Văn bản ngữ liệu

BÀI CA CHIM ƯNG

[…] Biển tối sầm, cuồn cuộn những lớp sóng dũng mãnh, sáng dần lên, và rải rác trên mặt biển đây đó hiện lên những mảnh trăng vứt bừa bãi. Trăng đã ló lên từ phía sau những đỉnh núi xù xì, và giờ đây nó trầm ngâm rót ánh sáng xuống mặt biển đang thở dài dâng lên đón nó, xuống biển và xuống tảng đá cạnh chúng tôi.

- Ra-him!... Cụ kể chuyện đi ! – Tôi yêu cầu ông già.

- Để làm gì? – Ra-him hỏi, không ngoảnh về phía tôi.

- Thế thôi! Tôi thích nghe chuyện cụ kể.

- Tôi kể hết rồi … CHẳng còn biết chuyện gì nữa …

Đó là ông lão muốn tôi năn nỉ thêm. Tôi bèn năn nỉ ông.

- Tôi kể lại một bài ca nhé? – Ra-him thuận lòng.

Tôi muốn nghe một bài ca cổ. Thế là bằng một giọng ngâm đều đều, cố giữ nguyên cái âm điệu đặc thù của bài hát, ông lão bắt đầu kể:

“Rắn Nước bò lên cao, đi vào núi và nằm trong một khe núi ẩm ướt, mình khoanh tròn, mắt trông ra biển.

[…] Bỗng trong khe núi, nơi Rắn Nước nằm khoanh, Chim Ưng từ trên trời rơi xuống, ngực dập nát, máu nhuốn khắp bộ lông.

Kêu lên một tiếng ngắn, Chim rơi xuống đất và tức giận vùng vẫy, ngực đập vào đá cứng.

[…] Rắn bì lại gần Chim bị thương và phì phì phun thẳng vào mặt Chim:

- Sao, mi sắp chết ư?

- Phải, ta đang hấp hối! – Chim ưng đáp sau một tiếng thở dài. Ta sống thật huy hoàng!… Ta đã biết thế nào là hạnh phúc!… Ta đã chiến đấu dũng cảm! Ta đã trông thấy trời xanh… Không bao giờ mày được thấy trời gần như vậy!… Thật khổ thân mày.

- Thì đã sao? Trời ư? Chỉ là một chỗ trống… Ta bò làm sao được? Ở đây ta sướng lắm, vừa ấm lại vừa ẩm ướt.

Rắn đáp lời Chim tự do như vậy, trong bụng cười thầm Chim về những lời lẽ viển vông.

Và Rắn nghĩ: “Dù bay hay bò thì rốt cục cũng thế thôi. Đều nằm trong lòng đất, đều trở thành tro bụi…”

Nhưng Chim Ưng dũng mãnh bỗng vùng vẫy, nhỏm dậy một chút và đưa mắt nhìn dọc khe núi.

Nước rỉ qua những khe đá xám xịt, trong cái vực tối tăm, không khí ngột ngạt và sặc mùi thiu rữa.

Và thi hết tàn lực, Chim Ưng thét lên, tủi phiền và đau đớn:

- Ôi, giá được bay vút lên trời một lần nữa! Bấy giờ ta sẽ áp chặt kẻ thù vào những vết thương trên ngực ta… Ôi, hạnh phúc của chiến đấu!…

Rắn nghĩ: “Chắc trên trời sống thích thật, cho nên nó mới rên xiết như thế!”

Và Rắn bàn với Chim trời tự do:

- Thế thì mi hãy cố lần lên bờ vực rồi lao xuống. Có lẽ đôi cánh sẽ nâng mi, và mi sẽ sống thêm ít nữa trong môi trường quen thuộc của mi.

Và Chim Ưng giật mình rồi cất lên tiếng rên kiêu hãnh, lần lên bờ vực, móng trượt trên mặt đá nhầy nhụa.

Lên đến miệng vực, Chim dang cánh, hít một hơi dài cho đầy lồng ngực, mắt sáng quắc lên, rồi đâm bổ xuống.

