BUỔI SÁNG QUÊ NỘI

(Nguyễn Lãm Thắng)

Khi mặt trời chưa dậy
Hoa còn thiếp trong sương
Khói bếp bay đầy vườn
Nội nấu cơm, nấu cám

Đàn trâu ra đồng sớm
Đội cả sương mà đi
Cuối xóm ai thầm thì
Gánh rau ra chợ bán

Gà con kêu trong ổ
Đánh thức ông mặt trời
Chú Mực ra sân phơi
Chạy mấy vòng khởi động

Một mùi hương mong mỏng
Thơm đẫm vào ban mai
Gió chạm khóm hoa nhài
Mang hương đi khắp lối

Buổi sáng ở quê nội
Núi đồi ngủ trong mây
Mặt trời như trái chín
Treo lủng lẳng vòm cây.

(Theo thivien.net)

Bài thơ Buổi sáng quê nội được viết theo thể thơ nào? Nêu dấu hiệu nhận biết thể thơ đó.

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức đoạn văn (diễn dịch, quy nạp, móc xích…).

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 200 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận

+ Phân tích nội dung và nghệ thuật của văn bản “Buổi sáng quê nội” – Nguyễn Lãm Thắng.

- Hệ thống ý:

+ Nội dung:

. Miêu tả cảnh buổi sáng ở quê nội: Sự sống khẽ khàng thức dậy: “hoa còn thiếp trong sương”, “khói bếp bay đầy vườn”, “gà con kêu trong ổ”…; Sinh hoạt đời thường giản dị: nội nấu cơm, người ra đồng, người đi chợ, chú chó chạy quanh sân,...

. Thể hiện tình cảm gắn bó và yêu thương quê hương: Những hình ảnh thân quen gắn với nội – biểu tượng cho nếp sống, cội nguồn./ Thiên nhiên và con người hoà quyện trong một nhịp sống yên ả, ấm áp./ Gợi nỗi nhớ, niềm tự hào và sự trân trọng đối với quê hương.

+ Nghệ thuật:

. Ngôn ngữ mộc mạc, giản dị, gần gũi: Gợi cảm giác thân quen, đời thường.

. Hình ảnh giàu sức gợi, trong sáng, ngộ nghĩnh: “mặt trời như trái chín”, “gió chạm khóm hoa nhài”,...

. Giọng điệu nhẹ nhàng, ấm áp, mang màu sắc hoài niệm tuổi thơ.

. Thể thơ tự do, câu ngắn linh hoạt, phù hợp với cảm xúc hồn nhiên, trong trẻo.

=> Khẳng định giá trị bài thơ: Buổi sáng quê nội không chỉ tái hiện vẻ đẹp thanh bình của làng quê mà còn thể hiện tình yêu quê hương một cách sâu sắc.

- Phát triển đoạn văn logic, thuyết phục

+ Dẫn chứng từ bài thơ để minh chứng cho nhận định.

+ Thể hiện rõ phân tích nội dung và nghệ thuật của bài thơ.

- Đảm bảo ngữ pháp, liên kết:

+ Trình bày rõ ràng, mạch lạc, không mắc lỗi chính tả.

- Sáng tạo

+ Cách diễn đạt mới mẻ, có suy nghĩ sâu sắc về vấn đề nghị luận.

Đoạn văn tham khảo

Bài thơ Buổi sáng quê nội của Nguyễn Lãm Thắng đã vẽ nên một bức tranh bình dị, trong trẻo về cảnh sắc quê hương vào buổi sớm mai. Với những hình ảnh quen thuộc như cánh đồng, ao chuôm, tiếng chim hót, tiếng người đi chợ… tác giả đã tái hiện một không gian làng quê thanh bình, tràn đầy sức sống. Qua đó, người đọc cảm nhận được tình yêu tha thiết và sự gắn bó sâu nặng của nhân vật trữ tình với quê nội – nơi lưu giữ tuổi thơ, kỷ niệm và những điều giản dị nhưng thiêng liêng. Nghệ thuật của bài thơ được thể hiện qua ngôn ngữ mộc mạc, gần gũi, giàu tính hình ảnh; giọng điệu nhẹ nhàng, ấm áp như lời thủ thỉ tâm tình. Từ vẻ đẹp của buổi sáng nơi quê nội, bài thơ không chỉ gợi cảm xúc hoài niệm mà còn khơi dậy trong lòng người đọc niềm trân quý với quê hương, với những điều bình thường mà đáng yêu trong cuộc sống thường nhật.

