BÀI CA ĐÊM VƯỢT LỘ

(Anh Ngọc)

Ngồi lại dây trước lúc vượt qua đường Trong ánh chiều một ngày hè sắp tắt Đừng sốt ruột vì đường còn bóng giặc Cứ yên lòng đêm nay ta sẽ qua.   Hãy nghe chiều nhẹ xuống trong lòng ta Với xao xác bầy chim bay về tổ Trong đáy mắt những người chờ vượt lộ Ngôi sao chiều đã mọc phía quê hương.   Ngồi lại đây trên cỏ ướt hơi sương Giọt nắng cuối cùng lung linh hình nốt nhạc Nhìn môi bạn gọi thầm lên tiếng hát Một giọng trầm giao cảm dọc hành quân.   Đêm râm ran tiếng bọn địch rất gần Vòng tay mở ôm choàng vai bè bạn Giọt mồ hôi cứ se dần thanh thản Đêm dịu dàng nếp trán tỏa bình yên.   Ngồi lại đây trong nỗi nhớ niềm quên Bao giấc mơ của một thời đánh giặc Chỉ còn lại một giấc mơ duy nhất Những bàn chân bật dậy vượt qua đường.

(Anh Ngọc, Gửi lại thời gian. NXB Văn học, 2008)

Xác định thể thơ của bài thơ trên.

Phương pháp giải

Vận dụng kiến thức về các đặc điểm của thơ (nhân vật trữ tình) 

Lời giải chi tiết

Nhân vật trữ tình ‘ta” -  người lính phục kích giặc trong đêm

Phương pháp giải

Đọc kĩ khổ thơ thứ nhất để nhận diện cảm xúc của nhân vật trữ tình 

Lời giải chi tiết

- Khổ 1 là cảnh, không gian, thời gian bộc lộ cảm xúc:

+ Bối cảnh nguy hiểm "đường còn bóng giặc".

+ Nhiệm vụ: đang chuẩn bị vượt qua đường trong đêm

- Cảm xúc: 

+ Bình tĩnh, kiên định ("Cứ yên lòng đêm nay ta sẽ qua").

+ Lạc quan, tin tưởng vào đồng đội và kế hoạch ("Đừng sốt ruột").

Phương pháp giải

Căn cứ vào nội dung văn bản để chỉ ra và phân tích những đặc sắc trong việc sử dụng từ ngữ và vận dụng các biện pháp tu từ 

Lời giải chi tiết

Cảm xúc của nhân vật trữ tình được bộc lộ trực tiếp qua từ ngữ giản dị.

- Khi chiều buông:

+ Hãy nghe chiều nhẹ xuống trong lòng ta.

Với xao xác bầy chim bay về tổ.

→ Nghệ thuật ẩn dụ chuyển đổi cảm giác, từ láy gợi tả bước đi của thời gian những chuyên biên của cảnh vật vang động vào tâm hồn người lính: chiều xuống hoàng hôn dần buông, những cánh chim về tổ ấm của mình.

+ Trong đáy mắt những người chờ vượt lộ.

Ngôi sao chiều đã mọc phía quê hương.

→ Hình ảnh ẩn dụ Ngôi sao chiêu đã mọc phía quê hương diễn tả nỗi nhớ nhà nhớ quê của người lính, chờ vượt lộ, lòng hướng về quê nhà.

- Khi đêm xuống:

+ Nhân hóa: "Đêm dịu dàng nếp trán tỏa bình yên" → Đêm như mang lại sự an ủi, xoa dịu lo âu.

+ So sánh: "Giọt nắng... hình nốt nhạc" → Thiên nhiên hòa vào tâm hồn nghệ thuật của người lính.

→ Tác dụng: Khắc họa tâm hồn lạc quan, tinh tế của người lính, dù trong hiểm nguy vẫn giữ vững niềm tin và tình yêu cuộc sống.

Phương pháp giải

- Chủ đề: Hành trình vượt nguy hiểm của người lính, với tinh thần đồng đội, lòng dũng cảm và tình yêu quê hương.

- Bức thông điệp:

+ Sức mạnh của tình đồng chí, sự bình tĩnh và niềm tin giúp con người vượt qua nghịch cảnh.

+ Vẻ đẹp tâm hồn người lính: Lãng mạn, kiên cường, gắn bó với quê hương.

+ Tình yêu quê hương, con người, đất nước sẽ là động lực để người lính chiến đấu, vượt qua muôn ngàn thử thách.

- Cảm xúc của em:

Gợi ý: 

+ Xúc động, khâm phục trước tinh thần lạc quan và sự hy sinh thầm lặng của người lính.

+ Tự hào về những con người đã chiến đấu vì độc lập dân tộc, càng thêm yêu quê hương, đất nước.

Lời giải chi tiết

Bài thơ "Bài ca đêm vượt lộ" của Anh Ngọc khắc họa hành trình vượt qua hiểm nguy của người lính với tinh thần đồng đội, lòng dũng cảm và tình yêu quê hương sâu sắc. Chủ đề xuyên suốt là sự kiên cường trước nghịch cảnh, được thể hiện qua hình ảnh những người lính bình thản chờ đêm xuống để vượt qua con đường đầy bóng giặc. Qua tác phẩm, bức thông điệp mà tác giả muốn gửi gắm ới người đọc là sức mạnh của tình đồng chí, sự bình tĩnh và niềm tin vào chiến thắng. Dù trong gian khổ, họ vẫn giữ vẻ đẹp tâm hồn lãng mạn, gắn bó với quê hương qua hình ảnh "ngôi sao chiều đã mọc phía quê hương", hay giọt nắng "lung linh hình nốt nhạc". Tình yêu đất nước chính là động lực để họ vượt qua mọi thử thách. Bài thơ khơi dậy trong em lòng xúc động và khâm phục sâu sắc trước tinh thần lạc quan, sự hy sinh thầm lặng của những người lính. Họ chiến đấu không chỉ bằng súng đạn mà còn bằng trái tim đầy nhiệt huyết và niềm tin vào ngày mai tươi sáng. Qua đó, em càng thêm tự hào về thế hệ cha anh đã ngã xuống vì độc lập dân tộc, đồng thời thôi thúc bản thân sống xứng đáng với sự hy sinh ấy, gìn giữ và yêu quý quê hương, đất nước mình hơn.