Văn bản ngữ liệu

KÍ ỨC CHIỀU QUÊ

Đồng làng về chiều bình yên như bức tranh hiền hòa, êm dịu. Một bức tranh thiên nhiên mộc mạc, đơn sơ nhưng đủ ấm lòng người xa xứ ngày trở về và rơm rớm nước mắt ngày chia xa. Ngọn gió đồng nội thổi miên man làn tóc rối. Gió qua những nhành cây gạo thắm sắc đỏ. Dưới gốc gạo này ngày nhỏ, những đứa trẻ trong làng chạy chơi mỏi nhừ chân đã nằm lăn ra bãi cỏ xanh mát rồi kể đủ chuyện trên đời.

Những ngày được trở về quê, đi giữa mênh mông đồng lúa, ngọn gió quê hương lại miên man thổi vào lòng tôi những giai điệu nhẹ nhàng mà da diết lòng. Gió vờn qua ngọn lúa xanh rì, rập rờn lượn sóng. Gió lùa vào hàng tre bao quanh làng, từng chiếc lá xạc xào thanh âm miền thôn dã. Đâu đó dưới những mái nhà, khói lam chiều vờn lên hòa vào ngọn gió như một tín hiệu dịu dàng của mâm cơm chiều đầm ấm.

Trên đường làng, từng tốp người dắt trâu về chuồng nói cười vui vẻ. Tiếng sáo diều trong trẻo trên cao quyện hòa cùng tiếng cười ngây thơ của trẻ nhỏ. Tôi bất giác nhận ra rằng, hình như chính những ngày tháng xa quê đã làm nỗi nhớ quê càng dày lên theo năm tháng. Nhớ tất cả những gì bình dị mà thân thương quá đỗi, như ngọn gió hôm nay giữa quãng đồng chiều.

Buổi chiều bình dị nhưng thân thương không chỉ bởi vì khung cảnh bình yên mà còn vì có bóng dáng mẹ ở thăm thẳm đồng xa. Mẹ tôi, người phụ nữ đã gắn bó cuộc đời mình với cánh đồng từ những ngày thơ bé. Những hôm giá rét hay cái nắng nứt mặt đất, mẹ vẫn cặm cụi với công việc của mình.

Tôi nhớ những lần từ thành phố về, vừa để ba lô xuống là đã chạy ù ra ruộng tìm mẹ. Mẹ quần xăn quá gối, vẫy vẫy tay đón tôi. Mùi mồ hôi nồng nồng và mùi bùn từ mẹ, tôi thấy thân thương và quá đỗi yên bình. Mấy chị em tôi lớn lên được cắp sách đến trường rồi được lên phố đi học cũng nhờ những hạt lúa, củ khoai từ cánh đồng, từ vườn nhà mẹ cặm cụi chăm sóc. Những hôm mặt trời đã ngả bóng, khuất dần sau lũy tre làng, mẹ vẫn miệt mài làm xong việc mới về nhà.

Tôi xa quê bao nhiêu năm nhưng những buổi chiều đồng làng luôn nằm trong góc nhỏ lòng mình, da diết và đằm sâu. Bởi lẽ, quê hương dù đi đâu ai cũng nhớ và cũng mong ước ngày trở về. Lại được thả chân trần đi trên con đê lồng lộng gió, qua bến đò ngay gốc gạo mà nghe giọng quê mình sao thân thương quá đỗi! Tâm hồn tôi như được sống lại trong mênh mông hồi ức đẹp đẽ một thời nơi cố hương. Nơi ấy có lời ru của mẹ, có cánh võng của bà bên hiên nhà, có bờ vai ba cõng tôi qua triền đê đầy nắng. Quê hương xứ sở là một điều thiêng liêng đã đằm sâu tận trong huyết quản. Dù ai đi đâu về đâu thì chốn quê hương vẫn là nơi yên bình nhất để tìm về với thương nhớ trọn vòng tay.

(Theo Phong Dương, Baohatinh.vn, ngày 18/12/2022)

Văn bản Kí ức chiều quê thuộc thể loại gì? Phương thức biểu đạt chính của văn bản là gì?

- Đồng làng yên bình, hiền hòa, êm dịu.

- Gió đồng nội miên man, thổi qua ngọn lúa xanh, hàng tre xạc xào, khói lam chiều hòa cùng gió.

- Tốp người dắt trâu về chuồng, tiếng sáo diều trong trẻo hòa cùng tiếng cười trẻ nhỏ.

- Mẹ quần xắn quá gối, vẫy tay đón tác giả.

- Mùi mồ hôi nồng nồng và mùi bùn từ mẹ gợi cảm giác thân thương, bình yên.

- Mẹ miệt mài làm việc trên cánh đồng, chăm sóc gia đình, nuôi dưỡng các con.

