CÁNH ĐỒNG

(Nguyễn Thị Ngân Hoa)

Những đoá các vừa được hái từ cảnh đông mùa xuân rộng lớn

Tỏa sáng trên chiếc bình gốm sậm màu.

Chạm vào em một chiếc là già nua

Một nụ hoa bé bỏng

Một hơi thở run run

Một làn sương ẩm ướt.

Chạm vào em một mảnh lót trong veo

Một vang rền trầm đục

Một nức nở âm u

Một lặng câm rực rỡ

 

Em chạy về với cánh đồng rộng lớn mùa xuân

Chân ngập trong đất mềm tơi xốp

Em gọi tên những loài hoa chưa kịp mọc

Em gọi tên những trái cây chưa kịp ra đời

Những trái cây đang ngủ trong hạt mầm vừa nứt

Đang ngủ trong đóa hoa nấp dưới đất cày

Dưới lớp đất cày có những chiếc bình gồm

Chưa kịp thành hình chờ đợi các loài hoa.

(Ngân Hoa, Cánh đồng, Nhà xuất bản Văn học, Hà Nội, 1996, trang 49-50)

* Chú thích:

- Ngân Hoa: Tên khai sinh là Nguyễn Thị Ngân Hoa (sinh năm 1970) là nhà văn, nhà nghiên cứu ngôn ngữ. Các tác phẩm văn học đã xuất bản: Cánh đồng (thơ, 1966), Quả mùa thu (tập truyện ngăn, 1966).

- “Cánh đồng” là một trong số những bài thơ tiêu biểu của nhà thơ Nguyễn Thị Ngân Hoa, tác phẩm trong chùm thơ đạt giải B (không có giải A) cuộc thi Thơ trên báo Văn nghệ năm 1995. Bài thơ đã đem đến cho người đọc những rung động sâu sắc về vẻ đẹp cánh đồng mùa xuân tràn đầy sức sống và tình yêu thiên nhiên tha thiết của tác giả.

Xác định thể thơ và phương thức biểu đạt chính.

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức đoạn văn (diễn dịch, quy nạp, móc xích…).

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 200 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận

+ Phân tích hình tượng “cánh đồng” được miêu tả của văn bản “Cánh đồng” – Ngân Hoa.

- Hệ thống ý:

+ Trong bài thơ “Cánh đồng” của Ngân Hoa, hình tượng “cánh đồng” được miêu tả như một bức tranh thiên nhiên tươi đẹp và tràn đầy sức sống.

+ Cánh đồng mùa xuân hiện lên với những đóa hoa cúc tỏa sáng trên chiếc bình gốm sẫm màu, tạo nên một khung cảnh vừa giản dị vừa rực rỡ.

+ Hình ảnh "cánh đồng rộng lớn" không chỉ gợi lên sự bao la, mênh mông của thiên nhiên mà còn thể hiện khát khao giao cảm mãnh liệt của nhân vật trữ tình với đất trời.

- Những từ ngữ như “đất mềm tơi xốp”, "trái cây đang ngủ”, “hạt mầm vừa nứt” mang đến cảm giác về một sự sống đang nảy nở, sinh sôi.

=> Qua đó, Ngân Hoa đã khéo léo sử dụng ngôn ngữ để vẽ nên một bức tranh thiên nhiên sống động, đồng thời thể hiện tình yêu và sự trân trọng của con người đối với vẻ đẹp của cánh đồng mùa xuân.

- Phát triển đoạn văn logic, thuyết phục

+ Dẫn chứng từ bài thơ để minh chứng cho nhận định.

+ Thể hiện rõ ý nghĩa hình tượng “cánh đồng” được miêu tả bài thơ.

- Đảm bảo ngữ pháp, liên kết:

+ Trình bày rõ ràng, mạch lạc, không mắc lỗi chính tả.

- Sáng tạo

+ Cách diễn đạt mới mẻ, có suy nghĩ sâu sắc về vấn đề nghị luận.

Đoạn văn tham khảo

Trong bài thơ “Cánh đồng” của Ngân Hoa, hình tượng “cánh đồng” được khắc họa không chỉ là một không gian thiên nhiên mà còn là biểu tượng của sự sống, của tương lai và những điều đang hình thành trong thầm lặng. Cánh đồng hiện lên rộng lớn, mềm mại, ấm áp và đầy tiềm năng – nơi “đất mềm tơi xốp”, nơi những loài hoa và trái cây “chưa kịp ra đời” vẫn đang “ngủ trong hạt mầm” hay “nấp dưới đất cày”. Cánh đồng mùa xuân ấy không chỉ chứa đựng sự sinh sôi, nảy nở mà còn ẩn giấu cả những khát vọng, giấc mơ, và vẻ đẹp đang được nuôi dưỡng âm thầm. Hình ảnh “chiếc bình gốm” lặp lại như một ẩn dụ nghệ thuật, biểu trưng cho bàn tay con người, cho sự nâng niu, chờ đợi, sáng tạo. Từ đó, cánh đồng không chỉ là không gian vật lý mà trở thành thế giới của tâm hồn, nơi chất chứa niềm tin vào sự sống, cái đẹp và những điều chưa kịp thành hình. Bằng giọng điệu dịu dàng, lối miêu tả tinh tế, Ngân Hoa đã khiến cánh đồng trở thành hình ảnh đầy ám ảnh và thi vị trong lòng người đọc.