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức bài văn đầy đủ ba phần Mở bài, Thân bài, Kết bài.

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 600 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận: Phân tích bài thơ “Buổi sáng quê nội” của Nguyễn Lãm Thắng.

- Lựa chọn được các thao tác lập luận phù hợp; kết hợp nhuần nhuyễn lí lẽ và dẫn chứng; trình bày được hệ thống ý phù hợp theo bố cục ba phần của bài văn nghị luận. Có thể triển khai theo hướng:

* Mở bài:

- Giới thiệu khái quát về vẻ đẹp của làng quê Việt Nam – một đề tài quen thuộc trong văn học.

- Giới thiệu bài thơ “Buổi sáng quê nội” của Nguyễn Lãm Thắng – bức tranh bình dị, ấm áp về buổi sớm nơi thôn quê.

- Nêu vấn đề nghị luận: Nội dung và nghệ thuật thể hiện vẻ đẹp quê hương trong bài thơ.

* Thân bài:

- Khái quát nội dung chính của bài thơ

+ Miêu tả một buổi sáng sớm ở quê nội với các hình ảnh quen thuộc: người, cảnh vật, thiên nhiên.

+ Bộc lộ tình yêu quê hương tha thiết, gắn bó của người con với nơi chôn nhau cắt rốn.

- Phân tích nội dung bài thơ

+ Khung cảnh tinh khôi lúc sáng sớm:

. Hình ảnh: “Mặt trời chưa dậy”, “hoa còn thiếp trong sương”, “khói bếp bay đầy vườn”.

. Không gian mờ ảo, thanh bình và ấm cúng.

. Hình ảnh “nội nấu cơm, nấu cám” thể hiện sự gắn bó với gia đình, quê hương.

+ Nhịp sống sinh hoạt sớm của người dân quê:

. “Đàn trâu ra đồng sớm”, “gánh rau ra chợ bán”, “ai thầm thì”.

. Gợi sự tần tảo, cần mẫn, chất phác của người nông dân.

. Cảnh vật như sống động, nhịp nhàng theo thời gian.

+ Những âm thanh và chuyển động của cuộc sống:

. “Gà con kêu”, “ông mặt trời”, “chú Mực khởi động”.

. Nhân hóa đáng yêu → thế giới quê hương hiện lên sống động, gần gũi như một câu chuyện cổ tích.

+ Vẻ đẹp thiên nhiên và cảm xúc tinh tế:

- “Mùi hương mong mỏng”, “hoa nhài”, “núi đồi ngủ trong mây”.

- Hình ảnh mặt trời “như trái chín” → so sánh độc đáo, giàu liên tưởng.

- Bộc lộ sự tinh tế trong cảm nhận thiên nhiên và tình yêu quê hương sâu sắc.

+ Nghệ thuật đặc sắc của bài thơ

- Thể thơ tự do, nhịp điệu nhẹ nhàng, linh hoạt.

- Ngôn ngữ giản dị, trong sáng, giàu hình ảnh.

- Biện pháp tu từ nhân hóa, so sánh độc đáo, mang tính tạo hình cao.

- Cảm xúc trong trẻo, chân thành, gợi liên tưởng và đồng cảm nơi người đọc.

* Kết bài

- Khẳng định giá trị nội dung và nghệ thuật của bài thơ.

- “Buổi sáng quê nội” không chỉ là một bức tranh phong cảnh mà còn là bản hòa ca cảm xúc về tình yêu quê hương, gợi nhắc người đọc biết trân trọng những điều bình dị trong cuộc sống.

Bài văn tham khảo

Buổi sáng ở làng quê luôn mang vẻ đẹp yên bình và thân thuộc, gắn bó với biết bao ký ức tuổi thơ trong tâm hồn mỗi người. Trong bài thơ “Buổi sáng quê nội”, nhà thơ Nguyễn Lãm Thắng đã vẽ nên một bức tranh bình dị, ấm áp về buổi sớm nơi làng quê, không chỉ để ngợi ca vẻ đẹp thiên nhiên mà còn để gửi gắm tình yêu thương tha thiết dành cho quê hương, cội nguồn.

