I. Đọc hiểu (4,0 điểm)

Đọc văn bản sau và thực hiện các yêu cầu bên dưới:

CUỘC CHIA LI MÀU ĐỎ

Đó là cuộc chia li chói ngời sắc đỏ

Tươi như cánh nhạn lai hồng

Trưa một ngày sắp ngả sang đông

Thu, bỗng nắng vàng lên rực rỡ.

 

Tôi nhìn thấy một cô áo đỏ

Tiễn đưa chồng trong nắng vườn hoa

Chồng của cô sắp sửa đi xa

Cùng đi với nhiều đồng chí nữa.

 

Chiếc áo đỏ rực như than lửa

Cháy không nguôi trước cảnh chia li

Vườn cây xanh và chiếc nón trắng kia

Không giấu nổi tình yêu cô rực cháy

Không che được nước mắt cô đã chảy

Những giọt long lanh, nóng bỏng, sáng ngời

Chảy trên bình minh đang hé giữa làn môi

Và rạng đông đang hừng trên nét mặt

Một rạng đông với màu hồng ngọc.

 

Cây si xanh gọi họ đến ngồi

Trong bóng rợp của mình, nói tới ngày mai…

Ngày mai sẽ là ngày sum họp

Đã tỏa sáng những tâm hồn cao đẹp!

Nắng vẫn còn ngời trên những lá si

Và người chồng ấy đã ra đi…

 

Cả vườn hoa đã ngập tràn nắng xế

Những cánh hoa đỏ vẫn còn rung nhè nhẹ

Gió nói, tôi nghe những tiếng thì thào

“Khi Tổ quốc cần họ biết sống xa nhau…”

 

Nhưng tôi biết cái màu đỏ ấy

Cái màu đỏ như màu đỏ ấy

Sẽ là bông hoa chuối đỏ tươi

Trên đỉnh dốc cao vẫy gọi đoàn người

Sẽ là ánh lửa hồng trên bếp

Một làng xa giữa đêm gió rét…

Nghĩa là màu đỏ ấy theo đi

Như không hề có cuộc chia li…

(Nguyễn Mĩ, 9 – 1964)

(0,5 điểm) Hãy xác định thể thơ của bài thơ trên?

- Những hình ảnh tác giả muốn xây dựng để gợi màu đỏ thị giác là:

+ Mùa đỏ của vườn hoa.

+ Của chiếc áo rực lên như than lửa.

+ Của cánh nhạn lai hồng.

+ Màu hồng ngọc của rạng đông.

- Những hình ảnh không cảm nhận được bằng thị giác là:

+ Tình yêu cô rực cháy.

+ Bức tranh chan chứa sắc màu tình yêu.

+ Cuộc chia tay không mang nét bi thương.

+ Hùng tráng mạnh mẽ đầy tính sử thi.

- Cụm từ “màu đỏ” được nhắc lại bốn lần trong khổ thơ cuối.

- Mỗi “màu đỏ” hiện lên theo bước chân người ra trận. Cái “màu đỏ” đi hết hành trình của một tứ thơ vận động từ tả thực sang ẩn dụ, từ tình cảm lứa đôi hướng về những tình cảm lớn đối với đất nước.

Thể hiện tinh thần hy sinh, ý thức trách nhiệm với Tổ quốc, sẵn sàng chia xa người thân vì nhiệm vụ cao cả.

Ý nghĩa thông điệp: Như không hề có cuộc chia li là:

- Cuộc chia li không mang nét bi thương, xót xa. Mang cảm hứng lãng mạn.

- Như chưa hề có nghĩa tình yêu đồng hành cùng chàng trai. Động viên tinh thần, không bao giờ rời xa nhau.

* Yêu cầu về hình thức, kĩ năng: Đảm bảo đoạn văn nghị luận có bố cục mạch lạc, sử dụng linh hoạt các kiểu câu và có sự liên kết chặt chẽ giữa các câu, các ý trong đoạn văn. Có cách diễn đạt trong sáng độc đáo, thể hiện những suy nghĩ, kiến giải mới mẻ về vấn đề nghị luận.

Yêu cầu về kiến thức: 

Học sinh có thể triển khai theo nhiều cách, nhưng cần giới thiệu được vấn đề cần bàn luận, nêu rõ lí do và quan điểm của bản thân, hệ thống luận điểm chặt chẽ, lập luận thuyết phục, sử dụng dẫn chứng thuyết phục.

Sau đây là một hướng gợi ý: 

* Nội dung:

- Bài thơ khắc hoạ một cuộc chia li cảm động giữa người vợ và người chồng ra trận trong thời kì kháng chiến.

- Không phải là cuộc chia li buồn đau, mà là cuộc chia li rực sáng niềm tin, tình yêu và lí tưởng cách mạng.

- Hình ảnh “màu đỏ” xuyên suốt bài thơ tượng trưng cho:

+ Tình yêu nồng nàn, thủy chung.

+ Tinh thần cách mạng, lòng yêu nước cháy bỏng.

