Văn bản ngữ liệu

CỖ MÁY THỜI GIAN

Hôm thứ Năm tuần trước, tôi có trình bày với vài người trong số quý vị những nguyên lí của Cỗ máy Thời gian, và đã cho các vị ấy thấy chính nó lúc chưa được hoàn thiện. Hiện giờ nó vẫn ở đó nhưng đã bị hỏng hóc chút đỉnh sau chuyến đi [...] Đúng mười giờ sáng nay, Cỗ máy Thời gian đầu tiên đã bắt đầu đời hoạt động của nó. Tôi gắn cho nó cái ren cuối cùng, siết lại tất cả định ốc, nhỏ thêm một giọt dầu lên thanh thạch anh, rồi ngồi lên yên. Tôi cho rằng một người muốn tự vẫn đang chĩa súng vào đầu cũng có cùng nỗi thắc mắc rằng cái gì sẽ đến sau đó như tôi lúc ấy. Một tay tôi nắm công tắc khởi động, tay kia giữ công tắc thắng; tôi gạt công tắc đầu tiên, và đến công tắc thứ hai gần như ngay tắp lự. Hình như tôi đã quay mòng mòng, tôi cảm nhận được cảm giác rơi hẫng kinh hoàng, rồi nhìn quanh, tôi thấy phòng thí nghiệm vẫn giống hệt như trước. Có gì xảy ra không nhỉ? Trong giây lát, tôi ngờ rằng trí khôn đã đánh lừa mình. Sau đó, tôi đưa mắt nhìn đồng hồ treo tường. Chỉ trước đó một lát thôi, nó còn chỉ mười giờ một phút, vậy mà bây giờ đã là gần ba giờ rưỡi!

[...] Bóng đêm ập xuống như khi ta tắt đèn và chỉ trong khoảnh khắc, ngày mai đã đến. Phòng thí nghiệm càng lúc càng nhoà nhạt mơ hồ. Đêm tối của ngày hôm sau bao trùm tất cả, rồi nối tiếp bằng ngày, đêm, rồi lại ngày, cứ nhanh hơn và nhanh mãi. Tai tôi chỉ nghe thấy âm thanh lùng bùng của gió xoáy, và một trạng thái rối rắm, mờ mịt lạ lùng che phủ tâm trí tôi.

[...] Khi tôi lao đi, đêm nối tiếp ngày như nhịp vỗ của một đôi cánh đen. Tôi dường như chẳng còn thấy khung cảnh nhoè nhoẹt của phòng thí nghiệm, và tôi nhìn thấy mặt trời nhảy vọt rất nhanh ngang bầu trời, mỗi cú là một phút, và mỗi phút đánh dấu một ngày. Tôi đoán là phòng thí nghiệm đã bị phá huỷ và tôi ở ngoài trời. [...) Tối và sáng nối tiếp nhau chỉ trong tích tắc khiến mắt tôi đau đớn cực độ. Thế rồi, giữa những màn đêm cách quãng nối đuôi nhau, tôi thấy mặt trăng di chuyển rất nhanh qua các tuần trăng, từ trăng non tới trăng rằm, và thấp thoáng thấy bóng dáng những vì sao. Rồi khi gia tốc ngày một lớn, đêm và ngày hoà thành một màu xám liên miên không dứt, nền trời thăm thẳm một màu xanh lơ lung linh kì diệu giống màu của tầm chạng vạng, mặt trời lao nhanh như một vệt lửa vẽ nên vòng cung rực rỡ trong không trung; mặt trăng trở thành một dải mờ hơn biến đổi thất thường; và tôi chẳng thể thấy một vì sao nào, chỉ thi thoảng thấy một vòng tròn sáng hơn lấp lánh giữa nền xanh.

[...] Lúc đó tôi nhận thấy thời tiết thay đổi liên tục, từ xuân chí sang đông chí trong vòng trên dưới một phút, kết quả là tôi lướt qua một năm chỉ trong một phút; và phút này sang phút khác, tuyết trắng phủ khắp bề mặt thế giới rồi biến mất, được nối tiếp bởi sắc xanh biếc ngắn ngủi của mùa xuân. [...] Tôi nghĩ có lẽ mình sẽ chẳng thấy các bước phát triển của nhân loại, những tiến bộ vượt bậc của nền văn minh sơ đẳng này có gì đáng kinh ngạc nếu chỉ quan sát thế giới mịt mù khó hiểu đang vùn vụt lướt qua và biến chuyển nhanh chóng trước mắt! [...] Tôi thấy một màu xanh lục mỡ màng vinh cửu phủ khắp sườn đồi, không hề phải chịu tác động của mùa đông. Ngay cả đầu óc mụ mị của tôi lúc ấy cũng thấy Trái Đất rất đẹp. Và thế là tôi chợt nảy ra ý ghĩ dừng lại.

