ÁO MẸ

(Nguyễn Ngọc Hưng)

Mượt mà châu chấu áo xanh

Cào cào áo đỏ mỏng manh lụa hồng

Mẹ em cắt lúa trên đồng

Nâu nâu áo vải đượm nồng gió thơm.

 

Bây giờ áo lúa vàng ươm

Mai này cởi áo, gạo cơm trắng ngần

Nuôi người hạt thóc quên thân

Vì con mẹ phải tảo tần gian nan...

 

Mẹ ơi, châu chấu sảy sàng

Cào cào giã gạo sẻ san nhọc nhằn

Lẽ nào con mặc áo trăng

Lại quên áo mẹ dệt bằng nắng mưa?!

(Nguyễn Ngọc Hưng, Áo mẹ, Báo Giáo dục & Thời đại Chủ nhật số 49 - Ngày 8.12.2024, tr.10)

Xác định thể thơ và phương thức biểu đạt của văn bản Áo mẹ.

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức bài văn đầy đủ ba phần Mở bài, Thân bài, Kết bài.

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 600 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận: Phân tích bài thơ “Áo mẹ” của Nguyễn Ngọc Hưng.

- Lựa chọn được các thao tác lập luận phù hợp; kết hợp nhuần nhuyễn lí lẽ và dẫn chứng; trình bày được hệ thống ý phù hợp theo bố cục ba phần của bài văn nghị luận. Có thể triển khai theo hướng:

* Mở bài:

- Giới thiệu khái quát về tác giả Nguyễn Ngọc Hưng và bài thơ “Áo mẹ”.

- Dẫn dắt vào vấn đề: Bài thơ là khúc tâm tình cảm động nói về tình mẹ, tấm áo mẹ mặc như biểu tượng cho sự tảo tần, hy sinh và yêu thương của mẹ dành cho con.

* Thân bài:

a. Hình ảnh áo mẹ gắn với tuổi thơ trong trẻo của con

- Khổ 1:

+ Hình ảnh áo mẹ hiện lên sinh động qua hình ảnh châu chấu, cào cào: “Mượt mà châu chấu áo xanh / Cào cào áo đỏ mỏng manh lụa hồng”.

→ Gợi sự hồn nhiên, gắn bó với tuổi thơ nơi làng quê.

+ Hình ảnh mẹ mặc áo nâu làm lụng trên đồng: “Nâu nâu áo vải đượm nồng gió thơm”.

→ Tượng trưng cho người mẹ cần cù, lam lũ, hòa mình với thiên nhiên.

b. Hình ảnh áo mẹ gắn với lao động, hy sinh vì con

- Khổ 2:

+ Áo mẹ là áo lúa, là mồ hôi đổ xuống để có “gạo cơm trắng ngần”.

+ Mẹ “cởi áo”, tức là gạt bỏ nỗi nhọc nhằn, không nghĩ đến bản thân để lo cho con cái.

+ Hình ảnh “Nuôi người hạt thóc quên thân” thể hiện sự hi sinh vô điều kiện, lặng thầm của người mẹ.

c. Lời nhắn nhủ đầy xúc động và tự vấn của người con

- Khổ 3:

+ Hình ảnh ẩn dụ “châu chấu sảy sàng / cào cào giã gạo” gợi lên vòng quay của cuộc sống, lao động và nhọc nhằn nối tiếp nhau.

+ Câu hỏi tu từ: “Lẽ nào con mặc áo trắng / Lại quên áo mẹ dệt bằng nắng mưa?!”

→ Tự vấn sâu sắc: khi con lớn khôn, có thể học hành, thành đạt, liệu có quên mất công lao, tình yêu thương, tấm áo tảo tần của mẹ?

* Kết bài:

- Khẳng định giá trị nội dung và nghệ thuật bài thơ:

+ Nội dung: Ca ngợi hình ảnh người mẹ tảo tần, giàu đức hy sinh; gợi nhắc đạo lý “uống nước nhớ nguồn”.

+ Nghệ thuật: Hình ảnh ẩn dụ gần gũi, dân dã; cấu trúc thơ ngắn gọn, giàu nhạc tính và cảm xúc.

