I. ĐỌC HIỂU (6,0 điểm)

Đọc văn bản:

Ở bầu thì dáng ắt nên tròn⁽¹⁾

Xấu tốt đều thì rắp khuôn.

Lân cận nhà giàu no bữa cám⁽²⁾;

Bạn bè kẻ trộm phải đau đòn⁽³⁾

Chơi cùng bầy dại nên bầy dại;

Kết mấy người khôn học nết khôn.

Ở đấng thấp thì nên đấng thấp.

Đen gần mực, đỏ gần son.

 (“Bảo kính cảnh giới” – bài 21- Theo Nguyễn Trãi toàn tập - Đào Duy Anh dịch chú)

Chú thích:

(1) Lấy ý từ câu tục ngữ “Ở bầu thì tròn, ở ống thì dài”

(2) và (3): Lấy ý từ câu tục ngữ “Ở gần nhà giàu đau răng ăn cốm, ở gần kẻ trộm ốm

lưng chịu đòn”. Chữ “đau răng ăn cốm” là đúng chữ câu tục ngữ. Nhưng kẻ ở gần nhà giàu mà được ăn cốm nhiều thì cũng lạ. Chúng tôi cho rằng chính là cám nói chệch đi cho hợp với vần trộm ở câu dưới mà thành cốm…mà ở gần nhà giàu được no bữa cám thì nghĩa mới thông.

Chỉ ra hai phương thức biểu đạt chính trong bài thơ trên:

c. Triển khai vấn đề nghị luận thành các luận điểm

 Học sinh có thể triển khai theo nhiều cách, nhưng cần vận dụng tốt

các thao tác lập luận, kết hợp chặt chẽ giữa lí lẽ và dẫn chứng. Dưới đây

là một vài gợi ý cần hướng tới:

* Giải thích

– Ý nghĩa trực tiếp: Câu danh ngôn đề xuất một tiêu chuẩn đánh giá phẩm

chất con người thông qua mối quan hệ bạn bè.

– Ý nghĩa khái quát: Tầm quan trọng của mối quan hệ bạn bè đối với nhân

cách con người.

* Bình luận

+ Tình bạn là một mối quan hệ xã hội phổ biến, có tầm quan trọng đặc biệt

đối với mỗi người. Con người không thể sống mà không có ai là bạn.

Người không có bạn bè thì không thể có nhân cách bình thường.

+ Người ta thường kết bạn, giao du với những người cùng sở thích, cùng

quan điểm, chí hướng. Người tốt đến với nhau thì “Đồng thanh tương ứng,

đồng khí tương cầu”, người xấu cũng “ngưu tầm ngưu, mã tầm mã”. Mặt

khác, khi chơi thân với người, hay nhóm người nào thì chúng ta sẽ chịu

ảnh hưởng của đối tượng đó theo quy luật “gần mực thì đen, gần đèn thì

sáng” hay “đi với bụt mặc áo cà sa, đi với ma mặc áo giấy”.

Vì vậy, có thể thông qua việc nhìn nhận phẩm chất, tư cách, thiên hướng

của bạn bè (thân thiết) để đánh giá, phân loại về nhân cách, phẩm chất của

một con người.

* Bàn bạc, mở rộng vấn đề

+ Tuy nhiên, việc đánh giá tư cách, phẩm chất, cá tính một con người là

việc không đơn giản, cần được xem xét kĩ lưỡng. Các mối quan hệ xã hội

cũng thường phức tạp, khó nhận chân. Trong thực tế vẫn có những người

tốt giao du với người xấu vì những mục đích khác nhau và ngược lại. Có

những người cá tính, sở thích trái ngược nhau nhưng vẫn là bạn của nhau.

Vẫn có hiện tượng “gần mực không đen, gần đèn vẫn tối”. Do đó người

thường chơi với những người tốt chưa hẳn đã là tốt, và ngược lại.

·        Bài học nhận thức và hành động:

+ “Chọn bạn mà chơi” là một lời khuyên hết sức đúng đắn. Những người

bạn tốt là chỗ dựa tinh thần, là người đồng hành thân thiết trong cuộc đời,

giúp mỗi người vươn lên sống tốt hơn, đẹp hơn. Tuy nhiên, không vì thế mà tuyệt giao với những người xấu.

+ Muốn có bạn tốt, trước hết mình phải là người bạn tốt. Sống chân thành,

cởi mở, nhiệt tâm sẽ được mọi người yêu quý. Giả dối, xấu xa, thủ đoạn, hờ hững thì sớm muộn gì cũng bị lộ tẩy, bị tẩy chay, không thể có bạn tốt.

+ Ứng xử đúng đắn, biết chăm sóc tình bằng hữu là một cách để con người có hạnh phúc, và làm cho cuộc sống tốt đẹp hơn.

Đánh giá chung:

+ Những mối quan hệ mà chúng ta gắn kết phản ảnh chân thực về tính cách và cách ứng xử của bản thân mỗi người. Qua đây, câu ngạn ngữ khuyên chúng ta phải biết chọn bạn tốt mà kết giao, chọn bạn mà chơi.