+ Niềm tin vào ngày mai chiến thắng, đoàn tụ.

- Thể hiện vẻ đẹp của con người Việt Nam thời chiến: dũng cảm, lạc quan, đặt tình riêng trong tình chung của Tổ quốc.

* Nghệ thuật:

- Hình ảnh màu đỏ được sử dụng như một biểu tượng xuyên suốt, giàu sức gợi và có ý nghĩa biểu trưng sâu sắc.

- Giọng thơ nhẹ nhàng, tha thiết mà vẫn rạng rỡ, tin yêu.

- Bút pháp kết hợp giữa hiện thực và lãng mạn, vừa chân thực vừa bay bổng.

- Ngôn ngữ thơ giản dị mà giàu cảm xúc, hình ảnh so sánh, ẩn dụ độc đáo (“đỏ như than lửa”, “rạng đông hừng trên nét mặt”).

- Cấu tứ chặt chẽ, cảm xúc phát triển tự nhiên, từ nỗi chia xa đến niềm tin vào ngày mai tươi sáng.

Có sự sáng tạo trong cách viết

a. Đảm bảo cấu trúc bài văn nghị luận

- Học sinh biết tạo lập một bài văn nghị luận đảm bảo đủ cấu trúc 3 phần: Mở bài, Thân bài, Kết bài. 

b. Xác định đúng vấn đề cần nghị luận

Lòng nhân ái khiến cuộc sống con người trở nên tốt đẹp hơn.

c. Triển khai vấn đề nghị luận

- Chia vấn đề nghị luận thành các luận điểm, luận cứ phù hợp, có sức thuyết phục; sử dụng tốt các thao tác lập luận; biết kết hợp giữa nêu lí lẽ và đưa dẫn chứng.

- HS có thể triển khai theo những cách khác nhau, nhưng cần đảm bảo các ý cơ bản sau:

* Mở bài:

- Dẫn dắt: Trong cuộc sống, mỗi người đều cần tình yêu thương và sự sẻ chia.

- Giới thiệu vấn đề nghị luận: Lòng nhân ái – tình thương giữa con người với con người – là yếu tố khiến cuộc sống trở nên tốt đẹp và ý nghĩa hơn.

* Thân bài:

- Giải thích:

+ Lòng nhân ái là tình thương, sự cảm thông và sẵn sàng giúp đỡ người khác khi họ gặp khó khăn.

+ Câu nói “Lòng nhân ái khiến cuộc sống con người trở nên tốt đẹp hơn” có nghĩa là: khi con người biết yêu thương, sẻ chia, thế giới xung quanh sẽ trở nên ấm áp, hạnh phúc và nhân văn hơn.

- Biểu hiện của lòng nhân ái:

+ Quan tâm, giúp đỡ người nghèo, người bất hạnh, người già, trẻ nhỏ.

+ Cảm thông, bao dung với lỗi lầm của người khác.

+ Sống thân thiện, tôn trọng, không ích kỉ, không làm tổn thương người khác.

+ Tham gia các hoạt động thiện nguyện, hiến máu, ủng hộ đồng bào khó khăn.

- Ý nghĩa của lòng nhân ái:

+ Giúp con người sống chan hòa, gắn bó, biết trân trọng nhau hơn.

+ Là nguồn sức mạnh tinh thần giúp ta vượt qua đau khổ, bất hạnh.

+ Khi có lòng nhân ái, xã hội trở nên nhân văn, đoàn kết và bớt đi sự vô cảm, thờ ơ.

+ Người có lòng nhân ái được mọi người yêu quý, tôn trọng và có cuộc sống hạnh phúc hơn.

- Phản đề: Phê phán những người sống ích kỉ, lạnh lùng, thờ ơ trước nỗi đau của người khác – làm cho cuộc sống trở nên vô nghĩa và chia rẽ.

- Bài học nhận thức và hành động:

+ Cần rèn luyện lòng nhân ái từ những việc nhỏ: biết quan tâm, giúp đỡ, lắng nghe người khác.

+ Biết đặt mình vào vị trí của người khác để sống bao dung, vị tha hơn.

* Kết bài:

- Khẳng định: Lòng nhân ái là nền tảng của đạo đức, là ánh sáng sưởi ấm tâm hồn và làm cho cuộc sống con người trở nên tốt đẹp hơn.

- Liên hệ bản thân: Em sẽ luôn sống nhân ái, biết yêu thương để góp phần xây dựng một thế giới đầy tình người.

d. Chính tả, ngữ pháp

Đảm bảo chuẩn chính tả, ngữ pháp Tiếng Việt

e. Sáng tạo

- Bài viết có luận điểm rõ ràng, lập luận thuyết phục, diễn đạt trong sáng, bài viết thể hiện được sự sáng tạo, độc đáo riêng.           

- Chữ viết sạch đẹp, rõ ràng, văn phong lưu loát; không mắc lỗi chính tả, lỗi dùng từ, đặt câu.