- Liên hệ, mở rộng: Bài thơ là lời nhắc nhở mỗi người con hãy biết trân trọng công ơn mẹ, yêu thương và không bao giờ được quên “chiếc áo mẹ” – biểu tượng cho tình mẫu tử thiêng liêng.

Bài viết tham khảo

Áo mẹ – một bài thơ ngắn của Nguyễn Ngọc Hưng – mang trong mình những xúc cảm dịu dàng, chân thành về người mẹ tảo tần, gắn bó với con qua từng tấm áo mộc mạc, giản dị. Không chỉ là lời tri ân sâu sắc đối với tình mẫu tử thiêng liêng, bài thơ còn là lời nhắc nhở tha thiết về đạo lý “uống nước nhớ nguồn”, khơi dậy sự biết ơn trong mỗi người con đối với công lao sinh thành, dưỡng dục của mẹ.

Ngay từ khổ thơ đầu tiên, hình ảnh áo mẹ hiện lên đầy sống động, gắn liền với những liên tưởng ngộ nghĩnh, hồn nhiên của tuổi thơ:

“Mượt mà châu chấu áo xanh

Cào cào áo đỏ mỏng manh lụa hồng”.

Châu chấu, cào cào – những hình ảnh quen thuộc nơi đồng ruộng – được dùng để gợi tả màu sắc áo mẹ qua lăng kính của con trẻ. Những chiếc áo mang màu xanh, đỏ, hồng trở thành biểu tượng của ký ức tuổi thơ tươi đẹp, gần gũi. Đến khi mẹ hiện lên trong công việc lao động, hình ảnh áo lại chuyển sang sắc nâu giản dị:

“Mẹ em cắt lúa trên đồng

Nâu nâu áo vải đượm nồng gió thơm”.

Chiếc áo vải thấm đẫm mùi hương đồng nội, hòa quyện mồ hôi của mẹ và hương lúa, gợi cảm giác mộc mạc, bình dị nhưng ấm áp và đầy yêu thương.

Không chỉ là hình ảnh gắn với lao động, chiếc áo mẹ còn mang ý nghĩa biểu tượng cho sự hy sinh, tần tảo:

“Bây giờ áo lúa vàng ươm

Mai này cởi áo, gạo cơm trắng ngần”.

Mẹ âm thầm gánh vác cuộc sống, từ cánh đồng đến bữa cơm, từ chiếc áo lấm lem bùn đất đến từng hạt gạo nuôi con khôn lớn. Mẹ “cởi áo” – bỏ lại nhọc nhằn để con được sống đủ đầy. Câu thơ “Nuôi người hạt thóc quên thân” là một cách nói đầy cảm động, gợi lên hình ảnh người mẹ hi sinh tất cả mà không một lời oán thán. Tấm áo mẹ như thấm đẫm sự nhẫn nại, đức hy sinh và cả tình yêu bao la của mẹ dành cho con.

Đến khổ thơ cuối, giọng thơ chuyển sang tự sự, như một lời tự nhắn nhủ, tự vấn của người con:

“Lẽ nào con mặc áo trắng

Lại quên áo mẹ dệt bằng nắng mưa?!”

Chiếc áo trắng – tượng trưng cho sự học hành, trưởng thành và hy vọng – được đối chiếu với chiếc áo mẹ đầy nắng mưa, gian khổ. Câu hỏi tu từ vừa mang tính thức tỉnh, vừa chất chứa nỗi day dứt, lo âu: Liệu khi đã lớn khôn, có còn ai nhớ đến những hy sinh thầm lặng ấy không? Có còn trân trọng những giọt mồ hôi mẹ đổ xuống vì mình?

Về nghệ thuật, bài thơ sử dụng lối viết ngắn gọn, cô đọng với những hình ảnh dân dã, thân thuộc như châu chấu, cào cào, lúa, gió, áo nâu,… Giọng điệu thơ nhẹ nhàng, sâu lắng mà da diết. Các biện pháp tu từ như ẩn dụ, hoán dụ và câu hỏi tu từ được sử dụng hiệu quả, giúp bài thơ mang đến chiều sâu cảm xúc và suy ngẫm.