- Chỉ ra: phép tu từ so sánh: "đồng làng về chiều" với "bức tranh hiền hoà, êm dịu"

- Nêu tác dụng của phép tu từ so sánh trong câu: "Đồng làng về chiều bình yên như bức tranh hiền hòa, êm dịu"

+ Giúp cho câu văn giàu hình ảnh và cảm xúc;

+ Làm nổi bật vẻ đẹp thanh bình, yên ả, nên thơ của đồng làng về chiều.

- Gợi cảm giác bình yên, êm dịu, thân thương, gần gũi với tuổi thơ.

- Gợi nỗi nhớ quê hương, tình cảm gia đình, kỷ niệm tuổi thơ.

- Nỗi nhớ quê càng dày theo năm tháng.

- Cảnh vật bình dị trở nên thân thương và sâu đậm trong tâm trí.

- Quê hương là nơi thiêng liêng, bình yên, là điểm tựa tinh thần.

- Âm thanh: tiếng xạc xào của lá tre, rập rờn của lúa, tiếng sáo diều, tiếng cười trẻ nhỏ.

- Ý nghĩa: tạo nhịp điệu tự nhiên, sinh động, gợi cảm giác yên bình, gần gũi với thiên nhiên và làng quê.

- Những buổi chiều chạy chơi dưới gốc cây gạo, nằm trên bãi cỏ xanh mát.

- Cánh võng của bà bên hiên nhà, bờ vai ba cõng qua triền đê.

- Nhớ những mùi hương, tiếng cười và sinh hoạt bình dị trong làng quê.

- Ngôn ngữ giàu hình ảnh, giàu cảm xúc, sống động.

- Hình ảnh tự nhiên, chân thực: gió, lúa, tre, khói lam, mẹ, bà, ba.

- Nhịp điệu câu linh hoạt, kết hợp câu dài – ngắn, tạo cảm giác mềm mại, êm dịu, nhịp nhàng.

Những buổi chiều đồng làng luôn gợi lên trong lòng nhân vật trữ tình nỗi nhớ da diết đằm sâu vì:

- Gợi lại những kí ức đẹp của tuổi thơ như đi chân trần trên con đê lộng gió, bến đò gốc gạo, giọng nói quê hương.

- Gắn liền với những điều thiêng liêng nơi cố hương: lời ru của mẹ, cánh võng của bà, bờ vai ba cõng qua triền đê đầy nắng.

Gợi ý:

a. Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

- Viết đúng hình thức đoạn văn (diễn dịch, quy nạp, móc xích…).

- Đảm bảo dung lượng khoảng 200 chữ.

b. Xác định đúng yêu cầu của đoạn văn: cảm xúc khi nhớ về quê hương của tác giả trong văn bản

c. Hệ thống ý

- Trong văn bản, tác giả bộc lộ một tình cảm sâu sắc và da diết với quê hương. Khi trở về quê, tác giả cảm thấy lòng mình ấm áp, bình yên giữa không gian đồng quê mênh mông.

- Những hình ảnh như gió thổi qua đồng lúa, tiếng lá tre xào xạc, khói lam chiều vờn lên từ mái nhà, tất cả đều khiến tác giả nhớ về những ngày tháng yên bình.

- Cảm giác đó không chỉ là nhớ quê, mà còn là sự trở lại với những ký ức thân thương, nơi có tình yêu thương của mẹ, của quê hương trong từng nhịp thở của cuộc sống.

d. Chính tả, ngữ pháp: Đảm bảo chuẩn chỉnh, ngữ pháp Tiếng Việt.

e. Sáng tạo: Bố cục rõ ràng, lời văn giàu hình ảnh, cảm xúc.

Đoạn văn tham khảo

Quê hương luôn in sâu trong tim tác giả với những cảm xúc da diết và thân thương. Khi trở về làng quê, tác giả cảm nhận được sự bình yên lan tỏa khắp không gian đồng nội mênh mông, nơi gió thổi nhè nhẹ qua những cánh đồng lúa xanh rì, khẽ vờn qua hàng tre, xào xạc những chiếc lá. Khói lam chiều từ mái nhà hòa cùng làn gió tạo nên một không gian êm dịu, gợi nhớ những ký ức tuổi thơ đầy kỷ niệm. Tiếng sáo diều, tiếng cười của trẻ nhỏ và hình ảnh mẹ miệt mài trên cánh đồng càng khiến lòng tác giả trở nên ấm áp và bồi hồi. Mỗi chi tiết trong làng quê đều gợi nhắc về tình yêu thương và sự chăm sóc của gia đình, về những buổi chiều bình dị nhưng tràn đầy niềm hạnh phúc. Nhớ về quê không chỉ là nhớ cảnh vật, mà còn là nhớ hơi ấm của tình thân, của những con người gắn bó với đất làng, tạo nên một miền ký ức thiêng liêng và khó quên. Quê hương, với tất cả sự thân thương và bình dị ấy, luôn là nơi tác giả muốn tìm về mỗi khi lòng chợt bâng khuâng và nôn nao.

