Trong tác phẩm Vợ nhặt, nhà văn Kim Lân viết: 

Sáng hôm sau, mặt trời lên bằng con sào, Tràng mới trở dậy. Trong người êm ái, lửng lơ như người vừa ở trong giấc mơ đi ra. Việc hắn có vợ đến hôm nay hắn vẫn còn ngỡ ngàng như không phải. Hắn chắp tay sau lưng lũng thững bước ra sân. Ánh nắng buổi sáng mùa hè sáng lóa xói vào hai con mắt còn  cay xè của hắn. Hắn chớp chớp liên hồi mấy cái, và bỗng nhận ra, xung quanh mình có cái gì vừa thay đổi  mới mẻ, khác lạ. Nhà cửa, sân vườn hôm nay đều được quét tước, thu dọn sạch sẽ gọn gàng. Mấy chiếc quần  áo rách như tổ địa vẫn vắt khươm mươi niên ở một góc nhà đã thấy đem ra sân hong. Hai cái ang nước vẫn  để khô cong ở dưới gốc ổi đã kín nước đầy ăm ắp. Đống rác mùn tung bành ngay lối đi đã hót sạch. Ngoài vườn người mẹ đang lúi húi giẫy những búi cỏ mọc nham nhở. Vợ hắn quét lại cái sân, tiếng chổi từng  nhát kêu sàn sạt trên mặt đất. Cảnh tượng thật đơn giản, bình thường nhưng đối với hắn lại rất thấm thía cảm  động. Bỗng nhiên hắn thấy hắn thương yêu gắn bó với cái nhà của hắn lạ lùng. Hắn đã có một gia đình. Hắn  sẽ cùng vợ sinh con đẻ cái ở đấy. Cái nhà như cái tổ ấm che mưa che nắng. Một nguồn vui sướng, phấn chấn  đột ngột tràn ngập trong lòng. Bây giờ hắn mới thấy hắn nên người, hắn thấy hắn có bổn phận phải lo lắng  cho vợ con sau này. Hắn xăm xăm chạy ra giữa sân, hắn cũng muốn làm một việc gì để dự phần tu sửa lại  căn nhà. 

(Ngữ Văn 12, Tập 1, NXB Giáo dục Việt Nam, 2020, tr.30-31) 

Cảm nhận của anh/chị về tâm trạng và hành động của nhân vật Tràng trong đoạn trích trên. Từ đó, liên hệ với  chi tiết “Trong óc Tràng vẫn thấy đám người đói và lá cờ đỏ bay phấp phới” ở kết thức của truyện ngắn “Vợ nhặt” để rút ra nhận xét về giá trị nhân đạo của tác phẩm.

Phương pháp:  

- Phân tích (Phân tích đề để xác định thể loại, yêu cầu, phạm vi dẫn chứng). 

- Sử dụng các thao tác lập luận (phân tích, tổng hợp, bàn luận,…) để tạo lập một văn bản nghị luận văn học. Cách giải: 

Yêu cầu hình thức: 

- Thí sinh biết kết hợp kiến thức và kĩ năng làm nghị luận văn học để tạo lập văn bản.

- Bài viết phải có bố cục đầy đủ, rõ ràng; văn viết có cảm xúc; diễn đạt trôi chảy, bảo đảm tính liên kết; không  mắc lỗi chính tả, từ ngữ, ngữ pháp. 

Yêu cầu nội dung: 

I. Giới thiệu chung 

- Kim Lân là cây bút văn xuôi tiêu biểu của nền văn học Việt Nam. Các sáng tác của ông thiên về chủ đề nông  thôn và người nông dân nghèo với ngòi bút phân tích tâm lý nhân vật tài tình. 

- Vợ nhặt là một trong những tác phẩm xuất sắc của Kim Lân viết trong bối cảnh nạn đói năm 1945. Tác phẩm  đã ngợi ca giá trị tình thần của con người ngay trên bờ vực cái chết. 

- Giới thiệu vấn đề nghị luận của bài viết: Tâm trạng và hành động của nhân vật Tràng trong đoạn trích trên.  Từ đó, liên hệ với chi tiết “Trong óc Tràng vẫn thấy đám người đói và lá cờ đỏ bay phấp phới” ở kết thức  của truyện ngắn “Vợ nhặt” để rút ra nhận xét về giá trị nhân đạo của tác phẩm.

4

II. Phân tích 

1. Tâm trạng và hành động của nhân vật Tràng trong đoạn trích. 

- Tràng tỉnh dậy thấy bao thay đổi:  

+ Sáng hôm sau, khi mặt trời đã lên cao bằng con sào Tràng mới tính dậy vì anh vừa trải qua một đêm hạnh  phúc nhất trên đời – đêm tân hôn.  

+ Anh ta thấy ngôi nhà lụp xụp ngày hôm qua giờ đây được quét dọn gọn gàng hơn. Dường như người con  dâu đã mang đến một luồng sinh khí mới mẻ cho căn nhà.  

+ Anh thấy mẹ của mình hôm nay dậy sớm, làm việc gì cũng xăm xăm, vẻ mặt vui vẻ. 

+ Anh thấy cô vợ đanh đá ngày hôm qua đã trở thành dâu hiền vợ thảo.  

+ Anh thấy được sự thuận hòa giữa mẹ và vợ. → Chính những cảm xúc lâng lâng ấy khiến anh dưng dưng xúc  động. Bản thân anh cũng thấy mình thay đổi. Anh thấy mình phải có trách nhiệm với gia đình vì mình chính  là trụ cột của gia đình. Anh thấy mình nên người, anh thấy yêu cái ngôi nhà của mình. 

- Bữa cơm ngày đói:  

+ Bữa chính là ăn cháo: Cả nà rất vui vẻ, Tràng ngoan ngoãn nghe lời mẹ. 

+ Đến khi bà cụ Tứ bê lên nồi chè khoán, Tràng ăn một miếng, thấy cổ họng đáng chát, nghẹn ứ. Đây chính  là gia vị của ngày đói. Cảm giác xấu hổ của một người đàn ông xấu hổ khi không thể lo cho mẹ, cho vợ một  bữa cơm no ngay cả đó là bũa mừng nàng dâu mới.  

+ Hình ảnh lá cờ đỏ sao vàng hiện lên trong tâm chí Tràng bảo hệu cho một sự giải phóng. Tràng sẽ hòa vào  dòng người kia để giải phóng những người dân nghèo.  

=> Từ một con người ngộc nghệch vô tư đã trở thành một người đàn ông trưởng thành nhờ bản tình ca của  hạnh phúc 

2. Liên hệ chi tiết cuối truyện và rút ra nhận xét:  

- Chi tiết cuối truyện: Đám người đói và lá cờ đỏ trong óc Tràng vừa thể hiện chân thực nạn đói vừa cho thấy  tín hiệu rõ rệt của cách mạng. Hé mở, dự báo tương lai tươi sáng của người nông dân. 

+ Cái nhìn tiến bộ của thế giới quan cách mạng: hiện thực cuộc sống luôn có sự vận động từ tăm tối, khốc liệt  tới ánh sáng tương lai.  

+ Cái nhìn giàu tình thương và nhân ái: trân trọng, nâng niu khát khao sống và khát vọng hạnh phúc của người  nông dân.  

III. Kết luận 

- Khái quát lại vấn đề. 

- Giá trị nội dung, nghệ thuật.