Văn bản ngữ liệu

HỘI GIÓNG Ở ĐỀN PHÙ ĐỔNG VÀ ĐỀN SÓC

(1) Hội Gióng ở đền Phù Đổng và đền Sóc gắn với truyền thuyết về một cậu bé được mẹ sinh ra một cách kỳ lạ ở làng Phù Đổng. Khôi ngô, tuấn tú nhưng lên 3 mà vẫn chưa biết nói, biết cười, suốt ngày cậu chỉ nằm trong thúng treo trên gióng tre, vì thế được đặt tên là Gióng. Vậy mà khi nghe thấy lời kêu gọi của nhà Vua tìm người tài giỏi đánh giặc ngoại xâm, Gióng bỗng lớn nhanh như thổi, rồi xung phong ra trận cứu nước, cứu dân. Sau khi dẹp tan quân giặc, ngài về núi Sóc rồi cưỡi ngựa bay lên trời.

(2) Từ đó, ngài Gióng được thiêng hóa thành một vị Thánh bất tử bảo hộ mùa màng, hòa bình cho đất nước, thịnh vượng cho muôn dân. Để tưởng nhớ công ơn của ngài, người dân lập đền, thờ phụng và mở hội hằng năm với tên gọi là Hội Gióng ở đền Phù Đổng và đền Sóc. Đó là một trong những lễ hội lớn nhất vùng châu thổ Bắc Bộ, tổ chức theo một nghi thức được quy định chặt chẽ, chuẩn bị hết sức công phu, với sự tham gia đông đảo của dân làng quanh khu vực hai đền. Hội Gióng ở đền Phù Đổng, xã Phù Đổng, huyện Gia Lâm - nơi sinh Thánh Gióng diễn ra từ ngày 7 đến ngày 9 tháng 4 Âm lịch, và Hội Gióng ở đền Sóc ở xã Phù Linh, huyện Sóc Sơn (nay thuộc Hà Nội) - nơi Thánh hóa diễn ra từ ngày 6 đến ngày 8 tháng giêng.

(3) Để tổ chức Hội Gióng ở đền Phù Đổng, những gia đình có vinh dự được chọn người đóng những vai quan trọng như các vai Ông Hiệu (Hiệu cờ, Hiệu trống, Hiệu chiêng, Hiệu Trung quân, Hiệu Tiểu cổ), vai cô Tướng hay các phường Áo đen, phường Áo đỏ ..., tùy theo vai vế, khả năng kinh tế mà chuẩn bị những điều kiện vật chất và người được chọn vai sinh hoạt kiêng cữ từ hàng tháng trước ngày Lễ hội. Vào chính hội, trước tiên dân làng tổ chức các nghi thức tế Thánh, sau đó là lễ rước nước lau rửa tự khí từ giếng đền Mẫu (đền Hạ) với ý nguyện được mưa thuận, gió hòa, lễ rước cờ “lệnh” từ đền Mẫu lên đền Thượng, tiếp đến là lễ khám đường, lễ duyệt tướng… Ngày chính hội mùng 9 tháng 4, Hội Gióng diễn ra trang trọng, linh thiêng và náo nhiệt nhất là hai trận đánh. Trận thứ nhất: đánh cờ ở Đống Đàm và trận thứ hai: đánh cờ ở Soi Bia… Sau nghi lễ tế Thánh, ông Hiệu cờ lần lượt tiến vào từng chiếc chiếu, nhảy qua các quả đồi (bát úp) và thực hiện các động tác “đánh cờ”. Tiếng hò reo lúc lúc lại dội lên trong tiếng chiêng, tiếng trống, thể hiện sự quyết liệt của trận đánh. Điệu múa cờ của ông Hiệu phải thật chính xác, khéo léo để tránh điều tối kỵ là lá cờ bị cuốn vào cán, bởi theo niềm tin của cư dân nơi đây thì đó là điềm rủi. Kết thúc mỗi màn múa cờ là kết thúc một trận đánh, ông Hiệu cờ vừa bước ra khỏi chiếu là chiếc chiếu được tung lên, dân chúng ào vào cướp lấy những mảnh chiếu mà họ tin tưởng là sẽ đem đến cho gia đình họ điều may mắn trong suốt cả năm. Cuối cùng là lễ rước cờ báo tin thắng trận với trời đất và lễ khao quân trong rộn rã tiếng cười, lời ca, điệu múa của phường Ải Lao, chiếu chèo và các trò chơi dân gian. Tướng, quân bên giặc cũng được tha bổng và cho tham dự lễ mừng chiến thắng. Cách hành xử này thể hiện truyền thống hiếu nghĩa đối với tổ tiên, những vị anh hùng dân tộc và tinh thần khoan dung, nhân đạo của dân tộc Việt Nam.

