I. ĐỌC HIỂU (6,0 điểm)

Đọc bài thơ:

                                                           TỰ TÌNH

                                                              (Bài 3)

                                                                                    Hồ Xuân Hương

Chiếc bách  buồn về phận nổi nênh,

Giữa dòng ngao ngán nỗi lênh đênh.

Lưng khoang tình nghĩa dường lai láng,

Nửa mạn phong ba luống bập bềnh.

Cầm lái mặc ai lăm  đỗ bến,

Dong lèo  thây  kẻ rắp xuôi ghềnh.

Ấy ai thăm ván cam lòng vậy,

Ngán nỗi ôm đàn những tấp tênh.

 (Theo Nghĩ về thơ Hồ Xuân Hương - Lê Trí Viễn, NXB Giáo dục, 2007, tr.49)

Bài thơ được viết theo thể thơ nào?

Những từ láy trong bài thơ: nổi nênh, ngao ngán, lênh đênh, lai láng, bập bềnh, tấp tênh.

Những câu thơ có sử dụng phép đối:

- Lưng khoang tình nghĩa dường lai láng,

Nửa mạn phong ba luống bập bềnh.

- Cầm lái mặc ai lăm đỗ bến,

Dong lèo thây kẻ rắp xuôi ghềnh.

(hoặc câu 3 đối với câu 4, câu 5 đối với câu 6; câu 3-4, câu 5-6; hai câu thực, hai câu luận)

- Biện pháp tu từ ẩn dụ: Chiếc bách: dùng để chỉ thân phận của người phụ nữ.

- Tác dụng:

+ Tăng sức gợi hình, gợi cảm, sức biểu đạt của câu thơ

+ Khắc họa thân phận bấp bênh của người phụ nữ. Trong xã hội xưa, người phụ nữ như chiếc thuyền gỗ bách trên sông mặc cho sóng đời xô dạt, chẳng biết đâu là bến đỗ bình yên.

+ Thể hiện tâm hồn tinh tế, nhạy cảm và lòng cảm thông của tác giả đối với thân phận của người phụ nữ trong xã hội xưa.

Có thể hiểu hai câu thơ như sau:

- Cầm lái, dong lèo: là hành động điều khiển trạng thái, hướng đi của con thuyền; mặc ai, thây kẻ: là thái độ buông xuôi, phó mặc số phận.

- Hai câu thơ khắc họa nỗi buồn tủi, chán nản, bất lực, buông xuôi của người phụ nữ. Trong xã hội xưa, người phụ nữ không được làm chủ số phận của mình, như con thuyền phải để mặc cho người chèo lái, cho dù có muốn thay đổi vận mệnh cũng không thể được, nên cuối cùng chỉ có thể buông xuôi.

Tâm trạng của nhân vật trữ tình trong bài thơ trải qua nhiều cung bậc:

- Buồn thương, xót xa cho số phận mình.

- Khát khao hạnh phúc, yêu thương.

- Bất bình, chua xót trước dòng đời ngang trái, lắm “phong ba”.

- Bất lực, buông xuôi, mặc dòng đời xô đẩy.

- Chán ngán, cam lòng chấp nhận thực tại phũ phàng.

Nhận xét cách sử dụng từ ngữ của tác giả trong bài thơ:

- Sử dụng những từ ngữ bình dị, mộc mạc, gần với ngôn ngữ đời sống mà vẫn giàu sức gợi hình, gợi cảm; gieo vần độc đáo; sử dụng nhiều từ láy để tạo ra nhạc tính cho bài thơ và diễn tả tinh tế tâm trạng của nhân vật trữ tình; các biện pháp tu từ ẩn dụ, đối làm tăng sức biểu đạt của ngôn từ…

- Cách sử dụng từ ngữ thể hiện tài năng của Hồ Xuân Hương trong nghệ thuật ngôn từ, góp phần khắc họa sâu sắc những cung bậc cảm xúc, tâm trạng của nhân vật trữ tình và vẻ đẹp tâm hồn nhà thơ.

Học sinh bày tỏ được suy nghĩ của bản thân về người phụ nữ trong xã hội xưa. Có thể theo hướng:

- Đồng cảm, xót thương với sự đau khổ, bất hạnh, chịu nhiều bi kịch của người phụ nữ trong xã hội xưa