I. Đọc hiểu (4,0 điểm)

Đọc đoạn trích sau và thực hiện các yêu cầu bên dưới:

THÔNG TIN VỀ NGÀY TRÁI ĐẤT NĂM 2000

Ngày 22 tháng 4 hằng năm được gọi là Ngày Trái Đất do một tổ chức bảo vệ môi trường của Mĩ khởi xướng từ năm 1970. Từ đó đến nay đã có 141 nước trên thế giới tham gia tổ chức này, với quy mô và nội dung thiết thực về bảo vệ môi trường.

Ngày Trái Đất hằng năm được tổ chức theo những chủ đề liên quan đến những vấn đề môi trường nóng bỏng nhất của từng nước hoặc từng khu vực.

Năm 2000 là năm đầu tiên Việt Nam tham gia Ngày Trái Đất với chủ đề “Một ngày không dùng bao bì ni lông”.

Như chúng ta đã biết, việc sử dụng bao bì ni lông có thể gây nguy hại đối với môi trường bởi đặc tính không phân huỷ(1) của pla-xtíc(2). Hiện nay ở Việt Nam mỗi ngày thải ra hàng triệu bao bì ni lông, một phần được thu gom, phần lớn bị vứt bừa bãi khắp nơi công cộng, ao hồ, sông ngòi.

Theo các nhà khoa học, bao bì ni lông lẫn vào đất vào đất làm cản trở quá trình sinh trưởng của các loài thực vật bị nó bao quanh, cản trở sự phát triển của cỏ dẫn đến hiện tượng xói mòn ở các vùng đồi núi. Bao bì ni lông bị vứt xuống cống làm tắc các đường dẫn nước thải, làm tăng khả năng ngập lụt của các đô thị về mùa mưa. Sự tắc nghẽn hệ thống cống rãnh làm cho muỗi phát sinh, lây truyền dịch bệnh. Bao bì ni lông trôi ra biển làm chết các sinh vật khi chúng nuốt phải. Đặc biệt bao bì ni lông màu đựng thực phẩm làm ô nhiễm thực phẩm do chứa các kim loại như chì, ca-đi-mi(3) gây tác hại cho não và là nguyên nhân gây ung thư phổi. Nguy hiểm nhất là khi các bao bì ni lông thải bỏ bị đốt, các khí độc thải ra đặc biệt là chất đi-ô-xin(4) có thể gây ngộ độc, gây ngất, khó thở, nôn ra máu, ảnh hưởng đến các tuyến nội tiết(5), giảm khả năng miễn dịch(6), gây rối loạn chức năng, gây ung thư và các dị tật bẩm sinh(7) cho trẻ sơ sinh.

[…]

                                                   (Theo tài liệu của Sở Khoa học – công nghệ Hà Nội)

(1) Phân hủy: (hiện tượng một chất) phân chia thành những chất khác nhau, không còn mang tính chất của chất ban đầu

(2) Pla-xtíc: chất dẻo

(3) Ca-đi-mi: một kim loại, sản phẩm phụ của quá trình sản xuất kẽm, chì, đồng từ quặng

(4) Đi-ô-xin: chất rắn, không màu, rất độc, chỉ cần nhiễm một lượng nhỏ cũng đủ nguy hiểm

(5) Tuyến nội tiết: tuyến mà chất tiết ra của nó ngấm thẳng vào máu, có tác dụng bảo đảm hoạt động sinh lí bình thường của cơ thể

(6) Miễn dịch: (trạng thái của cơ thể) chống lại được một bệnh nào đó

(7) Dị tật bẩm sinh: hiện tượng biến đổi bất thường về hình dạng của bộ phận nào đó trong cơ thể (dị tật) đã có từ khi sinh ra (bẩm sinh)

(0,5 điểm) Xác định kiểu văn bản của đoạn trích trên.

Nguyên nhân cơ bản nhất khiến cho việc dùng bao bì ni lông có thể gây nguy hại với môi trường tự nhiên: tính không phân hủy của pla-xtic.

- Phép lặp: bao bì ni lon.

- Tác dụng: Duy trì sự liên kết giữa các câu, tạo liên tưởng liền mạch về chủ đề bao bì ni lông và tác hại của nó. Giúp câu văn trở nên mạch lạc, rõ ràng.

Cần phải làm gì để giảm tác hại của bao bì ni lông:

- Thay đổi thói quen sử dụng bao bì ni lông.

- Không sử dụng bao bì ni lông khi không cần thiết.

- Sử dụng các túi đựng không phải bằng ni lông mà bằng giấy, lá, nhất là khi dùng để gọi thực phẩm.

- Tuyên truyền về tác hại của việc sử dụng bao bì ni lông cho mọi người biết.

Nêu được một số hành động của bản thân với bao bì ni lông sau khi đã sử dụng: Không vứt bừa bãi ra môi trường, giặt phơi khô để dùng lại, thu gom để đem tái chế...

* Yêu cầu về hình thức, kĩ năng: Đảm bảo đoạn văn nghị luận có bố cục mạch lạc, sử dụng linh hoạt các kiểu câu và có sự liên kết chặt chẽ giữa các câu, các ý trong đoạn văn. Có cách diễn đạt trong sáng độc đáo, thể hiện những suy nghĩ, kiến giải mới mẻ về vấn đề nghị luận.