Qua đó, có thể thấy, “Áo mẹ” là một bài thơ xúc động, chứa đựng giá trị nhân văn sâu sắc. Qua hình ảnh tấm áo giản dị, Nguyễn Ngọc Hưng đã khắc họa chân dung người mẹ Việt Nam tảo tần, giàu đức hy sinh và tình yêu thương con vô bờ. Bài thơ cũng là lời nhắc nhở mỗi người hãy luôn biết trân trọng những điều tưởng chừng bé nhỏ nhưng lại chứa đựng bao yêu thương – như chính “chiếc áo mẹ dệt bằng nắng mưa”.

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức đoạn văn (diễn dịch, quy nạp, móc xích…).

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 200 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận

+ Suy nghĩ, cảm xúc về công lao sinh dưỡng của cha mẹ.

- Hệ thống ý:

+ Công lao sinh dưỡng là sự hi sinh thầm lặng, bền bỉ của cha mẹ trong việc nuôi nấng, dạy dỗ con cái trưởng thành. Trong bài thơ, hình ảnh "áo mẹ" chính là biểu tượng của mồ hôi, công sức và tình yêu vô điều kiện mà mẹ dành cho con.

+ Từng tấm áo mẹ mặc mang dấu ấn của lao động, nắng mưa, tảo tần – đó là minh chứng cho một đời hy sinh âm thầm vì con.

+ Mẹ “nuôi người hạt thóc quên thân” – hình ảnh xúc động cho thấy cha mẹ sẵn sàng đánh đổi tất cả vì tương lai con cái.

+ Câu thơ kết như một lời tự nhắc nhở đầy day dứt: “Lẽ nào con mặc áo trắng / Lại quên áo mẹ dệt bằng nắng mưa?!” → kêu gọi sự ghi nhớ, tri ân và không lãng quên công lao ấy.

+ Việc biết trân trọng, yêu thương cha mẹ không chỉ là trách nhiệm đạo đức mà còn là biểu hiện của nhân cách sống cao đẹp.

- Phát triển đoạn văn logic, thuyết phục

+ Dẫn chứng từ bài thơ để minh chứng cho nhận định.

+ Thể hiện rõ suy nghĩ về sự cần thiết phải trân trọng công lao sinh dưỡng của cha mẹ.

- Đảm bảo ngữ pháp, liên kết:

+ Trình bày rõ ràng, mạch lạc, không mắc lỗi chính tả.

- Sáng tạo

+ Cách diễn đạt mới mẻ, có suy nghĩ sâu sắc về vấn đề xã hội được gợi nhắc từ bài thơ.

Đoạn văn tham khảo

Đọc bài thơ Áo mẹ của Nguyễn Ngọc Hưng, em cảm nhận sâu sắc công lao sinh dưỡng âm thầm nhưng vô cùng to lớn của mẹ - cũng như của cha mẹ nói chung. Mỗi tấm áo mẹ mặc là một phần của cuộc đời vất vả, tảo tần, in hằn dấu vết của nắng gió đồng quê, của những ngày tháng nhọc nhằn lo toan. Từ "áo lúa vàng ươm" đến "gạo cơm trắng ngần", từ "giã gạo sẻ san nhọc nhằn" đến "dệt bằng nắng mưa", bài thơ làm nổi bật hình ảnh người mẹ không chỉ nuôi con bằng cơm áo mà còn bằng cả tình thương vô bờ và những hi sinh lặng lẽ. Câu hỏi ở khổ cuối như một lời cảnh tỉnh nhẹ nhàng mà sâu sắc: Lẽ nào khi lớn lên, con lại quên những gian khổ ấy? Trong cuộc sống hiện đại hôm nay, mỗi người chúng ta cần biết trân trọng những gì cha mẹ đã làm cho mình, sống hiếu thảo, biết ơn và yêu thương, bởi không có gì thiêng liêng hơn tình cha mẹ dành cho con.