Văn bản ngữ liệu

CÕI LÁ

Bẽ bàng mùa xuân đến muộn. Khi cái nắng đã chao chát trên những lộc non báo hiệu mùa hè, chẳng hiểu vì sao lòng người bỗng rộn ràng đến thế. Oà thức cùng với xôn xao lá cành.

Chín cây bồ đề trên đường Trần Nhân Tông làm thành một khoảng trời trong veo màu thạch lựu. Những chiếc lá non đu đưa trong gió tưởng như có tiếng chuông chùa huyền hoặc vọng về từ cõi thanh cao u tịch. Những đứa trẻ tan trường ríu rít dưới gốc cây như những thiên thần bước ra từ lá. Nhiều người Hà Nội chẳng có việc gì cũng vòng xe qua đoạn phố đông mà chật chội […] này chỉ để ngắm nhìn một chút sắc lá ngọt ngào như mật chảy tháng Giêng.

Nhìn chung thì vòng đời của một chiếc lá bồ đề dù được mọc ra từ Hà Nội hay ở nơi Phật tổ Thích Ca Mâu Ni thuyết pháp cũng chỉ kéo dài không đến một năm. Có rất nhiều loài cây trong phố có một vòng đời như vậy. Và hình như đó cũng là một đặc trưng của cây Hà Nội. Làm nên mùa lá rụng kéo dài suốt từ thu sang đông. Nó làm cho người đi xa nhớ về và người Hà Nội thì thao thiết đợi chờ những khoảnh khắc nghỉ ngơi thần trí trong cái biển người chộn rộn áo cơm này.

Cô em gái của tôi sống xa Tổ quốc đã hai chục năm có lẻ. Mỗi lần gọi điện về, nó lại hỏi con đường ven Hồ Gươm mùa này lá đã rụng? Lạ thế! Mùa nào cũng hỏi như vậy. Làm cho người ở nhà thấy thương. Cứ trả lời bừa rằng đang ngổn ngang vàng rượi sắc lá ven hồ. Lá của những cây sấu cổ thụ ở phía đường Đinh Tiên Hoàng. Lá bằng lăng, lá bàng đỏ chói trên đường Lê Thái Tổ. Thực ra thì chưa bao giờ những loại lá ấy rụng cùng một lúc với nhau. Cây cơm nguội vàng và cây bàng lá đỏ... nhiều khi rụng lá cách nhau cả đến... một mùa thu!

Những tưởng vô duyên đến như cây xà cừ là cùng. […] Chỉ được mỗi ưu điểm về kích thước. Và cũng lại là nhược điểm. Mùa mưa bão rất mất công cắt tỉa bớt cành phòng khi bị đổ. Nhưng không hẳn thế. Thân hình cường tráng và lá cành rậm rạp đến thế của cây lại vô cùng yếu mềm trước một heo may đến sớm. Ngập cả lối đi những lá xanh chen lẫn lá vàng làm nên một mùa thu quyến rũ từng bước chân người.

[…] Miên man trong cõi lá mùa xuân thành phố, gương mặt ai ai cũng như có phần trẻ lại. Hay tự nhận rằng mình như thế?

(Đỗ Phấn, In trong Hà Nội trong mắt một người, NXB Trẻ, 2018)

Văn bản trên thuộc thể loại văn học nào?

Đáp án: Phương thức biểu đạt chính là miêu tả kết hợp biểu cảm.

Lá bồ đề non “đu đưa trong gió tưởng như có tiếng chuông chùa huyền hoặc vọng về từ cõi thanh cao u tịch”, thể hiện vẻ đẹp tinh khiết, thanh cao và gợi cảm giác tĩnh tại.

Tác dụng: Làm cho cây xà cừ không còn là vật vô tri vô giác nữa mà trở nên sống động, có hồn, mang những vẻ đẹp, tâm trạng, cảm xúc giống như con người.

Vòng đời lá ngắn ngủi và thay đổi theo mùa gợi nhắc về sự trôi nhanh của thời gian và cảm xúc con người, làm nổi bật sự mong nhớ và trân trọng khoảnh khắc đời sống.

Ưu điểm: lá xà cừ lớn, tạo bóng râm; Nhược điểm: mùa mưa bão phải cắt tỉa cành. Điều này cho thấy sự đối lập giữa vẻ đẹp cường tráng và sự mềm yếu trước thiên nhiên.

Thể hiện tình cảm gắn bó với quê hương và Hà Nội, đồng thời nhấn mạnh sức sống tinh thần mà thiên nhiên và ký ức quê hương mang lại cho con người.

Những đứa trẻ tan trường ríu rít dưới gốc cây, người dân vòng xe qua đoạn phố đông để ngắm lá, tạo nên không khí sinh động, nhộn nhịp nhưng vẫn đẹp và thanh bình.

Cảm giác tươi mới, trẻ trung, sống lại sự trong trẻo, nhẹ nhàng trong lòng người; thiên nhiên mang lại niềm vui, thư giãn và hồi tưởng ký ức đẹp.