Yêu cầu về kiến thức: 

Học sinh có thể triển khai theo nhiều cách, nhưng cần giới thiệu được vấn đề cần bàn luận, nêu rõ lí do và quan điểm của bản thân, hệ thống luận điểm chặt chẽ, lập luận thuyết phục, sử dụng dẫn chứng thuyết phục.

Sau đây là một hướng gợi ý: 

* Lợi ích của bao ni lông

- Đựng và bảo quản thực phẩm, hàng hóa: Chống nước, bụi bẩn, tiện lợi cho vận chuyển.

- Dễ sử dụng, rẻ tiền: Phù hợp với nhu cầu mua sắm hàng ngày.

- Đa dạng về kích thước, màu sắc: Phục vụ nhiều mục đích khác nhau.

* Tác hại của bao ni lông

- Ô nhiễm môi trường:

+ Không phân hủy, tồn tại lâu trong đất, nước, ảnh hưởng đến thực vật, sinh vật.

+ Gây tắc cống, ngập lụt, muỗi sinh sôi, lây truyền dịch bệnh.

- Ảnh hưởng sức khỏe con người:

+ Bao ni lông chứa các kim loại nặng (chì, cadimi) có thể làm ô nhiễm thực phẩm.

+ Khi đốt tạo khí độc (đi-ô-xin) gây ngộ độc, rối loạn nội tiết, ung thư, dị tật bẩm sinh.

- Tác động lâu dài đến sinh vật biển: Các sinh vật nuốt phải bao ni lông dẫn đến chết.

Có sự sáng tạo trong cách viết

a. Đảm bảo cấu trúc bài văn thuyết minh

- Học sinh biết tạo lập một bài văn thuyết minh đảm bảo đủ cấu trúc 3 phần: Mở bài, Thân bài, Kết bài. 

b. Xác định đúng vấn đề cần thuyết minh

Giải thích hiện tượng sấm, chớp, sét.

c. Triển khai các ý

- HS có thể triển khai theo những cách khác nhau, nhưng cần đảm bảo các ý cơ bản sau:

* Mở bài

- Giới thiệu hiện tượng: Trong những ngày mưa giông, bầu trời thường xuất hiện sấm chớp, sét, làm nhiều người vừa thích thú vừa lo sợ.

- Nêu sự kì thú và phổ biến của hiện tượng này trong thiên nhiên.

* Thân bài

- Khái niệm

+ Sét: là hiện tượng phóng điện giữa các đám mây hoặc giữa mây và mặt đất, gây ra tia sáng rực rỡ.

+ Chớp: là tia sáng rực rỡ do dòng điện của sét tạo ra, có thể nhìn thấy bằng mắt thường.

+ Sấm: là tiếng nổ vang do sét phóng điện làm không khí xung quanh giãn nở nhanh chóng.

- Nguyên nhân hình thành sấm, chớp, sét

+ Khi trời giông, đám mây tích điện hình thành do ma sát giữa các hạt mưa, băng, đá trong mây → phân chia điện tích (+, -).

+ Khi chênh lệch điện tích lớn, xảy ra phóng điện → tạo tia sét.

+ Tia sét làm không khí nóng nhanh chóng, giãn nở → tạo tiếng sấm.

+ Chớp là tia sáng phát ra từ tia sét.

- Đặc điểm và hiện tượng liên quan

+ Hình dạng: tia sét thường là mảnh, sáng, uốn lượn, kéo dài từ mây xuống đất hoặc giữa các đám mây.

+ Âm thanh: tiếng sấm vang to, có thể trễ sau khi nhìn thấy chớp do tốc độ ánh sáng nhanh hơn âm thanh.

+ Hiện tượng liên quan: có thể gây mưa giông, gió mạnh, nguy cơ cháy nổ, sét đánh.

- Tác dụng và ý nghĩa

+ Khoa học: giúp con người nghiên cứu điện trong tự nhiên, khí tượng, bảo vệ con người khỏi sét đánh.

+ Thẩm mỹ: tạo cảm giác hùng vĩ, kì thú của thiên nhiên.

+ Cảnh báo: cần biết biện pháp an toàn khi trời giông.

* Kết bài

- Khẳng định: Sấm, chớp, sét là hiện tượng thiên nhiên phổ biến và kì thú, vừa có giá trị khoa học, vừa là vẻ đẹp hùng vĩ của thiên nhiên.

- Liên hệ: Con người cần hiểu biết và tôn trọng thiên nhiên, biết phòng tránh nguy hiểm khi mưa giông.

d. Chính tả, ngữ pháp

Đảm bảo chuẩn chính tả, ngữ pháp Tiếng Việt

e. Sáng tạo

- Bài viết có luận điểm rõ ràng, lập luận thuyết phục, diễn đạt trong sáng, bài viết thể hiện được sự sáng tạo, độc đáo riêng.           

- Chữ viết sạch đẹp, rõ ràng, văn phong lưu loát; không mắc lỗi chính tả, lỗi dùng từ, đặt câu.