Văn bản ngữ liệu

PHI HÀNH GIA

Đó là phi thuyền của bố bay qua thị trấn của chúng tôi, một thị trấn nhỏ nơi phi thuyền không gian sẽ không bao giờ hạ cánh, và mẹ con tôi sẽ nằm thức suốt hai tiếng đồng hồ tiếp theo, thầm nghĩ, “Giờ bố đã hạ cánh ở Spờ-rinh-phiu (Springfield), giờ bố đang ở trên đường băng, giờ bố đang kí giấy tờ, giờ bố đã lên trực thăng, giờ bố đang bay qua sông, qua đồi, giờ bố đang hạ trực thăng xuống sân bay nhỏ ở Làng Xanh...” Và khi buổi đêm đã trôi qua được gần nửa, trên hai cái giường đã lạnh dần, mẹ và tôi cứ nằm lắng nghe mãi. “Giờ thì bố đang đi xuống Beo (Bell). Lúc nào bố cũng đi bộ... không bao giờ bắt taxi... giờ bố băng qua công viên, giờ rẽ qua góc đường Oắc-ớt (Oakhurst), và giờ thì... .”

Tôi nhấc đầu lên khỏi gối. Xa tít dưới phố, tiến đến mỗi lúc một gần hơn, nhanh nhẹn, mau mắn, lẹ làng - là tiếng bước chân. Giờ tiếng bước chân rẽ vào nhà chúng tôi, lên hiên trước. Và chúng tôi cùng mỉm cười trong bóng tối se lạnh, mẹ và tôi, khi nghe thấy tiếng cửa trước mở khi nhận ra người nhà, phát ra một tiếng chào đón khe khẽ, rồi đóng lại dưới nhà...

Ba tiếng sau, tôi khe khẽ vặn nắm đấm đồng ở cửa phòng bố mẹ, nín thở, rón rén đi qua bóng tối mênh mông như khoảng cách giữa các hành tinh, tay vươn về phía cái va li nhỏ màu đen ở đuôi giường nơi bố mẹ tôi đang ngủ. Tôi chộp lấy nó và lặng lẽ chạy về phòng mình, thầm nghĩ, bố sẽ không cho mình biết, bố không muốn mình biết.

Và từ cái va li mở rộng, bộ đồng phục đen của bố bung ra như một tinh vân đen, trên lớp vải đây đó lấp lánh những vì sao xa xăm. Tôi mân mê lớp vải đen giữa hai bàn tay nóng hổi của mình; tôi ngửi thấy mùi kim loại của sao Hoả, mùi lá trường xuân xanh tươi của sao Kim, mùi lưu huỳnh và lửa của sao Thuỷ; và tôi ngửi thấy cả mùi của Mặt Trăng trắng sữa và những vì sao cứng rắn. Tôi nhét bộ đồng phục vào cái máy li tâm tôi đã làm trong xưởng kĩ thuật lớp Chín của tôi năm đó, rồi bật máy lên. Chẳng mấy chốc một lớp bột mịn đã rơi vào một cái bình cổ cong. Tôi đẩy nó vào dưới kính hiển vi. Và trong khi bố mẹ tôi ngủ say không biết gì, trong khi cả ngôi nhà cũng say ngủ, những lò nướng tự động, rô-bốt phục vụ và cọ rửa đã chìm vào giấc ngủ điện tử, tôi nhìn xuống những hạt bụi sáng rực của sao băng, đuôi sao chổi và đất mùn từ sao Thổ xa xôi lấp lánh như chính những hành tinh, kéo tôi qua ống kính hiển vi để bay hàng tỉ dặm vào vũ trụ, với một gia tốc kinh hồn.

Lúc bình minh, mệt nhoài sau chuyến hành trình của mình và sợ bị phát hiện, tôi trả bộ đồng phục đã gói gọn vào va li về phòng bố mẹ.

Sau đó tôi ngủ, rồi bị đánh thức bởi tiếng còi của chiếc xe giặt khô vừa đỗ lại trước sân. Họ lấy bộ đồng phục đen đem đi. Thật may là mình đã không đợi, tôi thầm nghĩ. Vì một tiếng sau bộ đồng phục sẽ được trả về, mọi đích đến và hành trình đều đã bị gột sạch khỏi nó.

Tôi ngủ lại, với một ống nhỏ đựng thứ bụi thần kì đó trong túi áo, bên trên chỗ tim đập.