Nhưng rồi như một hòn sỏi, nó lăn trên vách đá rơi xuống rất nhanh, cánh gãy, lông rụng tả tơi.

Dòng thác đón lấy Chim, cuốn sạch máu nó, phủ bọt lên thân nó và vùn vụt đưa nó ra biển.

Và sóng biển vẫn xô vào đá với tiếng gầm buồn rười rượi… Và xác Chim không còn tăm tích trên mặt biển mênh mông”.

[…] Phía xa màu nguyệt bạch của biển cả lặng thinh, trên bờ sóng vỗ nhịp nhàng, và tôi lặng thinh nhìn ra khơi. Trên mặt nước, những đốm bạc từ trăng chiếu xuống mỗi lúc một dày… Nồi canh của chúng tôi sôi khe khẽ.

Mọi vật đều mơ màng trong giấc ngủ, nhưng là một giaacs ngủ hết sức mong mang, và người ta có cảm giác như chỉ một giây sau mọi vật đều sẽ giật mình tỉnh dậy và sẽ vang lên trong một bản hòa tấu hoàn mĩ của những âm thanh êm ái vô cùng.

(Trích Tuyển tập truyện ngắn Macxim Gorki, Cao Xuân Hạo,

Phạm Mạnh Hùng dịch, NXB Văn học, Hà Nội, 2012)

Xác định thể loại của văn bản Bài ca chim ưng. Văn bản này có những đặc điểm nào của truyện khoa học viễn tưởng?

- Chim Ưng: tượng trưng cho lối sống tự do, cao thượng, dám chiến đấu, dám khát vọng.

- Rắn Nước: tượng trưng cho lối sống tầm thường, an phận, chấp nhận bóng tối chật hẹp.

- Thể hiện khát vọng tự do, khát vọng được sống đúng với bản chất của mình, dù trong giây phút cuối cùng.

- Ca ngợi tinh thần dấn thân, ý chí kiêu hãnh của con người.

- Cho loài vật có suy nghĩ, cảm xúc, triết lí như con người.

- Tạo ra cuộc đối thoại tưởng tượng giữa Chim Ưng và Rắn Nước để gửi gắm tư tưởng.

- Ngụ ngôn: dùng loài vật để ngụ ý về con người, rút ra bài học sống.

- Khoa học viễn tưởng: yếu tố tưởng tượng, không gian huyền ảo, nhân vật loài vật biết nói năng, triết lí sâu xa, giàu chất suy tưởng.

- Phản ánh thái độ mỉa mai, hẹp hòi, coi thường khát vọng cao cả.

- Gợi ra sự đối lập gay gắt giữa lối sống an phận – tầm thường và lối sống dấn thân – khát vọng.

- Hình ảnh: “như một hòn sỏi, nó lăn trên vách đá rơi xuống rất nhanh, cánh gãy, lông rụng tả tơi…”.

- Ý nghĩa: mô tả kết thúc bi thương nhưng cũng thể hiện sự dũng mãnh, kiêu hãnh của Chim Ưng; đồng thời khắc sâu giá trị của khát vọng tự do.

- Tạo không gian tưởng tượng, làm nổi bật yếu tố khoa học viễn tưởng.

- Góp phần làm tăng tính lãng mạn, bay bổng, giúp người đọc cảm nhận được khát vọng tự do, ý chí chiến đấu của Chim Ưng.

- Tạo hiệu ứng nghệ thuật mạnh, làm nổi bật thông điệp nhân văn của truyện.

- Con người cần có khát vọng tự do, dám sống hết mình, dám chiến đấu.

- Sống kiêu hãnh và ý nghĩa dù phải đối mặt với mất mát, đau thương vẫn hơn cuộc sống an phận, hèn nhát.

- Truyện ca ngợi lối sống tự do, chiến đấu, khẳng định ý nghĩa của việc sống cao thượng.

- Lên án sự hèn nhát, tầm thường, chỉ biết an phận.

→ Đó là tuyên ngôn về cách sống có lí tưởng, khát vọng và nhân phẩm.

