BÊN SÔNG KINH THẦY

(Trần Đăng Khoa)

Hàng chuối lên xanh mướt
Phi lao reo trập trùng
Vài ngôi nhà đỏ ngói
In bóng xuống dòng sông

Một bác chài chăm chỉ
Buông câu trong bóng chiều
Bỗng nhiên một con cá
Nhảy bên thuyền như trêu

Bắp ngô non răng sún
Óng vàng một chòm râu
Ôi cánh buồm nhỏ bé
Biết bay về nơi đâu?

2.1966

(Theo thivien.net)

Bài thơ “Bên sông Kinh Thầy” được viết theo thể thơ nào? Thể thơ đó có đặc điểm gì nổi bật?

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức đoạn văn (diễn dịch, quy nạp, móc xích…).

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 200 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận

+ Phân tích cấu tứ của văn bản “Bên sông Kinh Thầy” – Trần Đăng Khoa.

- Hệ thống ý:

+ Nghệ thuật miêu tả sinh động, cụ thể:

. Hình ảnh thiên nhiên, làng quê như “hàng chuối xanh mướt”, “phi lao reo trập trùng”, “ngôi nhà đỏ ngói”... hiện lên rõ ràng, có màu sắc, âm thanh, đường nét.

. Dòng sông, cánh buồm, con cá… được quan sát tinh tế và tái hiện bằng ngôn ngữ gần gũi.

+ Ngôn ngữ thơ giản dị, trong sáng, đậm chất dân gian:

. Sử dụng từ ngữ thân thuộc (“răng sún”, “chòm râu”) tạo nên chất thơ hồn nhiên, mộc mạc như lời trò chuyện của trẻ thơ.

. Nhịp thơ đều, nhẹ, gợi không gian thanh bình.

+ Sự kết hợp giữa tả thực và tưởng tượng:

. Hình ảnh con cá “nhảy bên thuyền như trêu” mang màu sắc ngộ nghĩnh, gợi nét sống động.

. Câu hỏi kết: “Ôi cánh buồm nhỏ bé / Biết bay về nơi đâu?” gợi cảm xúc bâng khuâng, mở rộng không gian tưởng tượng.

=> Nghệ thuật đặc sắc của bài thơ làm nên vẻ đẹp dung dị mà sâu sắc, thể hiện tài năng quan sát và khả năng cảm thụ tinh tế của Trần Đăng Khoa.

- Phát triển đoạn văn logic, thuyết phục

+ Dẫn chứng từ bài thơ để minh chứng cho nhận định.

+ Thể hiện rõ suy nghĩ và ý nghĩa về bài thơ Bên sông Kinh Thầy của Trần Đăng Khoa.

- Đảm bảo ngữ pháp, liên kết:

+ Trình bày rõ ràng, mạch lạc, không mắc lỗi chính tả.

- Sáng tạo

+ Cách diễn đạt mới mẻ, có suy nghĩ sâu sắc về vấn đề nghị luận.

Đoạn văn tham khảo

Bài thơ Bên sông Kinh Thầy của Trần Đăng Khoa gây ấn tượng sâu sắc không chỉ bởi hình ảnh làng quê thanh bình mà còn bởi nghệ thuật thể hiện giản dị mà tinh tế. Trước hết, nhà thơ sử dụng bút pháp miêu tả sinh động với những hình ảnh gần gũi, cụ thể: “hàng chuối xanh mướt”, “phi lao reo trập trùng”, “ngôi nhà đỏ ngói”… Tất cả hiện lên với màu sắc, âm thanh, đường nét rõ ràng, gợi một không gian nông thôn yên bình và nên thơ. Ngôn ngữ thơ mộc mạc, trong sáng, mang đậm chất dân gian qua những hình ảnh hồn nhiên như “bắp ngô non răng sún”, “chòm râu óng vàng”, khiến người đọc cảm nhận được sự tinh nghịch, ngây thơ của tuổi thơ. Đặc biệt, Trần Đăng Khoa khéo léo kết hợp giữa yếu tố tả thực và tưởng tượng: con cá “nhảy bên thuyền như trêu” hay câu hỏi kết “biết bay về nơi đâu?” vừa gợi nét sống động, vừa khơi gợi chiều sâu cảm xúc. Với nghệ thuật thể hiện giàu hình ảnh và cảm xúc, bài thơ không chỉ là bức tranh quê trong trẻo mà còn là bản hòa ca nhẹ nhàng về tuổi thơ và ký ức.