(4) Hội Gióng ở đền Sóc diễn ra trong 03 ngày từ mùng 6 đến mùng 8 tháng giêng hằng năm. Việc chuẩn bị vật tế lễ cũng hết sức công phu, nhất là việc đan voi (theo truyền thuyết thì đoàn quân tham gia đánh giặc cùng Thánh Gióng có cả đàn voi chở lương thực đi theo) và làm giò hoa tre (tượng trưng cho gậy tre của Thánh Gióng sau khi đánh giặc), nên phải tiến hành từ nhiều tuần lễ trước Lễ hội. Từ xa xưa, việc rước đã được phân công cụ thể cho từng thôn chuyên trách… Sau phần nghi thức tắm tượng Thánh Gióng và cung tiến lễ vật trang trọng, linh thiêng, là hai hoạt động gây náo động nhất của Lễ hội Gióng ở đền Sóc. Đó là tục “cướp hoa tre” cầu may và tục chém “tướng” (giặc) được diễn xướng một cách tượng trưng bằng hiệu lệnh múa cờ.

(5) Là một hội trận được trình diễn bằng một hệ thống biểu tượng độc đáo, mang đậm bản sắc văn hóa Việt, được cộng đồng bảo tồn nguyên giá trị cho tới ngày nay, Hội Gióng ở đền Phù Đổng và đền Sóc đã được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại vào tháng 11 năm 2010.

(Theo http://dsvh.gov.vn/hoi-giong-o-den-phu-dong-va-den-soc-486)

Văn bản Hội Gióng ở đền Phù Đổng và đền Sóc thuộc thể loại nào?

Phương thức chính là thuyết minh.

Văn bản triển khai theo trình tự:

- Nguồn gốc – truyền thuyết về Thánh Gióng.

- Lễ hội ở đền Phù Đổng.

- Lễ hội ở đền Sóc.

- Ý nghĩa, giá trị của lễ hội.

Một số nghi lễ đặc sắc gồm: rước nước, rước cờ “lệnh”, lễ khám đường, lễ duyệt tướng, múa cờ (hai trận đánh ở Đống Đàm và Soi Bia), rước cờ báo thắng trận, lễ khao quân…

- “Cướp hoa tre” tượng trưng cho gậy tre của Thánh Gióng, mang lại may mắn.

- “Chém tướng” là nghi lễ tái hiện chiến công của Thánh Gióng, thể hiện tinh thần thượng võ và truyền thống yêu nước.

- Linh thiêng: tế Thánh, rước nước, rước cờ, múa cờ, các nghi thức trang trọng.

- Náo nhiệt: tiếng trống, tiếng chiêng, tiếng reo hò, tục cướp chiếu, cướp hoa tre, các trò chơi dân gian, múa hát rộn rã.

Hội Gióng tôn vinh anh hùng dân tộc Thánh Gióng, góp phần giáo dục lòng yêu nước, giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa truyền thống, củng cố tinh thần đoàn kết và đạo lý “uống nước nhớ nguồn”.