(Rây Bờ-rát-bơ-ri (Ray Bradbury), Phi hành gia, in trong Người mỉnh hoạ, Lê Minh Đức địch, NXB Văn học, Hà Nội, 2019, tr. 126 - 128)

Văn bản Phi hành gia thuộc thể loại truyện gì? Hãy nêu đặc điểm cơ bản của thể loại đó.

Văn bản được kể theo ngôi thứ nhất, nhân vật xưng “tôi”. Cách kể này giúp người đọc đi sâu vào thế giới nội tâm của nhân vật, cảm nhận rõ ràng những rung động, trí tưởng tượng và cảm xúc gắn bó gia đình.

Nhân vật chính là “tôi” – cậu con trai của phi hành gia. Các nhân vật còn lại gồm: người cha phi hành gia (trực tiếp xuất hiện ít nhưng để lại dấu ấn mạnh mẽ) và người mẹ (cùng con chờ đợi người cha trở về).

Một số chi tiết: bộ đồng phục đen của bố bung ra như tinh vân, có mùi của các hành tinh; qua kính hiển vi, cậu bé thấy bụi sao, đuôi sao chổi, đất mùn từ sao Thổ… và tưởng như mình đang bay hàng tỉ dặm vào vũ trụ.

Hình ảnh phi thuyền, trực thăng, bộ đồng phục lấp lánh như sao, bụi vũ trụ, sao Hỏa – sao Kim – sao Thủy, cùng các chi tiết về rô-bốt, lò nướng tự động, giấc ngủ điện tử… tất cả đều mang màu sắc viễn tưởng và công nghệ tương lai.

Không gian bắt đầu từ ngôi nhà và thị trấn nhỏ quen thuộc, nhưng được mở rộng ra vũ trụ bao la nhờ trí tưởng tượng của nhân vật “tôi”. Sự kết hợp này tạo cảm giác vừa gần gũi, vừa huyền ảo, kì vĩ.

Thời gian thực diễn ra trong một đêm ngắn ngủi, từ khi bố về nhà đến lúc bình minh. Tuy nhiên, qua trí tưởng tượng, nhân vật “tôi” đã trải qua một chuyến phiêu lưu hàng tỉ năm ánh sáng trong vũ trụ, tạo sự tương phản độc đáo.

Tình cảm gia đình được thể hiện qua sự chờ mong, háo hức của mẹ con dành cho người cha phi hành gia; niềm vui khi nghe tiếng bước chân cha về; sự gắn bó và lòng tự hào của cậu bé về công việc của cha.

Văn bản gợi nhắc mỗi người hãy nuôi dưỡng trí tưởng tượng và ước mơ khám phá; đồng thời biết trân trọng, yêu thương tình cảm gia đình – nơi tiếp thêm sức mạnh cho chúng ta trên hành trình vươn tới tương lai.

Gợi ý:

a. Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

- Viết đúng hình thức đoạn văn (diễn dịch, quy nạp, móc xích…).

- Đảm bảo dung lượng khoảng 200 chữ.

b. Xác định đúng yêu cầu của đoạn văn: cảm nhận của em về nhân vật “tôi” (người con) qua những suy nghĩ và hành động của nhân vật khi quan sát và tìm hiểu về công việc phi hành của bố.

c. Hệ thống ý

- Ước mơ khám phá vũ trụ là khát vọng vĩnh cửu của loài người.

- Vũ trụ rộng lớn, bí ẩn, thôi thúc con người tìm tòi, nghiên cứu.

- Ước mơ ấy thể hiện tinh thần khoa học, khát vọng chinh phục và khẳng định vị thế của nhân loại.

- Cá nhân cũng cần nuôi dưỡng ước mơ, không ngừng học hỏi để góp phần thực hiện khát vọng chung.

d. Chính tả, ngữ pháp: Đảm bảo chuẩn chỉnh, ngữ pháp Tiếng Việt.

e. Sáng tạo: Bố cục rõ ràng, lời văn giàu hình ảnh, cảm xúc.