(Hơ-bớt Gioóc Gheo-xờ (Herbert George Wells), Cỗ máy Thời gian, Nguyễn Thành Nhân địch, NXB Văn học, Hà Nội, 2018, tr. 42 - 47)

Văn bản trên thuộc thể loại gì? Hãy nêu những đặc trưng cơ bản của thể loại đó.

Văn bản được kể theo ngôi thứ nhất (“tôi”). Ngôi kể này giúp người đọc cảm thấy câu chuyện chân thực, sống động; tạo cảm giác như đang trực tiếp trải nghiệm cùng nhân vật, chia sẻ những hồi hộp, lo lắng và hứng thú khi đi vào dòng chảy thời gian.

Nhân vật “tôi” là một nhà khoa học giàu đam mê khám phá, dũng cảm và kiên định. Ông có khát vọng chinh phục những điều bí ẩn của thời gian, sẵn sàng thử nghiệm phát minh táo bạo của chính mình, chấp nhận mọi rủi ro để thỏa mãn trí tò mò khoa học.

Những hình ảnh cho thấy sự tưởng tượng phong phú là: ngày và đêm nối tiếp “như nhịp vỗ của đôi cánh đen”, mặt trời lao nhanh trên bầu trời “như vệt lửa”, mặt trăng biến thành dải sáng mờ, bốn mùa thay đổi chỉ trong một phút. Các chi tiết này không chỉ lạ lẫm mà còn gợi ra cảm giác choáng ngợp, mở rộng trí tưởng tượng của người đọc.

Không gian trong văn bản trải rộng từ phòng thí nghiệm quen thuộc đến vũ trụ mênh mông, bao la, luôn biến đổi không ngừng. Không gian ấy mang tính phi thường, kì vĩ và đầy bí ẩn, phù hợp với đặc trưng của truyện khoa học viễn tưởng.

Thời gian trong văn bản được nén lại với tốc độ phi thường. Chỉ trong khoảnh khắc, ngày và đêm thay nhau nối tiếp; bốn mùa xuân – hạ – thu – đông thay đổi trong vòng một phút; hàng năm, hàng thế kỉ trôi qua nhanh chóng. Thời gian được tái hiện như một dòng chảy cuồn cuộn, vượt ngoài sự kiểm soát của con người.

Các chi tiết khoa học – kĩ thuật gồm: cỗ máy Thời gian với công tắc khởi động và công tắc thắng, thanh thạch anh, cảm giác rơi hẫng khi khởi động, sự chuyển động cực nhanh của mặt trời – mặt trăng – các mùa. Đây là nền tảng khoa học giúp câu chuyện vừa hợp lí vừa kì ảo.

Yếu tố hư cấu được xây dựng dựa trên cơ sở những kiến thức khoa học về thời gian, sự vận hành của Trái Đất, hiện tượng ngày – đêm, bốn mùa trong năm. Từ nền tảng ấy, tác giả phát huy trí tưởng tượng để tạo nên những chi tiết phi thường như: đi xuyên qua hàng năm, hàng thế kỉ chỉ trong phút chốc.

Qua văn bản, có thể thấy con người luôn mang khát vọng chinh phục những điều mới lạ, khao khát vượt qua giới hạn của thời gian và không gian. Đó là khát vọng khám phá vô tận, phản ánh tinh thần dũng cảm và trí tò mò khoa học mạnh mẽ.

Văn bản gợi ra bài học rằng: con người cần nuôi dưỡng tinh thần sáng tạo, dám thử nghiệm và khám phá để mở rộng hiểu biết về thế giới. Đồng thời, qua việc miêu tả vẻ đẹp Trái Đất, tác giả cũng nhắc nhở chúng ta phải trân trọng, yêu quý và bảo vệ hành tinh xanh của mình.

Gợi ý:

a. Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

- Viết đúng hình thức đoạn văn (diễn dịch, quy nạp, móc xích…).