Ngay từ khổ thơ đầu tiên, nhà thơ đã khéo léo tái hiện không gian ban mai trong trẻo, tĩnh lặng:

“Khi mặt trời chưa dậy

Hoa còn thiếp trong sương

Khói bếp bay đầy vườn

Nội nấu cơm, nấu cám.”

Không gian buổi sớm hiện lên trong làn sương mỏng, trong mùi khói bếp thoảng bay và hình ảnh “nội” đang lúi húi nấu ăn – một hình ảnh gợi lên tình cảm gia đình và sự gần gũi thân thương. Khung cảnh ấy gợi cảm giác ấm cúng, gắn bó, và khiến người đọc chợt nhớ về những buổi sáng tuổi thơ bên người thân yêu.

Sang khổ thơ thứ hai, nhịp sống nơi thôn quê bắt đầu chuyển động nhịp nhàng:

“Đàn trâu ra đồng sớm

Đội cả sương mà đi

Cuối xóm ai thầm thì

Gánh rau ra chợ bán.”

Những hoạt động lao động quen thuộc diễn ra trong bầu không khí tinh khôi của buổi sớm. Cái “thầm thì” của người gánh rau, sự cần mẫn của đàn trâu ra đồng gợi nên sự bình dị nhưng đầy chất thơ của cuộc sống nông thôn. Mỗi hình ảnh đều gợi một cảm xúc yêu mến, trìu mến với quê hương – nơi nuôi dưỡng tâm hồn.

Không chỉ con người, cả thiên nhiên và muôn vật cũng góp phần tạo nên âm thanh và sắc màu cho bức tranh ban mai:

“Gà con kêu trong ổ

Đánh thức ông mặt trời

Chú Mực ra sân phơi

Chạy mấy vòng khởi động.”

Những hình ảnh giàu tính nhân hóa như “gà con đánh thức ông mặt trời” hay “chú Mực khởi động” không chỉ tạo nên sự hóm hỉnh đáng yêu mà còn khiến khung cảnh làng quê hiện lên gần gũi như một thế giới cổ tích tuổi thơ.

Hai khổ thơ cuối khép lại bài thơ bằng những rung cảm sâu sắc về thiên nhiên và tình yêu quê hương:

“Một mùi hương mong mỏng

Thơm đẫm vào ban mai

Gió chạm khóm hoa nhài

Mang hương đi khắp lối…

Buổi sáng ở quê nội

Núi đồi ngủ trong mây

Mặt trời như trái chín

Treo lủng lẳng vòm cây.”

Bằng ngôn ngữ trong trẻo và hình ảnh thơ mộng, Nguyễn Lãm Thắng đã vẽ nên khung cảnh thiên nhiên tươi đẹp, rực rỡ ánh nắng, ngập tràn sức sống. Hình ảnh mặt trời “như trái chín” thật độc đáo, gợi sự tròn đầy, chín muồi của một ngày mới nơi quê hương yên bình.

Về nghệ thuật, bài thơ sử dụng thể thơ tự do, câu ngắn, ngôn ngữ mộc mạc, trong sáng, nhiều hình ảnh nhân hóa sinh động và cách so sánh mới lạ. Những vần thơ nhẹ nhàng, không cầu kỳ nhưng đủ để đánh thức những cảm xúc đẹp nhất trong tâm hồn người đọc – cảm xúc về mái nhà xưa, khói bếp, ruộng đồng và tiếng gà gáy sáng.

Tóm lại, “Buổi sáng quê nội” không chỉ là một bài thơ miêu tả cảnh đẹp làng quê mà còn là tiếng lòng yêu thương, là lời tri ân đối với quê hương – nơi lưu giữ những giá trị bình dị mà sâu xa, ấm áp mà không thể phai mờ trong ký ức mỗi con người. Qua bài thơ, người đọc càng thêm trân quý quê hương, trân trọng những khoảnh khắc bình yên trong cuộc sống tưởng như vô cùng giản dị ấy.