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức bài văn đầy đủ ba phần Mở bài, Thân bài, Kết bài.

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 600 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận: Phân tích bài thơ “Bên sông Kinh Thầy” của Trần Đăng Khoa.

- Lựa chọn được các thao tác lập luận phù hợp; kết hợp nhuần nhuyễn lí lẽ và dẫn chứng; trình bày được hệ thống ý phù hợp theo bố cục ba phần của bài văn nghị luận. Có thể triển khai theo hướng:

* Mở bài:

- Giới thiệu khái quát về Trần Đăng Khoa: “Thần đồng thơ ca” Việt Nam, nổi bật với giọng thơ trong trẻo, hồn nhiên, giàu hình ảnh và cảm xúc.

- Giới thiệu bài thơ Bên sông Kinh Thầy: Một bài thơ ngắn viết năm 1966, khi nhà thơ còn rất nhỏ, ghi lại hình ảnh một miền quê Bắc Bộ với những nét đẹp giản dị và sâu lắng.

- Nêu vấn đề nghị luận: Bài thơ thể hiện vẻ đẹp của bức tranh làng quê thanh bình qua nghệ thuật miêu tả tinh tế, ngôn ngữ giản dị và cảm xúc thơ ngây.

* Thân bài:

1. Khổ thơ đầu: Bức tranh thiên nhiên và không gian làng quê

- Những hình ảnh thân thuộc: “hàng chuối”, “phi lao”, “ngôi nhà đỏ ngói”.

→ Gợi lên màu sắc tươi tắn, gần gũi của làng quê ven sông.

- Nghệ thuật miêu tả cụ thể, giàu hình ảnh:

→ Dòng sông hiện lên như một chiếc gương soi phản chiếu bóng dáng quê hương.

- Nhịp thơ đều đặn, ngôn ngữ bình dị → tạo nên cảm giác yên bình, nhẹ nhàng.

2. Khổ thơ thứ hai: Hình ảnh con người và chuyển động nhẹ nhàng của cuộc sống

- Hình ảnh bác chài buông câu gợi nét cần cù, giản dị của người lao động.

→ Là hình ảnh quen thuộc, đậm chất dân gian.

- Hình ảnh con cá “nhảy bên thuyền như trêu” → mang nét hóm hỉnh, sống động.

→ Thể hiện sự quan sát tinh tế và tâm hồn trẻ thơ giàu tưởng tượng.

3. Khổ thơ cuối: Liên tưởng độc đáo và chiều sâu cảm xúc

- “Bắp ngô non răng sún / Óng vàng một chòm râu” → ẩn dụ độc đáo, gợi hình ảnh sống động, liên tưởng bất ngờ.

→ Cho thấy nét hồn nhiên và tinh nghịch của cái nhìn trẻ thơ.

- Câu thơ kết “Ôi cánh buồm nhỏ bé / Biết bay về nơi đâu?”:

→ Mang tính triết lí nhẹ nhàng, thể hiện khát vọng, sự tò mò, niềm mơ mộng của tuổi thơ.

→ Mở ra chiều sâu tâm hồn – từ quan sát đời sống đến suy tư về cuộc đời.

4. Nghệ thuật đặc sắc của bài thơ

- Từ ngữ giản dị, gần gũi nhưng giàu sức gợi.

- Hình ảnh thơ trong sáng, mang tính biểu cảm cao.

- Nhịp thơ nhẹ nhàng, uyển chuyển, phù hợp với nội dung.

- Kết hợp hài hòa giữa hiện thực và tưởng tượng.

* Kết bài:

- Khẳng định giá trị bài thơ:

→ Bên sông Kinh Thầy là bức tranh quê ấm áp, nhẹ nhàng, thể hiện hồn thơ trong trẻo, đầy cảm xúc của Trần Đăng Khoa.