- Đảm bảo dung lượng khoảng 200 chữ.

b. Xác định đúng yêu cầu của đoạn văn: cảm nhận của em về nhân vật “tôi” (người con) qua những suy nghĩ và hành động của nhân vật khi quan sát và tìm hiểu về công việc phi hành của bố.

c. Hệ thống ý

- Giải thích:

+ Giúp con người hình dung ra những khả năng vượt khỏi thực tại.

+ Khơi dậy khát vọng chinh phục tự nhiên, khám phá vũ trụ, tương lai.

- Phân tích – Liên hệ:

+ Nhiều phát minh khoa học từng xuất phát từ trí tưởng tượng (máy bay, tàu vũ trụ, trí tuệ nhân tạo…).

+ Văn học viễn tưởng vừa khơi mở tư duy sáng tạo, vừa nuôi dưỡng ước mơ khoa học.

- Bài học: Cần nuôi dưỡng trí tưởng tượng, kết hợp nó với tri thức khoa học để tạo ra giá trị thực tiễn.

d. Chính tả, ngữ pháp: Đảm bảo chuẩn chỉnh, ngữ pháp Tiếng Việt.

e. Sáng tạo: Bố cục rõ ràng, lời văn giàu hình ảnh, cảm xúc.

Đoạn văn tham khảo

Đọc văn bản Cỗ máy Thời gian của H.G. Wells, em cảm nhận rõ sức mạnh kỳ diệu của trí tưởng tượng khoa học đối với sự phát triển của nhân loại. Tác giả đã xây dựng hình ảnh một chiếc máy đi xuyên qua thời gian, mở ra những trải nghiệm đầy lạ lẫm và kì thú. Dù chỉ tồn tại trong thế giới nghệ thuật, nhưng những ý tưởng ấy đã gieo mầm cho khát vọng chinh phục, thôi thúc con người nghĩ đến những khả năng vượt khỏi thực tại. Thực tế cho thấy nhiều phát minh vĩ đại của loài người từng bắt nguồn từ trí tưởng tượng: giấc mơ bay lượn giữa bầu trời đã thành hiện thực với máy bay; ước vọng khám phá vũ trụ được hiện thực hóa bằng tàu vũ trụ; hay những suy nghĩ tưởng như viễn vông về máy móc thông minh nay đã thành trí tuệ nhân tạo. Văn học khoa học viễn tưởng, nhờ vậy, không chỉ là giải trí mà còn góp phần khơi gợi tư duy sáng tạo, nuôi dưỡng niềm tin và ước mơ ở con người. Từ trải nghiệm đó, em nhận ra rằng chúng ta cần trân trọng và nuôi dưỡng trí tưởng tượng, đồng thời biết kết hợp nó với tri thức khoa học để biến những điều tưởng chừng không thể thành hiện thực, góp phần đưa nhân loại tiến xa hơn trong tương lai.

Gợi ý:

a. Đảm bảo cấu trúc bài văn nghị luận

- Học sinh biết tạo lập một bài văn nghị luận đảm bảo đủ cấu trúc 3 phần: Mở bài, Thân bài, Kết bài.

- Đảm bảo đúng dung lượng khoảng 400 chữ.

b. Xác định đúng vấn đề nghị luận: học tập chăm chỉ để mở ra tương lai tươi sáng.

c. Bài viết có thể triển khai theo nhiều cách khác nhau song cần đảm bảo các ý sau

* Mở bài

- Giới thiệu vấn đề: Học tập là con đường quan trọng để mỗi người mở rộng tri thức.

- Dẫn vào ý kiến: Học tập chăm chỉ chính là chìa khóa để mở ra tương lai tươi sáng.

* Thân bài

- Giải thích

+ Học tập chăm chỉ: là sự nỗ lực, kiên trì học hỏi, không lười biếng, biết tận dụng thời gian để trau dồi kiến thức.

+ Tương lai tươi sáng: cuộc sống tốt đẹp, thành công, được làm công việc mình mong ước, trở thành người có ích.

- Bàn luận

+ Học tập chăm chỉ giúp:

•         Mở rộng kiến thức, rèn luyện kỹ năng, phát triển tư duy.

•         Đạt được kết quả học tập tốt, mở ra cơ hội học cao hơn.

•         Có nghề nghiệp ổn định trong tương lai, tự lập và nuôi sống bản thân.

•         Trở thành người có ích, góp phần xây dựng xã hội văn minh.

+ Nếu lười biếng, không chăm học:

•         Thiếu kiến thức, kỹ năng, khó tìm được công việc tốt.

•         Tương lai gặp nhiều khó khăn, dễ tụt lại phía sau.