Em cần biết trân trọng, tự hào về di sản văn hóa dân tộc, tích cực tham gia các hoạt động lễ hội, tìm hiểu và giới thiệu nét đẹp văn hóa Việt Nam cho bạn bè, đồng thời có ý thức bảo tồn và phát huy những giá trị tốt đẹp của truyền thống.

Gợi ý:

a. Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

- Viết đúng hình thức đoạn văn (diễn dịch, quy nạp, móc xích…).

- Đảm bảo dung lượng khoảng 200 chữ.

b. Xác định đúng yêu cầu của đoạn văn: ý nghĩa văn hóa và giá trị của Hội Gióng đối với cộng đồng dân tộc Việt Nam.

c. Hệ thống ý

- Hội Gióng không chỉ là một lễ hội truyền thống mà còn mang đậm giá trị văn hóa, lịch sử và tinh thần dân tộc của người Việt. Qua ngữ liệu trên, chúng ta thấy rằng Hội Gióng thể hiện sự tôn vinh và tưởng nhớ đối với một vị anh hùng dân tộc - Thánh Gióng, người đã cống hiến cả đời mình để bảo vệ đất nước khỏi giặc ngoại xâm.

- Lễ hội này không chỉ phản ánh lòng kính trọng đối với tổ tiên mà còn khắc sâu giá trị của sự đoàn kết, tinh thần chiến đấu kiên cường và lòng nhân ái trong văn hóa Việt Nam. Những nghi thức trang trọng, như tế lễ, múa cờ, cướp hoa tre, hay việc tha bổng quân giặc, thể hiện sự khoan dung và niềm tin vào sự thịnh vượng, hòa bình. Bằng cách này, Hội Gióng còn là dịp để cộng đồng gắn kết, duy trì những nét văn hóa đặc sắc và bảo tồn giá trị truyền thống.

à Nhờ đó, Hội Gióng đã được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại, khẳng định tầm quan trọng và giá trị bền vững của nó đối với cộng đồng Việt Nam và cả thế giới.

d. Chính tả, ngữ pháp: Đảm bảo chuẩn chỉnh, ngữ pháp Tiếng Việt.

e. Sáng tạo: Bố cục rõ ràng, lời văn giàu hình ảnh, cảm xúc.

Đoạn văn tham khảo

Hội Gióng không chỉ là một lễ hội truyền thống mà còn mang trong mình những giá trị văn hóa, lịch sử và tinh thần dân tộc sâu sắc của người Việt. Qua ngữ liệu, ta thấy lễ hội là dịp để nhân dân tôn vinh và tưởng nhớ Thánh Gióng – vị anh hùng dân tộc đã hi sinh để bảo vệ đất nước khỏi giặc ngoại xâm. Những nghi thức trang trọng như tế lễ, rước nước, múa cờ, cướp hoa tre hay việc tha bổng quân giặc đã thể hiện rõ lòng biết ơn tổ tiên, tinh thần đoàn kết cộng đồng, sự kiên cường chống giặc cùng đức tính khoan dung, nhân ái của người Việt. Hội Gióng không chỉ gợi nhắc về truyền thống yêu nước mà còn khẳng định bản sắc văn hóa độc đáo của dân tộc qua hình thức “hội trận” mang tính biểu tượng đặc biệt. Đây cũng là cơ hội để cộng đồng cùng nhau gìn giữ, truyền nối và phát huy những nét đẹp văn hóa từ đời này sang đời khác. Chính vì vậy, Hội Gióng đã được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại, minh chứng cho tầm vóc, ý nghĩa và sức sống bền vững của lễ hội đối với không chỉ cộng đồng Việt Nam mà còn cả nhân loại.

Gợi ý:

a. Đảm bảo cấu trúc bài văn nghị luận

- Học sinh biết tạo lập một bài văn nghị luận đảm bảo đủ cấu trúc 3 phần: Mở bài, Thân bài, Kết bài.

