần giở đệm lúa lên, hơi nước ướt đầm mặt đất, không hiểu sao, tôi cứ tưởng đấy là mồ hôi của má ba mình. Dường như không lần nòa đứng trên mảnh sân - thiên - đường của tôi, má ba không tất tả, bận bịu, lo toan… Nên cái hồi con mời, mười hai tuổi, nhà mình nghèo, má (và cả ba) thiệt thòi nhiều nhất. Còn con lúc ấy giàu có, đầy đủ lắm, má à. Má không tin con sao?

(Theo Sân nhà - Nguyễn Ngọc Tư)

Xác định ngôi kể trong truyện Sân nhà. Việc lựa chọn ngôi kể đó có tác dụng gì?

Phương thức biểu đạt: tự sự kết hợp miêu tả và biểu cảm.

- Người mẹ luôn cảm thấy áy náy, tự trách vì nghĩ rằng không lo đủ đầy cho con.

- Qua đó thấy rõ tấm lòng hi sinh, thương con vô bờ của má.

- Đây là biểu hiện rất chân thực của tình mẫu tử sâu nặng.

- Nuối tiếc tuổi thơ bên ba má.

- Nhớ thương về hình ảnh người mẹ và công việc vất vả của ba má trên sân.

- Xúc động trước hình ảnh của ba má khi đập lúa.

Câu văn vừa thể hiện sự hồn nhiên, tinh nghịch của trẻ, vừa bộc lộ tình cảm yêu thương, đồng cảm và nhận thức về sự hi sinh thầm lặng của cha mẹ trong mắt nhân vật “tôi”.

- Từ đứa trẻ vô tư, hồn nhiên, chỉ biết tận hưởng tuổi thơ.

- Khi trưởng thành, hồi tưởng lại mới nhận ra sự cực nhọc, thiệt thòi của ba má.

- Ngôn ngữ giản dị, đời thường, mang hơi thở Nam Bộ (“cha cha”, “bây”, “má”, “bịch muối”...).

- Kết hợp giọng kể hồi tưởng với biểu cảm, giàu trữ tình.

- Miêu tả cảnh vật gần gũi nhưng gợi cảm, giàu sức sống (hoa, bướm, chim, sân phơi lúa...).

- Ngôn ngữ dung dị mà gợi nhiều cảm xúc, tạo sự đồng cảm nơi người đọc.

- Ví dụ: Chi tiết má ngồi bó rau ngoài sân hay cảnh ba má quây lúa dưới nắng, mồ hôi thấm đẫm.

- Xúc động vì qua những hình ảnh giản dị ấy, ta thấy hết sự lam lũ, hi sinh thầm lặng của cha mẹ.

- Đồng thời, nó gợi cho người đọc lòng biết ơn, trân trọng công lao sinh thành.

Cấu tứ mang hình thức câu chuyện, có tính đối thoại. Bộc lộ sự nhớ thương, niềm biết ơn và những suy ngẫm trưởng thành từ hình ảnh sân nhà và những con người trong ký ức tuổi thơ.

- Sự “thiệt thòi” của ba mẹ: chính là nỗi vất vả, cực nhọc sớm hôm.

- Sự “giàu có” của con: chính là một tuổi thơ vui đùa bên bạn bè, hòa mình với thiên nhiên, đón nhận tình yêu thương của ba mẹ.

Gợi ý:

a. Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

- Viết đúng hình thức đoạn văn (diễn dịch, quy nạp, móc xích…).

- Đảm bảo dung lượng khoảng 200 chữ.

b. Xác định đúng yêu cầu của đoạn văn: phân tích hình ảnh “sân nhà” trong truyện ngắn Sân nhà của Nguyễn Ngọc Tư và ý nghĩa của hình ảnh này đối với tuổi thơ của nhân vật “tôi”.

c. Hệ thống ý

- Sân nhà nhỏ bé nhưng chứa đựng nhiều ký ức vui chơi, khám phá, trò chơi, bướm, chim, cá rô…

- Là nơi chứng kiến sự lao động, hi sinh thầm lặng của cha mẹ (má quét sân, bó rau, ba quây lúa dưới nắng…).

- Hình ảnh sân nhà gắn liền với sự hồn nhiên, hạnh phúc giản dị, giàu cảm xúc của tuổi thơ.

d. Chính tả, ngữ pháp: Đảm bảo chuẩn chỉnh, ngữ pháp Tiếng Việt.

e. Sáng tạo: Bố cục rõ ràng, lời văn giàu hình ảnh, cảm xúc.