Gợi ý:

a. Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

- Viết đúng hình thức đoạn văn (diễn dịch, quy nạp, móc xích…).

- Đảm bảo dung lượng khoảng 200 chữ.

b. Xác định đúng yêu cầu của đoạn văn: suy nghĩ của em về khát vọng tự do của Chim Ưng trong Bài ca chim ưng.

c. Hệ thống ý

- Chi tiết chứng minh:

+ Chim Ưng dù bị thương, hấp hối nhưng vẫn muốn “bay vút lên trời một lần nữa”, cố gắng lần lên bờ vực rồi lao xuống.

+ Hành động này thể hiện ý chí kiên cường, khát vọng tự do mạnh mẽ.

- Nhận xét:

+ Chim Ưng coi trọng tự do và chiến đấu, khác với Rắn Nước an phận, hèn nhát.

+ Khát vọng tự do trở thành biểu tượng cho tinh thần dám sống, dám chiến đấu, dám khẳng định giá trị bản thân.

d. Chính tả, ngữ pháp: Đảm bảo chuẩn chỉnh, ngữ pháp Tiếng Việt.

e. Sáng tạo: Bố cục rõ ràng, lời văn giàu hình ảnh, cảm xúc.

Đoạn văn tham khảo

Trong Bài ca chim ưng, Chim Ưng thể hiện khát vọng tự do mạnh mẽ, khao khát được sống hết mình. Dù bị thương nặng, hấp hối, Chim Ưng vẫn quyết tâm “bay vút lên trời một lần nữa”, cố gắng lần lên bờ vực rồi lao xuống. Hình ảnh này không chỉ thể hiện ý chí kiên cường mà còn khẳng định tinh thần dũng cảm, khao khát tự do, khác hẳn với Rắn Nước an phận trong chốn tối tăm, ẩm ướt. Khát vọng tự do của Chim Ưng trở thành biểu tượng cho việc dám sống, dám chiến đấu, dám khẳng định giá trị bản thân, ngay cả khi đối mặt với khó khăn và thử thách. Liên hệ với cuộc sống con người, mỗi người cũng cần biết theo đuổi khát vọng, sống hết mình và không chấp nhận lối sống hèn nhát, an phận. Chỉ khi dám đối mặt với thử thách và nỗ lực hết mình, con người mới trưởng thành, cuộc sống mới trở nên ý nghĩa và trọn vẹn.

Gợi ý:

a. Đảm bảo cấu trúc bài văn nghị luận

- Học sinh biết tạo lập một bài văn nghị luận đảm bảo đủ cấu trúc 3 phần: Mở bài, Thân bài, Kết bài.

- Đảm bảo đúng dung lượng khoảng 400 chữ.

b. Xác định đúng vấn đề nghị luận: tác hại của thói quen lười biếng và cách khắc phục.

c. Bài viết có thể triển khai theo nhiều cách khác nhau song cần đảm bảo các ý sau

* Mở bài

- Giới thiệu vấn đề: Lười biếng là thói quen xấu, dễ gặp trong học tập và sinh hoạt hằng ngày.

- Khẳng định tầm quan trọng: Thói quen này cần được nhận diện và khắc phục sớm để không ảnh hưởng đến cuộc sống và tương lai.

* Thân bài

- Giải thích khái niệm: Lười biếng là trạng thái thiếu nỗ lực, không chịu lao động, học tập hoặc thực hiện nhiệm vụ được giao.

- Tác hại của thói quen lười biếng:

+ Gây sa sút kết quả học tập, giảm khả năng tiếp thu kiến thức.

+ Hình thành tính cách ỷ lại, thiếu trách nhiệm, không chủ động trong công việc.

+ Làm mất cơ hội phát triển bản thân, giảm khả năng thành công trong tương lai.

+ Ảnh hưởng tiêu cực đến môi trường xung quanh (bạn bè, gia đình, tập thể lớp).