Đoạn văn tham khảo

Đọc truyện Phi hành gia của Ray Bradbury, tôi ấn tượng với nhân vật “tôi” – một cậu bé đã lén mở chiếc va li của cha để tìm ra lớp bụi vũ trụ lấp lánh. Qua chi tiết ấy, tôi nghĩ nhiều về ước mơ khám phá vũ trụ của con người. Vũ trụ là một thế giới rộng lớn, bí ẩn, chứa đựng vô vàn điều mới mẻ mà loài người chưa bao giờ khám phá hết. Chính vì vậy, từ ngàn xưa đến nay, con người luôn khao khát được vươn ra ngoài không gian, đặt chân lên những hành tinh xa xôi. Những bước đi đầu tiên của Gagarin, Armstrong hay những dự án tàu thám hiểm sao Hỏa đã minh chứng cho khát vọng chinh phục ấy. Ước mơ ấy không chỉ xuất phát từ niềm tò mò, mà còn thể hiện trí tuệ, bản lĩnh và khát vọng khẳng định mình của nhân loại. Với mỗi người trẻ, việc nuôi dưỡng ước mơ, tinh thần học hỏi và sáng tạo chính là cách để góp phần biến khát vọng chung thành hiện thực. Khám phá vũ trụ, thực chất, cũng là khám phá tiềm năng vô hạn của con người.

Gợi ý:

a. Đảm bảo cấu trúc bài văn nghị luận

- Học sinh biết tạo lập một bài văn nghị luận đảm bảo đủ cấu trúc 3 phần: Mở bài, Thân bài, Kết bài.

- Đảm bảo đúng dung lượng khoảng 400 chữ.

b. Xác định đúng vấn đề nghị luận: vai trò của sách đối với học sinh.

c. Bài viết có thể triển khai theo nhiều cách khác nhau song cần đảm bảo các ý sau

* Mở bài

- Dẫn dắt: Con người luôn cần tri thức để trưởng thành, và sách chính là chiếc chìa khóa mở ra kho tàng tri thức vô tận.

- Trích dẫn câu nói “Sách mở ra trước mắt ta những chân trời mới”.

- Nêu vấn đề: Vai trò của việc đọc sách đối với học sinh.

* Thân bài

- Giải thích ý nghĩa câu nói

+ “Chân trời mới”: hình ảnh ẩn dụ cho tri thức, thế giới, sự hiểu biết và những trải nghiệm mà sách mang lại.

+ Câu nói khẳng định: đọc sách giúp ta mở rộng tầm nhìn, phát triển trí tuệ và tâm hồn.

- Vai trò của việc đọc sách đối với học sinh

+ Mở rộng tri thức: Hiểu biết về nhiều lĩnh vực khác nhau (khoa học, lịch sử, văn học, đời sống…).

+ Rèn luyện tư duy: Sách dạy cách suy nghĩ, phân tích, so sánh, sáng tạo.

+ Bồi dưỡng tâm hồn: Sách văn học, truyện, thơ giúp nuôi dưỡng tình cảm, tình yêu thương, nhân ái.

+ Định hướng nhân cách, lối sống: Sách mang lại những bài học làm người, khơi gợi lý tưởng sống.

+ Giải trí lành mạnh: Sách giúp giải tỏa căng thẳng, mang lại niềm vui, trí tưởng tượng phong phú.

- Phản đề

+ Thực trạng hiện nay: nhiều học sinh chưa ham đọc sách, mải mê điện thoại, trò chơi điện tử.

+ Đọc sách không chọn lọc hoặc đọc qua loa, thiếu chiều sâu cũng không đạt hiệu quả.

- Bài học, hành động

+ Mỗi học sinh cần hình thành thói quen đọc sách hằng ngày.

+ Biết chọn sách phù hợp lứa tuổi, mục đích học tập và phát triển bản thân.

+ Biết ghi chép, chia sẻ điều hay học được từ sách.

* Kết bài

- Khẳng định lại: Sách thực sự là người bạn đồng hành mở ra những chân trời mới mẻ cho học sinh.

- Liên hệ bản thân: Em sẽ cố gắng đọc sách nhiều hơn để tích lũy tri thức và rèn luyện bản thân.

d. Chính tả, ngữ pháp: Đảm bảo chuẩn chính tả, ngữ pháp Tiếng Việt.

e. Sáng tạo: Diễn đạt trong sáng, bài viết thể hiện được sự sáng tạo, độc đáo riêng.

Bài viết tham khảo

Trong cuộc sống, mỗi con người đều khát khao được khám phá thế giới rộng lớn quanh mình. Ta muốn tìm hiểu về những miền đất xa xôi, muốn học hỏi tri thức của nhân loại, muốn chạm tới những kinh nghiệm sống mà bản thân chưa từng trải qua. Nhưng không phải ai cũng có cơ hội đặt chân đi khắp nơi hay tiếp xúc với mọi điều kỳ diệu trên đời. Đó chính là lúc sách trở thành người bạn đồng hành, mang ta vượt qua giới hạn không gian và thời gian để đến gần hơn với tri thức. Nhà văn M. Gorki đã từng khẳng định: “Sách mở ra trước mắt ta những chân trời mới”. Câu nói đã gợi ra ý nghĩa to lớn của việc đọc sách, đặc biệt với học sinh – những người đang trên hành trình trau dồi tri thức và nuôi dưỡng ước mơ.