Đoạn văn tham khảo

Trong truyện Sân nhà, hình ảnh sân nhà xuất hiện như một không gian gắn liền với tuổi thơ của nhân vật “tôi”. Dù nhỏ bé, sân nhà lại là nơi lưu giữ vô số kỷ niệm vui chơi hồn nhiên: nhảy dây, chơi chuyền, bắt cá rô, ngắm bướm, nghe chim hót. Không chỉ là nơi vui chơi, sân nhà còn là nơi chứng kiến sự lao động, tần tảo của cha mẹ, từ việc má quét lá, bó rau, chuẩn bị gói bánh cho tới ba quây lúa giữa trưa nắng. Những chi tiết giản dị ấy vừa làm nổi bật nỗi vất vả, hi sinh thầm lặng của cha mẹ, vừa gợi cảm giác ấm áp, yêu thương bao quanh tuổi thơ. Với nhân vật “tôi”, sân nhà là “thiên đường tuổi thơ”, nơi nuôi dưỡng tâm hồn, trí tưởng tượng và ký ức đẹp đẽ. Hình ảnh này còn nhắc nhở người đọc về giá trị của gia đình, sự biết ơn và trân trọng những hi sinh thầm lặng mà cha mẹ dành cho con cái, khiến kỷ niệm tuổi thơ trở nên giàu ý nghĩa và sâu sắc.

Gợi ý:

a. Đảm bảo cấu trúc bài văn nghị luận

- Học sinh biết tạo lập một bài văn nghị luận đảm bảo đủ cấu trúc 3 phần: Mở bài, Thân bài, Kết bài.

- Đảm bảo đúng dung lượng khoảng 400 chữ.

b. Xác định đúng vấn đề nghị luận: tầm quan trọng của tình cảm gia đình và sự sẻ chia trong đời sống con người.

c. Bài viết có thể triển khai theo nhiều cách khác nhau song cần đảm bảo các ý sau

* Mở bài

- Giới thiệu vấn đề nghị luận: Con người sống không chỉ cần vật chất mà còn cần tình cảm, sự gắn kết với gia đình và sự sẻ chia với mọi người xung quanh.

- Nêu ý nghĩa chung: Gia đình và sự sẻ chia là nền tảng tinh thần giúp con người trưởng thành, hạnh phúc và sống có ý nghĩa.

* Thân bài

- Giải thích

+ Tình cảm gia đình:

•       Là tình yêu thương, sự quan tâm, chăm sóc, hi sinh giữa các thành viên trong gia đình.

•       Giúp con người cảm nhận được sự an toàn, được yêu thương và nuôi dưỡng tâm hồn.

+ Sự sẻ chia:

•       Là tinh thần biết giúp đỡ, chia sẻ với người khác, cả vật chất lẫn tinh thần.

•       Là giá trị đạo đức cao đẹp, tạo nên sự gắn kết cộng đồng.

- Phân tích và chứng minh

+ Tầm quan trọng của tình cảm gia đình:

•       Gia đình là nơi nuôi dưỡng tuổi thơ, hình thành nhân cách con người.

•       Giúp con người vững vàng trước khó khăn, có chỗ dựa tinh thần vững chắc.

+ Tầm quan trọng của sự sẻ chia: Sẻ chia giúp con người cảm thấy hạnh phúc, xây dựng xã hội văn minh, gắn kết.

+ Mối quan hệ giữa tình cảm gia đình và sự sẻ chia:

•       Gia đình là môi trường đầu tiên dạy con sẻ chia và yêu thương.

•       Con cái lớn lên biết chia sẻ, quan tâm người khác nhờ được nuôi dưỡng trong tình cảm gia đình.

- Bài học và liên hệ thực tế

+ Phải biết yêu thương, quan tâm, hiếu thảo với cha mẹ, ông bà.

+ Biết sẻ chia, giúp đỡ mọi người trong đời sống hằng ngày.

+ Giá trị tinh thần này quan trọng hơn vật chất, giúp con người sống hạnh phúc và ý nghĩa.

* Kết bài

- Khẳng định lại vai trò quan trọng của tình cảm gia đình và sự sẻ chia.

- Nêu thông điệp: Con người cần trân trọng gia đình, nuôi dưỡng tình yêu thương và lòng sẻ chia để cuộc sống tốt đẹp hơn.

d. Chính tả, ngữ pháp: Đảm bảo chuẩn chính tả, ngữ pháp Tiếng Việt.

e. Sáng tạo: Diễn đạt trong sáng, bài viết thể hiện được sự sáng tạo, độc đáo riêng. 

Bài viết tham khảo

Cuộc sống con người không chỉ cần vật chất mà còn cần tình cảm và sự sẻ chia. Gia đình là nơi nuôi dưỡng tâm hồn, dạy con biết yêu thương và trách nhiệm. Sự sẻ chia với mọi người giúp xã hội gắn kết, nhân văn hơn. Những giá trị này luôn hiện hữu trong đời sống hằng ngày, từ những hành động giản dị đến những tình cảm sâu sắc, và là nền tảng giúp con người trưởng thành, hạnh phúc và sống có ý nghĩa.