Con người nên trân trọng vẻ đẹp thiên nhiên và những khoảnh khắc giản dị trong cuộc sống, gắn bó với ký ức quê hương, và cảm nhận niềm vui, thanh thản từ thiên nhiên quanh mình.

Gợi ý:

a. Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

- Viết đúng hình thức đoạn văn (diễn dịch, quy nạp, móc xích…).

- Đảm bảo dung lượng khoảng 200 chữ.

b. Xác định đúng yêu cầu của đoạn văn: cảm nhận về tác giả Đỗ Phấn.

c. Hệ thống ý

- Đỗ Phấn là một người nghệ sĩ tinh tế, có tâm hồn nhạy cảm, dễ rung động trước thiên nhiên.

- Ông quan sát cảnh vật rất tỉ mỉ: lá bồ đề, lá sấu, lá xà cừ… và gắn với những rung động, liên tưởng giàu chất thơ.

- Ông là người gắn bó sâu nặng với Hà Nội, yêu từng góc phố, từng hàng cây, từng kỉ niệm tuổi thơ.

- Cách viết vừa nhẹ nhàng, vừa trữ tình cho thấy ông yêu cái đẹp giản dị, đời thường nhưng mang ý nghĩa sâu xa.

- Đằng sau những trang văn là một con người có chiều sâu nội tâm, giàu tình yêu quê hương, gợi cho người đọc sự đồng cảm và trân trọng thiên nhiên, cuộc sống.

d. Chính tả, ngữ pháp: Đảm bảo chuẩn chỉnh, ngữ pháp Tiếng Việt.

e. Sáng tạo: Bố cục rõ ràng, lời văn giàu hình ảnh, cảm xúc.

Đoạn văn tham khảo

Đọc đoạn trích Cõi lá của Đỗ Phấn, em cảm nhận được ông là một nghệ sĩ có tâm hồn vô cùng tinh tế và nhạy cảm. Trong những trang viết của mình, tác giả quan sát cảnh vật rất tỉ mỉ, từ chiếc lá bồ đề non rung rinh trong gió cho đến lá sấu, lá bằng lăng, lá xà cừ… Mỗi chi tiết đều gắn liền với những rung động sâu xa, gợi cho người đọc một cảm giác gần gũi và thiêng liêng. Qua cách viết, ta thấy Đỗ Phấn là một người gắn bó tha thiết với Hà Nội, yêu từng con đường, từng mùa lá, từng ký ức tuổi thơ nơi phố phường thân thuộc. Giọng văn nhẹ nhàng, trong trẻo nhưng chan chứa chất trữ tình cho thấy ông trân trọng cái đẹp bình dị của thiên nhiên và đời sống thường ngày. Đằng sau đó là một trái tim giàu tình yêu quê hương, một tấm lòng luôn tha thiết lưu giữ vẻ đẹp của Hà Nội trong từng khoảnh khắc. Đọc Cõi lá, em hiểu rằng Đỗ Phấn không chỉ là một nhà văn tài hoa mà còn là một tâm hồn nghệ sĩ, để lại trong lòng người đọc niềm ngưỡng mộ và bài học quý giá về việc sống chậm, biết trân trọng những điều giản dị quanh mình.

Gợi ý:

a. Đảm bảo cấu trúc bài văn nghị luận

- Học sinh biết tạo lập một bài văn nghị luận đảm bảo đủ cấu trúc 3 phần: Mở bài, Thân bài, Kết bài.

- Đảm bảo đúng dung lượng khoảng 400 chữ.

b. Xác định đúng vấn đề nghị luận: Lòng bao dung khiến cho cuộc sống của chúng ta trở nên tốt đẹp hơn

c. Bài viết có thể triển khai theo nhiều cách khác nhau song cần đảm bảo các ý sau

* Mở bài

- Dẫn dắt bằng một câu chuyện, ca dao, tục ngữ hoặc thực tế đời sống.

- Giới thiệu và nêu vấn đề nghị luận: Bao dung là một đức tính cao đẹp, giúp cuộc sống thêm hài hòa, hạnh phúc.

* Thân bài

- Giải thích

+ Bao dung là sự độ lượng, sẵn sàng tha thứ cho lỗi lầm của người khác, không chấp nhặt, hẹp hòi.

+ Cuộc sống tốt đẹp hơn: cuộc sống có nhiều niềm vui, hạnh phúc, con người yêu thương và gắn bó với nhau.

- Bàn luận – phân tích

+ Lòng bao dung giúp xoa dịu những tổn thương, chữa lành vết thương tâm hồn.

+ Bao dung giúp con người gắn kết, tạo nên mối quan hệ bền chặt, xã hội hòa bình, nhân văn.

+ Người biết bao dung sẽ cảm thấy nhẹ nhõm, tâm hồn thanh thản, sống an yên.

+ Ngược lại, sống hẹp hòi, ích kỉ, không bao dung sẽ dễ dẫn đến mâu thuẫn, hận thù, làm cho cuộc sống căng thẳng, ngột ngạt.

- Liên hệ, chứng minh

+ Một gia đình hạnh phúc nhờ các thành viên biết tha thứ cho nhau sau những lần mâu thuẫn.