“Chân trời mới” trong câu nói không chỉ là không gian thiên nhiên rộng mở, mà còn là hình ảnh tượng trưng cho tri thức, sự hiểu biết, những miền nhận thức và cảm xúc mà con người chưa từng chạm tới. Khi cầm một cuốn sách, ta như được mở cánh cửa bước vào thế giới mới, nơi có vô vàn kiến thức, bài học và giá trị nhân văn. Ý nghĩa sâu xa của câu nói là: sách giúp con người vượt khỏi những giới hạn chật hẹp của bản thân để vươn đến tầm cao trí tuệ và tâm hồn.

Với học sinh, sách có vai trò đặc biệt quan trọng. Trước hết, sách là kho tàng tri thức vô tận. Chỉ qua vài trang sách, ta có thể biết về những nền văn minh rực rỡ của nhân loại, về các phát minh khoa học làm thay đổi cuộc sống, hay những miền đất xa xôi mà bản thân chưa một lần đặt chân tới. Tri thức trong sách giúp học sinh bổ sung kiến thức cho học tập và mở rộng hiểu biết xã hội. Không chỉ cung cấp tri thức, sách còn rèn luyện tư duy, bởi khi đọc, ta học được cách suy nghĩ, phân tích, so sánh và phản biện.

Bên cạnh đó, sách còn nuôi dưỡng đời sống tinh thần của học sinh. Một trang truyện giàu cảm xúc có thể gieo vào lòng ta tình yêu thương và sự đồng cảm. Một cuốn hồi kí hay tấm gương nhân vật có thể truyền cảm hứng để ta sống tốt đẹp, giàu nghị lực hơn. Sách không chỉ giúp ta hiểu người khác mà còn soi sáng để ta hiểu chính mình. Đọc sách là một cách để rèn luyện nhân cách, nuôi dưỡng tâm hồn và hình thành lối sống đúng đắn.

Không dừng lại ở đó, sách còn là phương tiện giải trí lành mạnh. Giữa cuộc sống nhiều áp lực, học sinh có thể tìm đến sách như một khoảng lặng bình yên. Mỗi trang sách mở ra thế giới tưởng tượng phong phú, mang đến niềm vui nhẹ nhàng và sự thư giãn bổ ích, khác hẳn với sự xô bồ hay dễ gây nghiện từ trò chơi điện tử hay mạng xã hội.

Tuy nhiên, trong thực tế, không ít học sinh ngày nay dần thờ ơ với sách. Thời gian dành cho màn hình điện thoại, máy tính nhiều hơn cho việc đọc. Có em còn đọc sách theo phong trào, không chọn lọc, chỉ tìm đến sách giải trí đơn thuần mà bỏ quên những cuốn sách giá trị. Đó là một thực trạng đáng suy ngẫm, bởi khi quay lưng với sách, ta cũng đồng thời khép lại cánh cửa tri thức và cơ hội trưởng thành.

Để phát huy ý nghĩa của sách, học sinh cần hình thành thói quen đọc hằng ngày. Không nhất thiết phải đọc nhiều ngay từ đầu, quan trọng là kiên trì, đều đặn. Bên cạnh đó, ta cần chọn lọc sách phù hợp lứa tuổi và mục đích học tập. Khi đọc, hãy biết ghi chép, suy ngẫm, thậm chí trao đổi với bạn bè để mở rộng cách hiểu. Đọc sách không chỉ để biết, mà còn để sống tốt hơn.

Sách là người thầy thầm lặng, là người bạn kiên nhẫn đồng hành cùng ta trên hành trình trưởng thành. Câu nói của M. Gorki không chỉ là lời ngợi ca giá trị của sách mà còn là lời nhắc nhở mỗi học sinh hãy trân trọng từng trang sách. Mỗi cuốn sách là một cánh cửa, và khi ta kiên nhẫn mở ra, trước mắt ta sẽ hiện lên những chân trời mới – nơi tri thức, ước mơ và khát vọng không bao giờ có điểm dừng.