ĐẺ NƯỚC

Tóm tắt tác phẩm:Thuở ấy, khi đất còn pạc lạc (xơ xác, rời rạc), nước còn pời lời (bùng nhùng), trời còn puổng luổng (mung lung), bỗng “mưa dầm mưa dãi”, nước ngập bao la núi đồi, 50 ngày nước mới rút, tự nhiên mọc lên một cây xanh có 90 cành, có một cành chọc trời, biến thành ông Thu Tha, bà Thu Thiên. Hai thần truyền lệnh làm ra đất, trời và muôn vật. Nhưng sau đó, trời nắng dữ dội 12 năm liền làm cho xơ xác. Thần Pồng Pều ao ước có một trận mưa lớn. Tức thì mưa to gió lớn chín mười ngày đêm, nước ngập bao la. Bảy tháng sau, nước rút. Tiếp đó là quá trình hình thành vũ trụ, hình thành con người. Phần được trích dưới đây là một trong hai rằn mở đầu của tác phẩm. Đẻ đất và Đẻ nước vốn là tên của hai rằn song “trong ý niệm của người Việt – Mường thì Đất – Nước còn mang ý nghĩa Tổ quốc, giống nòi, địa vực cư trú, nên tên của hai rằn này được dùng làm tên chung cho tác phẩm.

1. Con gà gáy trên đèo xao xác

Con ác kêu trên núi oang oang

Mặt trời lên, sáng rừng sáng bãi

Làm mùa không ra cơm

Sáng cả chín trời, mười phương

Lưới chài không ra cá

Nóng quá

Đất xác xơ

Đất cằn cỗi hanh khô

Dây sắn úa hết lá

Cây cau úa hết tầu

Rừng vàu không mọc măng

Con chim mò xuống đất

Con thú mò xuống nước

Chó thè lưỡi

Rái cá chạy lên đồi

Hạn chín tháng trời

Nắng mười hai năm xác đất

Cạn suối, vỡ mai ba ba

Khô đồi, gãy sừng hươu,

Nắng nhiều, cây hết lá

Nắng cả đất hết cỏ

Trâu ăn đất cóng

Người uống nước sương

Gà rừng kiếm nước ở mắt lóng bương.

 

2. Ông Pồng Pêu (thần nước)

Ngồi đan lưới đan chài ở cửa sổ

Trông ra ngoài ngõ

Trông lên trên trời

Ông Pồng Pêu ao ước

Ước ơi là ước

Ước sao được một trận mưa

Mưa dầm đề chín đêm mười bữa sáng

Mưa rào rào chín buổi sáng mười đêm

Mưa ở giữa đồng

Mưa vòng ra bờ suối

Mưa xói núi

Mưa mòn gió

Mưa từ chân trời này

Mưa sang chân trời nọ

Mưa mưa, gió gió

Mưa ngập ruộng sâu ruộng cạn

Mưa tràn bờ suối, bờ cao

 

3. Đồn rằng khi đó

Trời kéo mây ùn ùn

Trời đùn mây kìn kin

Gió ầm ầm bốn bên

Mây ùn lên từng đống

Mây kéo chống từng mảng

Mưa mưa, mây gió

Mây đen, mây vàng

Nghe cơn gió và vù

Nghe ù ù cơn mưa

Tiếng thần sấm thét xuống

Nữ thần sét xuống gào

Đầu đêm mưa to bằng hột cà

Sáng ra mưa to bằng quả bưởi

Mưa dù mưa dịn

Mưa chín đêm

Mưa liền chín ngày

Mưa bẻ cành, gãy lá

Mưa rước nàng Ngâu về trời

Mưa đưa chàng Ngâu qua sông Ngân

Mưa rửa sừng đàn nai

Mưa sạch lông chim phượng

Hôm đầu mưa ngập bụi

Hôm sau mưa ngập cây

 

4. Bốn tháng nước rút

Bốn tháng nước xuôi

Nước chín đồi đổ về một biển

Nước mười đồi đổ về một sông

Nước làm khó làm dễ

Xới đất đen lên bằng miệng ang

Xới đất vàng lên bằng miệng thúng

Trôi đàn cua đá

Trôi đàn ba ba đi thăm suối

Trôi đàn cá chuối đi thăm vực

Trôi đàn nòng nọc đi thăm đầm

Trôi đàn cá cơm đi ra bể rộng

Nước rút, nước xuôi

Nước dậy, nước đi […]

(Tuyển tập văn học dân gian Việt Nam, tập V, trang 21)

 Văn bản trên thuộc thể loại truyện nào?