Gợi ý:

a. Đảm bảo cấu trúc bài văn biểu cảm

- Học sinh biết tạo lập một bài văn biểu cảmđảm bảo đủ cấu trúc 3 phần: Mở bài, Thân bài, Kết bài.

- Đảm bảo đúng dung lượng khoảng 400 chữ.

b. Xác định đúng vấn đề biểu cảm: khoảnh khắc sum vầy ngày Tết..

c. Bài viết có thể triển khai theo nhiều cách khác nhau song cần đảm bảo các ý sau

* Mở bài:

- Giới thiệu chủ đề: Tết là dịp đoàn tụ gia đình, là thời khắc sum vầy, ấm áp.

- Nêu cảm xúc chung: lòng hân hoan, vui mừng khi được trở về bên gia đình sau một năm xa cách.

* Thân bài:

- Miêu tả không gian Tết:

+ Cảnh vật trang trí đón Tết: nhà cửa sáng sủa, bàn thờ trang nghiêm, hoa đào, hoa mai, câu đối đỏ.

+ Không khí rộn ràng: tiếng cười nói, tiếng nhạc xuân, mùi bánh chưng, mùi hương từ mâm cỗ Tết.

- Miêu tả khoảnh khắc sum vầy:

+ Mọi người quây quần bên mâm cơm: ông bà, cha mẹ, anh chị em, con cháu.

+ Hình ảnh đoàn tụ: ôm nhau, trò chuyện vui vẻ, kể chuyện năm cũ, chúc Tết nhau.

+ Cảm xúc của bản thân: hạnh phúc, ấm áp, trân trọng tình thân.

- Ý nghĩa của khoảnh khắc sum vầy:

+ Tái hiện giá trị truyền thống: gắn kết tình cảm gia đình, sự hiếu kính, yêu thương.

+ Giúp con người cảm nhận sự bình yên, hạnh phúc trong cuộc sống.

+ Tạo động lực, niềm vui cho năm mới, giữ gìn nét đẹp văn hóa Việt Nam.

* Kết bài:

- Khẳng định lại niềm vui, sự ấm áp khi được sum vầy ngày Tết.

- Nêu cảm xúc sâu sắc: mong muốn trân trọng những khoảnh khắc sum vầy, giữ gìn tình thân trong mọi hoàn cảnh.

d. Chính tả, ngữ pháp: Đảm bảo chuẩn chính tả, ngữ pháp Tiếng Việt.

e. Sáng tạo: Diễn đạt trong sáng, bài viết thể hiện được sự sáng tạo, độc đáo riêng.

Bài viết tham khảo

Những ngày cuối năm, khi phố phường rực rỡ màu sắc của đào, mai, câu đối đỏ, lòng người bỗng xao xuyến, chộn rộn. Không gian ấy như nhắc nhở mọi người về một điều thiêng liêng: gia đình luôn là nơi trở về, là tổ ấm sau một năm xa cách. Tôi chậm rãi bước vào căn nhà quen thuộc, nơi hương bánh chưng, mùi thơm của hoa cỏ hòa quyện với tiếng cười nói rộn ràng, lòng bỗng tràn đầy cảm giác ấm áp.

Trong ánh sáng vàng ươm của buổi chiều cuối năm, mọi người quây quần bên mâm cơm Tết. Ông bà kể chuyện năm cũ, cha mẹ trao những lời chúc an lành, anh chị em ríu rít cười đùa, còn những đứa trẻ háo hức nhận lì xì. Tôi thấy mình như được sống lại trong những ký ức tuổi thơ, khi Tết đến là lúc gia đình sum vầy, mọi lo toan tạm gác lại, chỉ còn niềm vui trọn vẹn và sự yêu thương lan tỏa. Tiếng cười, lời chúc, ánh mắt trìu mến của mọi người như vẽ nên một bức tranh hạnh phúc, khiến trái tim tôi rung động và ấm nồng đến lạ thường.

Khoảnh khắc sum vầy ngày Tết không chỉ là sự hội ngộ về mặt thể xác mà còn là sự kết nối của tình cảm, là minh chứng cho những giá trị truyền thống được lưu giữ qua bao thế hệ. Nó nhắc nhở con người biết trân trọng tình thân, biết chia sẻ yêu thương và vun đắp hạnh phúc. Những giây phút ấy khiến lòng người nhẹ nhõm, thanh thản, đồng thời là nguồn động lực, niềm hy vọng cho một năm mới đầy sức sống.

Giữa những tiếng cười, mùi hương Tết và ánh đèn ấm áp, tôi chợt nhận ra rằng niềm vui giản dị nhất chính là được trở về bên gia đình, được ôm lấy những người thân thương và sẻ chia những phút giây yên bình. Dù năm tháng có trôi qua, cuộc sống có bộn bề ra sao, khoảnh khắc sum vầy ấy vẫn luôn là điều thiêng liêng, là nơi trái tim tìm về và khắc sâu trong ký ức như một nét đẹp bất diệt của tuổi thơ và quê hương.