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức bài văn đầy đủ ba phần Mở bài, Thân bài, Kết bài.

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 600 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận: Phân tích bài thơ “Cánh đồng” của Ngân Hoa.

- Lựa chọn được các thao tác lập luận phù hợp; kết hợp nhuần nhuyễn lí lẽ và dẫn chứng; trình bày được hệ thống ý phù hợp theo bố cục ba phần của bài văn nghị luận. Có thể triển khai theo hướng:

* Mở bài:

- Giới thiệu khái quát về nhà thơ Ngân Hoa – một tiếng thơ giàu nữ tính, lặng lẽ và sâu sắc trong thơ ca đương đại Việt Nam.

- Dẫn vào bài thơ “Cánh đồng” – một thi phẩm ngắn gọn nhưng giàu sức gợi, là bản hòa ca dịu dàng về sự sống, thời gian và vẻ đẹp âm thầm của tự nhiên và con người.

- Nêu vấn đề: Bài thơ khắc họa hình ảnh cánh đồng mùa xuân như một biểu tượng của sự sống, của cái đẹp đang hình thành, chan chứa niềm tin và khát vọng tinh khôi.

* Thân bài:

1. Khái quát nội dung và cảm hứng bài thơ

- Bài thơ miêu tả hành trình của nhân vật “em” trở về với cánh đồng – nơi sự sống âm thầm diễn ra.

- Cánh đồng không chỉ là không gian vật lý mà là biểu tượng cho mảnh đất nuôi dưỡng cái đẹp, cho tiềm lực sống và sáng tạo.

- Giọng điệu bài thơ nhẹ nhàng, tinh tế, mang màu sắc nữ tính và thiền tính.

2. Phân tích hình ảnh cánh đồng và các tầng lớp ý nghĩa

- Cánh đồng – không gian của mùa xuân, của sự sống

+ Mùa xuân là biểu tượng của khởi đầu, tái sinh và hy vọng.

+ Cánh đồng hiện lên “rộng lớn”, “tơi xốp” – nơi đất mẹ ấp ủ những sự sống đang “ngủ” dưới lớp đất cày.

+ Hình ảnh: “hoa chưa kịp mọc”, “trái cây chưa kịp ra đời” – gợi sự chờ đợi, tiềm năng và hy vọng.

- Chiếc bình gốm – biểu tượng của nghệ thuật và bàn tay con người

+ “Chiếc bình gốm sậm màu” xuất hiện nhiều lần như hình ảnh chủ đạo gợi về bàn tay con người, nghệ thuật, sự nâng niu và sáng tạo.

+ “Chưa kịp thành hình” – sự hình thành chậm rãi, âm thầm, nhưng đầy kiên trì và thấu cảm.

+ Kết hợp cùng hình ảnh hoa, hạt mầm – chiếc bình như chờ đợi một vẻ đẹp được nâng niu và gìn giữ.

- Chạm vào “em” – vẻ đẹp tinh tế, nhạy cảm và sâu thẳm của tâm hồn

+ Những hình ảnh như “một nụ hoa bé bỏng”, “một hơi thở run run”, “một lặng câm rực rỡ” cho thấy cảm xúc nội tâm rất tinh tế.

+ Sự tương tác giữa thiên nhiên và con người diễn ra nhẹ nhàng, đầy cảm nhận, gợi chiều sâu nội giới.

+ Hình ảnh ẩn dụ tinh tế: những cảm xúc mơ hồ, tinh khiết, dường như khó gọi tên – nhưng gợi nên vẻ đẹp sâu sắc của tâm hồn nữ tính.

3. Đặc sắc nghệ thuật

- Thể thơ tự do kết hợp với ngôn ngữ mềm mại, giàu sức gợi.

- Biện pháp điệp ngữ (“chạm vào em”, “em gọi tên…”) tạo nên nhịp điệu trầm lắng và thi vị.

- Hình ảnh ẩn dụ – tượng trưng được sử dụng nhuần nhị, gợi mở nhiều tầng nghĩa.