Tình cảm gia đình là mối quan hệ gắn kết giữa cha mẹ, con cái, ông bà, anh chị em và các thành viên khác. Trong gia đình, con người học cách yêu thương, quan tâm, sẻ chia và hy sinh vì nhau. Gia đình là môi trường đầu tiên nuôi dưỡng tâm hồn và nhân cách mỗi người. Khi còn nhỏ, đứa trẻ cần tình thương của cha mẹ để cảm thấy an toàn, được bảo vệ và tự tin khám phá thế giới xung quanh. Khi lớn lên, tình cảm gia đình trở thành chỗ dựa tinh thần vững chắc, giúp con người vượt qua những khó khăn, thất bại và thử thách. Nhìn vào những gia đình hạnh phúc, chúng ta thấy rõ sự gắn kết, đồng cảm, và lòng hiếu thảo được vun đắp từ tình cảm gia đình. Ngược lại, thiếu tình cảm gia đình, con người sẽ dễ trở nên cô đơn, lạnh lùng và khó hòa nhập xã hội.

Sự sẻ chia là tinh thần biết giúp đỡ, chia sẻ với người khác cả về vật chất lẫn tinh thần. Đây là giá trị đạo đức cao đẹp, góp phần tạo nên xã hội văn minh, gắn kết và giàu lòng nhân ái. Khi con người biết sẻ chia, họ không chỉ giúp người khác vượt qua khó khăn mà còn làm giàu thêm cho chính tâm hồn mình. Những hành động nhỏ như giúp đỡ người hàng xóm, chia sẻ bữa ăn, hay quan tâm, động viên bạn bè, đều góp phần tạo nên môi trường sống thân thiện, yêu thương. Sự sẻ chia giúp con người cảm thấy hạnh phúc, được sống trọn vẹn và có ý nghĩa. Đồng thời, nó cũng dạy cho con người biết trân trọng những giá trị tinh thần, không chạy theo những ham muốn vật chất đơn thuần.

Tình cảm gia đình và sự sẻ chia có mối quan hệ mật thiết với nhau. Gia đình chính là nơi đầu tiên dạy con cái biết yêu thương và sẻ chia. Khi lớn lên, những người con được nuôi dưỡng trong môi trường đầy tình yêu thương sẽ biết trân trọng cha mẹ, đồng cảm với những khó khăn của người khác và sẵn sàng giúp đỡ mọi người. ổ sung cho nhau và làm phong phú cuộc sống con người.

Nhìn vào thực tế đời sống hiện nay, tình cảm gia đình và sự sẻ chia càng trở nên cần thiết. Trong xã hội hiện đại, nhiều người bận rộn, chạy theo vật chất mà quên đi những giá trị tinh thần. Trẻ em thiếu sự quan tâm của cha mẹ sẽ dễ cảm thấy cô đơn, thiếu tự tin, còn người già không được chăm sóc sẽ cảm thấy bị lãng quên. Ngược lại, những gia đình biết yêu thương, quan tâm nhau luôn tạo ra môi trường sống ấm áp, hạnh phúc. Đồng thời, việc biết sẻ chia trong cộng đồng giúp xã hội bớt đi những khoảng cách giàu nghèo, tăng cường tinh thần đoàn kết, lan tỏa những giá trị tốt đẹp trong cuộc sống. Những hành động chia sẻ, dù nhỏ bé như giúp đỡ người già qua đường, quyên góp cho trẻ em nghèo hay đơn giản là quan tâm lẫn nhau trong gia đình, đều góp phần làm cuộc sống trở nên đáng sống hơn.

Bên cạnh đó, việc biết trân trọng tình cảm gia đình và lòng sẻ chia còn giúp con người trưởng thành về nhân cách. Một người biết yêu thương gia đình sẽ biết quan tâm, nhẫn nại, đồng cảm và sống có trách nhiệm. Người biết sẻ chia sẽ trở nên vị tha, rộng lượng, không chỉ được người khác quý trọng mà còn cảm nhận được niềm hạnh phúc từ việc làm tốt. Ngược lại, nếu một con người sống chỉ biết đến lợi ích cá nhân, không quan tâm đến người thân hay xung quanh, họ sẽ dễ cô lập, bị xa lánh và thiếu hạnh phúc thật sự. Như vậy, tình cảm gia đình và sự sẻ chia là những yếu tố giúp hình thành nhân cách, nuôi dưỡng tâm hồn, đồng thời tạo ra xã hội tốt đẹp hơn.

Khi con người biết yêu thương gia đình và sẻ chia với người khác, cuộc sống trở nên ấm áp và giàu tình người hơn. Những hành động nhỏ bé nhưng xuất phát từ lòng trắc ẩn sẽ tạo ra sự gắn kết giữa con người với con người, đồng thời nuôi dưỡng tâm hồn tinh tế, nhân hậu. Chính tình cảm và sự sẻ chia là những sợi dây vô hình nhưng bền chặt, kết nối mỗi cá nhân với nhau và với thế giới xung quanh, làm cho cuộc sống trở nên đáng sống và tràn đầy ý nghĩa.