- Đảm bảo đúng dung lượng khoảng 400 chữ.

b. Xác định đúng vấn đề nghị luận: Sách giáo khoa bố mẹ đã bỏ tiền mua, trở thành sở hữu của mình, nếu muốn mình có thể viết, vẽ vào đó.

c. Bài viết có thể triển khai theo nhiều cách khác nhau song cần đảm bảo các ý sau

* Mở bài

- Giới thiệu vấn đề: Sách giáo khoa là công cụ học tập quan trọng của học sinh.

- Nêu ý kiến: Việc coi sách giáo khoa là sở hữu riêng nên có thể tùy ý viết, vẽ vào đó là một quan điểm cần suy nghĩ lại.

* Thân bài

- Giải thích ý kiến

+ Sách giáo khoa được mua bằng tiền, thuộc quyền sở hữu cá nhân.

+ Vì thế, có người cho rằng có thể thoải mái viết, vẽ tùy thích.

- Bàn luận – Đánh giá

+ Mặt đúng (rất hạn chế):

•         Sách là tài sản cá nhân, học sinh có quyền sử dụng theo ý mình.

•         Một số ghi chú hợp lý, gạch chân kiến thức quan trọng có thể giúp việc học tập hiệu quả hơn.

+ Mặt chưa đúng:

•         Viết, vẽ bừa bãi làm mất thẩm mĩ, khó theo dõi nội dung bài học.

•         Nhiều học sinh sau này có nhu cầu dùng lại sách cũ (em nhỏ, học sinh nghèo) sẽ gặp khó khăn khi sách bị bôi bẩn.

•         Hành động viết, vẽ tùy tiện thể hiện sự thiếu ý thức giữ gìn sách vở, thiếu tôn trọng tri thức.

- Mở rộng

+ Sách giáo khoa không chỉ có giá trị vật chất mà còn là nơi chứa đựng tri thức, cần được trân trọng.

+ Giữ gìn sách cũng là thể hiện nếp sống văn minh, ý thức cộng đồng.

- Bài học – Liên hệ bản thân

+ Học sinh nên sử dụng sách giáo khoa khoa học: ghi chú cần thiết bằng bút chì, giấy nhớ, giữ sách sạch sẽ.

+ Biết chia sẻ sách cho người khác sau khi học xong.

+ Rèn luyện ý thức tôn trọng, trân trọng tri thức và công sức của cha mẹ.

* Kết bài

- Khẳng định lại: Quan điểm “muốn viết, vẽ vào sách giáo khoa tùy ý” là chưa hoàn toàn đúng.

- Mỗi học sinh cần có thái độ đúng đắn trong việc sử dụng và giữ gìn sách giáo khoa: học tập hiệu quả, tiết kiệm và góp phần lan tỏa tinh thần tôn trọng tri thức.

d. Chính tả, ngữ pháp: Đảm bảo chuẩn chính tả, ngữ pháp Tiếng Việt.

e. Sáng tạo: Diễn đạt trong sáng, bài viết thể hiện được sự sáng tạo, độc đáo riêng.

Bài viết tham khảo

Trong đời sống hằng ngày, sách luôn giữ một vị trí đặc biệt. Từ thuở đi học, ta đã được nghe câu nói quen thuộc: “Sách là ngọn đèn sáng bất diệt của trí tuệ con người”. Mỗi trang sách không chỉ chứa đựng kiến thức, mà còn là công sức của những người biên soạn, là tiền bạc, mồ hôi của cha mẹ khi mua cho con cái học tập. Thế nhưng, có ý kiến cho rằng: “Sách giáo khoa bố mẹ đã bỏ tiền mua, trở thành sở hữu của mình, nếu muốn mình có thể viết, vẽ vào đó”. Đây là một suy nghĩ khá phổ biến trong giới học sinh hiện nay, song cần được nhìn nhận một cách thấu đáo.