- Dẫn chứng

+ Nhiều tấm gương học sinh nghèo vượt khó học giỏi, sau này thành công rực rỡ.

+ Bản thân trong lớp: bạn nào chăm chỉ học thì kết quả tiến bộ rõ rệt.

- Bài học và hành động

+ Mỗi học sinh cần xác định thái độ học tập đúng đắn.

+ Rèn tính chăm chỉ, sắp xếp thời gian hợp lí.

+ Vượt qua khó khăn, không nản chí.

* Kết bài

- Khẳng định: Học tập chăm chỉ chính là con đường đúng đắn để mở ra tương lai tươi sáng.

- Liên hệ bản thân: Em sẽ cố gắng chăm học để trở thành người có ích cho gia đình và xã hội.

d. Chính tả, ngữ pháp: Đảm bảo chuẩn chính tả, ngữ pháp Tiếng Việt.

e. Sáng tạo: Diễn đạt trong sáng, bài viết thể hiện được sự sáng tạo, độc đáo riêng.

Bài viết tham khảo

Trong cuộc sống, ai cũng ấp ủ ước mơ về một tương lai hạnh phúc, thành công và ý nghĩa. Nhưng để chạm tới ước mơ ấy, con người không thể chỉ trông chờ vào may mắn mà cần có sự nỗ lực từ hôm nay. Một trong những con đường ngắn nhất, vững chắc nhất giúp ta mở ra cánh cửa tương lai chính là học tập chăm chỉ.

Học tập là hành trình tiếp thu tri thức, rèn luyện kĩ năng và bồi dưỡng phẩm chất. Sự chăm chỉ trong học tập không chỉ đơn giản là hoàn thành bài tập thầy cô giao, mà còn là thái độ nghiêm túc, kiên trì trước tri thức, biết tự tìm tòi, đặt câu hỏi và vượt qua khó khăn. Nhờ chăm chỉ học tập, con người mới có thể tích lũy vốn hiểu biết phong phú, trang bị hành trang để bước vào đời.

Thực tế cho thấy, một học sinh siêng năng, chuyên cần sẽ có kết quả học tập tiến bộ, từ đó mở ra nhiều cơ hội tốt đẹp hơn. Ngược lại, nếu lười biếng, thụ động, con người dễ bị tụt hậu, mất đi niềm tin vào bản thân và bỏ lỡ nhiều cơ hội quý giá. Nhiều tấm gương vĩ đại đã chứng minh điều này: Thomas Edison từng nói thiên tài chỉ có 1% cảm hứng, còn 99% là mồ hôi công sức; Bác Hồ của chúng ta cũng không ngừng tự học, rèn luyện ngoại ngữ, mở rộng tầm hiểu biết để tìm đường cứu nước. Những con người ấy đều bước ra từ học tập và chăm chỉ.

Hơn nữa, chăm chỉ học tập còn giúp ta rèn luyện những phẩm chất quan trọng như tính kiên trì, kỉ luật, tự giác. Những phẩm chất này không chỉ cần trong học đường mà còn đồng hành cùng ta suốt cả đời. Một người biết nỗ lực từ sớm sẽ có bản lĩnh đối diện với thử thách, không dễ dàng bỏ cuộc khi gặp khó khăn.

Đối với học sinh, học tập chăm chỉ càng có ý nghĩa thiết thực. Những giờ tự học ở nhà, những buổi kiên nhẫn ôn bài, những lần không nản chí khi gặp môn học khó chính là từng bước xây dựng nền tảng vững chắc cho tương lai. Học tập chăm chỉ không phải con đường dễ dàng, nhưng chắc chắn là con đường đáng đi nhất.

Mỗi chúng ta, những người trẻ đang ngồi trên ghế nhà trường, hãy nhận thức rằng tri thức chính là chìa khóa của tương lai. Hãy dành thời gian cho học tập, biết quản lí thời gian hợp lí, chủ động tìm tòi và đặt ra mục tiêu rõ ràng. Khi ta gieo mầm chăm chỉ hôm nay, ngày mai sẽ gặt hái được quả ngọt thành công.

Cuộc đời giống như một cánh đồng rộng lớn, còn học tập chăm chỉ chính là đôi tay lao động cần mẫn để gieo những hạt giống tốt đẹp. Nếu chúng ta nỗ lực học tập ngay từ hôm nay, con đường phía trước chắc chắn sẽ rạng rỡ và đầy hứa hẹn.