- Cách khắc phục thói quen lười biếng:

+ Xác định mục tiêu cụ thể, tạo kế hoạch học tập và sinh hoạt hợp lý.

+ Tự nhủ bản thân trách nhiệm và hậu quả của việc lười biếng.

+ Rèn luyện ý chí, tính kỷ luật: bắt đầu từ việc thực hiện những việc nhỏ hằng ngày.

+ Tìm niềm vui, động lực trong học tập và lao động; học hỏi từ người chăm chỉ.

* Kết bài

- Khẳng định: Thói quen lười biếng mang lại nhiều hậu quả tiêu cực, nhưng có thể khắc phục nếu biết cố gắng.

- Liên hệ bản thân: Mỗi người cần quyết tâm, kiên trì, chủ động rèn luyện để trở thành người chăm chỉ, tự lập và thành công.

d. Chính tả, ngữ pháp: Đảm bảo chuẩn chính tả, ngữ pháp Tiếng Việt.

e. Sáng tạo: Diễn đạt trong sáng, bài viết thể hiện được sự sáng tạo, độc đáo riêng.

Bài viết tham khảo

Có những ngày thức dậy, nhìn quanh mình, ta nhận ra rất nhiều việc cần làm nhưng bản thân lại trì hoãn, lười nhác, để thời gian trôi qua một cách vô ích. Tình trạng đó không chỉ diễn ra ở người lớn mà ngay cả học sinh cũng dễ mắc phải. Thói quen lười biếng tưởng chừng vô hại nhưng ẩn chứa nhiều tác hại nghiêm trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến học tập, rèn luyện và hình thành nhân cách.

Lười biếng là trạng thái thiếu nỗ lực, không chịu lao động, học tập hay thực hiện các nhiệm vụ được giao. Khi một học sinh lười biếng, kết quả học tập thường sa sút, kiến thức tiếp thu nửa vời, thiếu chắc chắn. Hơn nữa, thói quen này còn hình thành tính cách ỷ lại, phụ thuộc vào người khác, không chủ động trong mọi công việc. Một người thường xuyên lười biếng sẽ bỏ lỡ cơ hội phát triển bản thân, giảm khả năng đạt được thành công trong tương lai. Thậm chí, thói quen xấu này còn lan tỏa đến tập thể, ảnh hưởng tiêu cực đến bạn bè, gia đình và môi trường xung quanh.

Để khắc phục thói quen lười biếng, mỗi người cần xác định rõ mục tiêu cá nhân và xây dựng kế hoạch học tập, sinh hoạt hợp lý. Việc lập thời gian biểu khoa học giúp kiểm soát thời gian, tạo thói quen tự giác. Bên cạnh đó, tự nhủ bản thân về trách nhiệm và hậu quả của sự trì hoãn sẽ tạo động lực tự giác. Rèn luyện ý chí và kỷ luật từ những việc nhỏ hằng ngày cũng là cách hiệu quả để hình thành thói quen chăm chỉ. Học hỏi và lấy động lực từ những người chăm chỉ, gương mẫu sẽ giúp bản thân tiến bộ, đồng thời cảm nhận niềm vui trong lao động và học tập.

Lười biếng là kẻ thù âm thầm, nhưng nếu biết nỗ lực, kiên trì và rèn luyện, mỗi người đều có thể vượt qua. Việc chăm chỉ không chỉ giúp học sinh học tốt hơn mà còn rèn luyện phẩm chất kiên định, trách nhiệm và tinh thần tự lập. Một con người biết cố gắng, chủ động trong học tập và lao động sẽ tự tin đối mặt với thử thách, biết trân trọng thời gian và phát huy tối đa khả năng của bản thân.

Nhìn lại chính mình và những người xung quanh, ta nhận thấy rằng chăm chỉ, tự giác và quyết tâm không chỉ mang lại kết quả học tập tốt mà còn hình thành nhân cách, lối sống tích cực. Hình ảnh của những người biết cố gắng, dám làm, dám chịu trách nhiệm luôn để lại ấn tượng sâu sắc và trở thành tấm gương cho mọi người noi theo.