- Khẳng định tài năng đặc biệt của tác giả:

→ Dù còn nhỏ tuổi, Trần Đăng Khoa đã thể hiện khả năng quan sát, liên tưởng và thể hiện ngôn từ rất độc đáo, góp phần làm phong phú cho thơ ca thiếu nhi Việt Nam.

Bài văn tham khảo

Bài thơ Bên sông Kinh Thầy của Trần Đăng Khoa là một trong những tác phẩm tiêu biểu cho phong cách thơ hồn nhiên, trong trẻo mà sâu sắc của "thần đồng thơ ca" Việt Nam. Được sáng tác vào năm 1966, khi nhà thơ còn rất nhỏ, bài thơ không chỉ ghi lại bức tranh quê hương thanh bình mà còn thể hiện khả năng quan sát tinh tế, cảm xúc thơ ngây cùng trí tưởng tượng phong phú của một tâm hồn trẻ tuổi.

Ngay từ khổ thơ đầu, một không gian làng quê Bắc Bộ hiện lên rõ nét với “hàng chuối xanh mướt”, “phi lao reo trập trùng” và “vài ngôi nhà đỏ ngói / in bóng xuống dòng sông”. Những hình ảnh thân thuộc được nhà thơ sử dụng một cách tự nhiên, kết hợp giữa màu sắc, âm thanh và đường nét. Dòng sông như chiếc gương soi, phản chiếu vẻ đẹp yên ả của làng quê. Cách miêu tả chân thực, nhẹ nhàng ấy cho thấy một cảm quan nghệ thuật rất nhạy bén, một tình cảm sâu sắc với không gian sống thường nhật.

Sang khổ thơ thứ hai, hình ảnh con người xuất hiện với bóng dáng quen thuộc của “bác chài chăm chỉ / buông câu trong bóng chiều”. Đó là hình ảnh của những người dân lao động bình dị, cần mẫn và gắn bó với thiên nhiên. Trong khung cảnh ấy, nhà thơ bỗng phát hiện một khoảnh khắc đầy sinh động: “Bỗng nhiên một con cá / nhảy bên thuyền như trêu”. Cái nhìn hóm hỉnh và đầy tinh nghịch ấy mang dấu ấn của tuổi thơ – một tâm hồn luôn tò mò, thích khám phá và giàu trí tưởng tượng. Chính sự quan sát tinh tế này đã thổi hồn vào bức tranh quê, khiến thiên nhiên như sống dậy trong từng chuyển động.

Đến khổ thơ cuối, cảm xúc và liên tưởng của tác giả càng trở nên độc đáo. Hình ảnh “bắp ngô non răng sún / óng vàng một chòm râu” là một ẩn dụ bất ngờ, so sánh hạt ngô non như răng sún của trẻ nhỏ – vừa gợi hình ảnh dễ thương, vừa thể hiện sự gắn bó giữa thiên nhiên và con người. Nhưng ấn tượng nhất là hai câu thơ kết: “Ôi cánh buồm nhỏ bé / biết bay về nơi đâu?” – một câu hỏi bâng khuâng, mở ra không gian tưởng tượng mênh mông và khát vọng bay xa. Đó không chỉ là sự tò mò của tuổi thơ mà còn là khát khao đi tìm chân trời mới – một chiều sâu suy tư hiếm thấy ở lứa tuổi thiếu nhi.

Về nghệ thuật, bài thơ sử dụng ngôn từ giản dị, gần gũi nhưng giàu sức gợi. Những hình ảnh thơ vừa cụ thể vừa hàm chứa cảm xúc, kết hợp hài hòa giữa tả thực và tưởng tượng. Nhịp thơ đều đặn, nhẹ nhàng như dòng chảy của sông quê, khiến người đọc cảm nhận được vẻ đẹp dịu dàng, thanh bình của cảnh vật và con người.

Bên sông Kinh Thầy không chỉ là bức tranh thiên nhiên mộc mạc mà còn là tiếng lòng trong trẻo của một tâm hồn trẻ thơ. Qua bài thơ, Trần Đăng Khoa đã cho thấy một tài năng hiếm có – người biết nhìn thế giới bằng ánh mắt đầy yêu thương, đồng thời làm phong phú thêm cho nền thơ ca Việt Nam bằng giọng điệu riêng biệt và độc đáo.