(Ngữ liệu ngoài sgk) Bài học tuổi thơ

BÀI HỌC TUỔI THƠ

(Nguyễn Quang Sáng)

Thằng con tôi 11 tuổi, học lớp sáu. Qua mùa thi chuyển cấp, nhân một buổi chiều cho con đi chơi mát, nó kể... Đang hỏi nó về chuyện thi cử, nó chợt hỏi lại tôi:

- Ba! Có bao giờ thấy có một bài luận văn nào điểm không không ba? Con số không cô cho bự bằng quả trứng gà. Không phải cho bên lề, mà một vòng tròn giữa trang giấy. Thiệt đó ba. Chuyện ngay trong lớp của con, chứ không phải con nghe kể đâu.

(Lược một đoạn: Thằng con tôi chợt nhắc làm tôi nhớ lại một kỉ niệm không quên trong đời học sinh của tôi khi tôi chỉ đạt một điểm trên hai mươi (1/20) ở môn Văn. Đó cũng chính là kỉ niệm mà cách đây vài năm tôi đã chia sẻ với nhà xuất bản khi họ muốn các nhà văn nhà thơ nói về thời thơ ấu đã học Văn như thế nào.)

Tôi hỏi con tôi:

- Luận văn cô cho khó lắm hay sao mà bạn con bị không điểm?

- Luận văn cô cho “Trò hãy tả buổi làm việc ban đêm của bố”.

- Con được mấy điểm?

- Con được sáu điểm.

          - Con tả ba như thế nào?

          - Thì ba làm việc làm sao thì con tả vậy.

          - Mấy đứa khác, bạn của con?

          Thằng con tôi như chợt nhớ, nó liến thoắng:

          - A! Có một thằng ba nó không hề làm việc ban đêm mà nó cũng được sáu điểm đó ba.

          - Đêm ba nó làm gì?

          - Nó nói, đêm ba nó toàn đi nhậu.

          - Nó tả ba nó đi nhậu à?

          - Dạ không phải. Ba nó làm việc ban ngày nhưng khi nó tả thì nó tả ba nó làm việc ban đêm, ba hiểu chưa?

          - Còn thằng bạn bị không điểm, nó tả như thế nào?

          - Nó không tả không viết gì hết, nó nộp giấy trắng cho cô.

          - Sao vậy?

          Hôm trả lại bài cho lớp, cô gọi nó lên, cô giận lắm, ba. Cô hét: “Sao trò không làm bài”. Nó cúi đầu làm thinh. Cô lại hét to hơn: “Hả?”. Nó cũng làm thinh. Tụi con ngồi dưới, đứa nào cũng run.

- Nó là học trò loại “cá biệt” à?

          - Không phải đâu ba, học trò tiên tiến đó ba.

          - Sao nữa? Nó trả lời cô giáo như thế nào?

          Nó cứ làm thinh. Tức quá, cô mới quất cây thước xuống bàn cái chát: “Sao trò không làm bài?” Tới lúc đó nó mới nói: “Thưa cô, con không có ba”. Nghe nó nói, hai con mắt của cô con mở tròn như hai cái tô. Cô đứng sững như trời trồng vậy ba!

          Tôi bỗng nhập vai là cô giáo. Tôi thấy mình ngã qụy xuống trước đứa học trò không có ba.

          Sau đó cô và cả lớp mới được biết, em mồ côi cha khi vừa mới lọt lòng mẹ. Ba em hy sinh trên chiến trường biên giới. Từ ấy, má em ở vậy, tần tảo nuôi con...

          Có người hỏi em: “Sao mày không tả ba của đứa khác”. Em không đáp, cúi đầu, hai giọt nước mắt chảy dài xuống đôi má.

        Chuyện của đứa học trò bị bài văn không điểm đã để lại trong tôi một nỗi đau. Em bị không điểm, nhưng với tôi, người viết văn, là một bài học, bài học trung thực. Sáng tạo không đồng nghĩa với bịa đặt.

          Giữa những dòng chữ bịa đặt và trang giấy trắng, tôi xin để trang giấy trắng trung thực trên bàn viết.

                                                   Mùa thu, 1990

(Trích Bài học tuổi thơ, Nguyễn Quang Sáng,

Tuyển tập truyện ngắn đặc sắc, NXB Văn hóa – Văn nghệ TPHCM)