- Giọng thơ dịu dàng, sâu lắng, mang chất suy tư và chiêm nghiệm.

* Kết bài:

- Khẳng định giá trị nội dung và nghệ thuật của bài thơ “Cánh đồng”.

- Bài thơ không chỉ miêu tả vẻ đẹp của thiên nhiên mà còn là lời ca ngợi sự sống, niềm tin vào tương lai và khát vọng nâng niu những giá trị tinh khôi.

- Gợi liên tưởng đến hành trình sống, trưởng thành và sáng tạo trong mỗi con người – như hạt mầm âm thầm chờ đợi ngày nở hoa.

Bài văn tham khảo

Trong dòng chảy thơ ca đương đại Việt Nam, nhà thơ Ngân Hoa là một giọng thơ lặng lẽ mà tinh tế, giàu cảm xúc nữ tính và chiều sâu nội giới. Thơ của chị thường không ồn ào nhưng đầy chất suy tưởng, gợi mở nhiều tầng ý nghĩa. Bài thơ “Cánh đồng” là một thi phẩm như thế – một bài ca nhỏ nhẹ nhưng sâu sắc về vẻ đẹp của sự sống đang hình thành, về cội nguồn nuôi dưỡng tâm hồn và khát vọng sáng tạo của con người.

Ngay từ nhan đề “Cánh đồng”, nhà thơ đã gợi ra một không gian vừa cụ thể vừa biểu tượng. Cánh đồng trong bài thơ không chỉ là nơi gieo trồng hoa trái, nơi bước chân “em” chạy về, mà còn là cội nguồn của sự sống, là mảnh đất nuôi dưỡng cái đẹp và khởi sinh cho những ước mơ chưa thành hình. Đó là cánh đồng mùa xuân – mùa của nảy nở, của hy vọng. Hình ảnh những đoá cúc được hái từ cánh đồng mùa xuân “tỏa sáng trên chiếc bình gốm sậm màu” mở ra sự giao hòa giữa tự nhiên và nghệ thuật, giữa cái thô mộc và cái tinh tế. Bình gốm – sản phẩm của bàn tay con người – nâng niu những bông hoa – vẻ đẹp của thiên nhiên, như một biểu tượng cho sự hòa quyện giữa sáng tạo và sinh tồn.

Hành trình của “em” trong bài thơ là hành trình trở về với cánh đồng – trở về với nguồn cội và sự sống. “Chân ngập trong đất mềm tơi xốp”, em gọi tên những loài hoa “chưa kịp mọc”, những trái cây “chưa kịp ra đời” – tất cả đều còn trong hình hài của hạt mầm, ngủ dưới lớp đất cày. Những hình ảnh ấy vừa cụ thể vừa gợi mở – chúng là biểu tượng cho tiềm năng sống, cho ước mơ và tương lai đang chờ đợi được thức tỉnh. Dưới lớp đất ấy còn có “những chiếc bình gốm chưa kịp thành hình” – như những công trình nghệ thuật đang ấp ủ trong tâm tưởng, như sự sáng tạo còn chưa kịp nở rộ. Tất cả tạo nên một bức tranh giàu sức sống nhưng cũng đầy chất suy tư.

Điểm đặc sắc của bài thơ còn nằm ở cách Ngân Hoa miêu tả thế giới nội tâm. Những hình ảnh như “một nụ hoa bé bỏng”, “một hơi thở run run”, “một lặng câm rực rỡ” khi “chạm vào em” gợi nên một tâm hồn nhạy cảm, mong manh mà mãnh liệt. Tác giả không mô tả trực tiếp cảm xúc, mà gợi mở qua hình ảnh, âm thanh, cảm giác – một lối viết đầy nữ tính và thiền tính. Những biện pháp tu từ như điệp ngữ, ẩn dụ, đối lập được sử dụng tinh tế, tạo nên nhịp điệu dịu dàng, trầm lắng, phù hợp với giọng thơ suy tư và nội tâm.

Như vậy, “Cánh đồng” không chỉ là một bài thơ viết về thiên nhiên, mà còn là lời ngợi ca sự sống âm thầm, là khúc hát dịu dàng về cái đẹp đang hình thành, về mảnh đất nuôi dưỡng tâm hồn con người. Qua hình ảnh cánh đồng mùa xuân, bình gốm, hạt mầm và những đoá hoa chưa nở, nhà thơ Ngân Hoa đã gợi ra một triết lí sống sâu sắc: cái đẹp và sự sống luôn tiềm ẩn, lặng lẽ sinh sôi, chỉ cần ta lắng lại và cảm nhận. Bài thơ để lại dư âm lặng lẽ mà bền lâu – như chính tiếng nói thơ dịu dàng và đầy nội lực của Ngân Hoa.