Trước hết, có thể hiểu rằng khi sách giáo khoa đã được mua về, nó là tài sản cá nhân của người học. Từ đó mới nảy sinh quan niệm có quyền sử dụng sách theo bất cứ cách nào, kể cả viết, vẽ tùy ý. Xét ở khía cạnh quyền sở hữu, điều này có phần đúng: học sinh có quyền ghi chú, đánh dấu để phục vụ việc học tập. Tuy nhiên, nếu hành động viết, vẽ vượt quá mức cần thiết, biến sách thành nơi bôi bẩn, trang trí vô nghĩa thì ý kiến trên lại trở nên lệch lạc.

Thực tế cho thấy, không ít học sinh biến sách thành “tập vẽ” khi vẽ bậy hình thù kỳ lạ, gạch xóa lung tung, thậm chí viết những câu chữ thiếu văn hóa. Hậu quả là sách mất đi vẻ trang trọng, nội dung khó theo dõi, việc học tập bị ảnh hưởng. Không chỉ vậy, nhiều gia đình có hoàn cảnh khó khăn phải dùng lại sách cũ cho con em, nếu sách đã bị viết, vẽ lộn xộn thì người sử dụng sau gặp rất nhiều bất tiện. Rõ ràng, hành động ấy không chỉ thể hiện sự thiếu ý thức cá nhân mà còn gây ảnh hưởng đến người khác.

Sách giáo khoa không chỉ mang giá trị vật chất mà còn chứa đựng giá trị tinh thần và tri thức. Khi ta tùy tiện viết, vẽ vào đó, chẳng khác nào coi nhẹ công sức của thầy cô biên soạn, của cha mẹ mua sắm. Giữ gìn sách cũng chính là giữ gìn sự tôn trọng tri thức, nuôi dưỡng nếp sống văn minh. Hơn nữa, từ một hành động nhỏ như bảo quản sách, mỗi người học sinh sẽ rèn luyện thói quen quý trọng cái đẹp, cái bền lâu, học được lối sống ngăn nắp, khoa học – những phẩm chất cần thiết cho tương lai.

Điều đáng nói là việc ghi chép, đánh dấu hợp lý trong sách không hề sai. Khi biết gạch chân từ khóa, ghi chú ở lề sách, học sinh sẽ dễ tiếp thu bài hơn. Song điều này phải có chừng mực, rõ ràng và sạch sẽ. Ngoài ra, có thể dùng giấy nhớ, sổ tay để ghi chép thay vì biến sách thành nơi ghi vội vàng, mất thẩm mĩ. Đó cũng là cách thể hiện sự tôn trọng bản thân và những người có thể tiếp tục sử dụng sách sau mình.

Suy ngẫm sâu hơn, việc ứng xử với sách chính là tấm gương phản chiếu thái độ sống. Một học sinh biết giữ gìn sách sạch sẽ thường cũng là người biết trân trọng công sức lao động của cha mẹ, biết nghĩ đến lợi ích chung, biết tôn trọng tri thức. Ngược lại, một học sinh coi thường sách, bôi bẩn sách có thể dần hình thành thói quen cẩu thả, thiếu trách nhiệm. Bởi vậy, từ những trang sách nhỏ bé, ta học được bài học lớn về nhân cách.

Có thể thấy, quan niệm “sách là của riêng mình, muốn viết, vẽ thế nào cũng được” chưa hoàn toàn đúng. Mỗi học sinh cần sử dụng sách một cách khoa học: biết ghi chú vừa đủ, giữ gìn sạch sẽ, truyền lại cho người sau khi có thể. Giữ sách cũng chính là giữ tri thức, giữ cho tâm hồn mình một thói quen đẹp. Và rồi, từ những trang sách được gìn giữ cẩn trọng, tri thức sẽ tiếp tục được lan tỏa, góp phần nuôi dưỡng những thế hệ biết trân trọng quá khứ và xây dựng một tương lai tốt đẹp hơn.