+ Những tấm gương trong lịch sử và đời sống (Ví dụ: Nelson Mandela sau khi ra tù đã kêu gọi đoàn kết, tha thứ cho kẻ thù, giúp đất nước Nam Phi hòa giải).

- Bài học nhận thức và hành động

+ Mỗi người cần rèn luyện lòng bao dung trong cuộc sống hằng ngày.

+ Hãy bắt đầu từ những điều nhỏ: biết bỏ qua lỗi lầm của bạn bè, biết cảm thông và thấu hiểu người khác.

+ Không đồng nghĩa với việc bao dung là dễ dãi, dung túng cho cái xấu.

* Kết bài

- Khẳng định lại ý nghĩa to lớn của lòng bao dung đối với cuộc sống.

- Bày tỏ suy nghĩ cá nhân: Bao dung chính là chiếc chìa khóa mở cánh cửa hạnh phúc và xây dựng một thế giới đầy yêu thương.

d. Chính tả, ngữ pháp: Đảm bảo chuẩn chính tả, ngữ pháp Tiếng Việt.

e. Sáng tạo: Diễn đạt trong sáng, bài viết thể hiện được sự sáng tạo, độc đáo riêng.

Bài viết tham khảo

Trong dòng chảy cuộc sống bộn bề, con người không tránh khỏi những va chạm, mâu thuẫn và hiểu lầm. Đôi khi, chính những điều nhỏ nhặt ấy lại khiến chúng ta xa cách nhau, để lại trong lòng những vết thương khó nguôi. Thế nhưng, có một thứ sức mạnh diệu kỳ giúp xoa dịu nỗi đau, nối lại tình cảm và làm cho cuộc đời trở nên nhẹ nhõm hơn, đó chính là lòng bao dung. Như một ý kiến đã khẳng định: “Lòng bao dung khiến cho cuộc sống của chúng ta trở nên tốt đẹp hơn”. Quả thực, bao dung là chiếc chìa khóa mở ra cánh cửa yêu thương, hạnh phúc và sự hòa hợp trong mỗi gia đình, mỗi cộng đồng và cả xã hội.

Lòng bao dung là sự rộng lượng, vị tha, biết bỏ qua lỗi lầm của người khác để họ có cơ hội sửa sai và hoàn thiện bản thân. Bao dung không phải là sự yếu mềm hay dễ dãi, mà là biểu hiện của một tâm hồn mạnh mẽ, biết lấy tình thương để hóa giải giận hờn, lấy sự thấu hiểu để thay thế cho oán trách. Người có lòng bao dung luôn nhìn vào mặt tích cực, khuyến khích sự thay đổi và khơi gợi niềm tin nơi người khác.

Thật vậy, khi ta bao dung, ta không chỉ mang đến niềm vui cho người khác mà còn mang lại sự thanh thản cho chính mình. Một lời tha thứ có thể xóa tan khoảng cách, một cử chỉ cảm thông có thể níu giữ một tình bạn, một sự rộng lòng có thể cứu vãn cả một gia đình đang đứng bên bờ rạn vỡ. Trong xã hội, lòng bao dung góp phần xây dựng tinh thần đoàn kết, hạn chế xung đột và tạo nên môi trường sống hòa bình, nhân ái. Không có bao dung, thế giới này sẽ chỉ toàn căng thẳng và ích kỷ; có bao dung, con người sẽ học cách chung sống, chia sẻ và yêu thương.

Từ những trải nghiệm thực tế, ta càng thấm thía giá trị của lòng bao dung. Trong học tập, khi bạn bè lỡ phạm sai lầm, sự tha thứ sẽ giúp họ có thêm động lực để sửa đổi. Trong gia đình, khi các thế hệ biết cảm thông, nhường nhịn, mái ấm sẽ thêm gắn bó bền chặt. Và trong cuộc sống thường ngày, khi ta không chấp nhặt, không giữ mãi những bực dọc nhỏ nhoi, tâm hồn ta sẽ trở nên nhẹ nhàng, an nhiên hơn. Bao dung chính là con đường ngắn nhất dẫn con người đến với hạnh phúc và sự trưởng thành trong nhân cách.

Mỗi chúng ta, dù ở lứa tuổi hay hoàn cảnh nào, cũng cần nuôi dưỡng cho mình lòng bao dung. Bởi chỉ khi biết yêu thương và tha thứ, ta mới thực sự tìm thấy niềm vui trong việc sống cùng, sống vì và sống cho người khác. Bao dung không phải là điều gì quá cao xa, mà chính là sự lựa chọn giản dị hằng ngày: lựa chọn mỉm cười thay vì trách móc, lắng nghe thay vì phán xét, cảm thông thay vì hờ hững.

Cuộc sống vốn dĩ không hoàn hảo, con người cũng chẳng ai toàn vẹn. Bởi thế, bao dung trở thành điều kiện cần để chúng ta cùng nhau đi hết chặng đường đời. Khi lòng bao dung hiện diện, mọi khoảng cách đều có thể được nối liền, mọi vết thương đều có thể được chữa lành, và cuộc sống sẽ trở nên nhân hậu, ấm áp hơn trong từng khoảnh khắc.