CHỈ CÓ THỂ LÀ MẸ

(Đặng Minh Mai)

Nắng dần tắt trên con đường nhỏ

Dáng mẹ gầy giẹo giọ liêu xiêu.

Mẹ về để nấu cơm chiều

Bữa cơm đạm bạc thương yêu ấm lòng.

 

Cả đời mẹ long đong vất và

Cho chồng con quên cả thân mình.

Một đời mẹ đã hy sinh

Tuổi xuân phai nhạt nghĩa tình đượm sâu

 

Mưa và nắng nhuộm màu tóc trắng

Bụi gian nan đọng lắng nếp nhăn.

Rụng rồi thương lắm hàm răng

Lưng còng chân yếu ánh trăng cuối trời.

 

Tình của mẹ sáng ngời dương thế

Lo cho con tâm bé đến giả.

Nghĩa tình son sắt cùng cha

Giản đơn dung dị mẹ là mẹ thôi.

 

Con đi khắp chân trời góc bể

Ân tình nào sánh xuể mọ yêu

Nghĩa dày độ lượng bao nhiêu

Có trong lòng mẹ sớm chiều bao dung.

(Theo https://thuvientho.com/, ngày 10/10/2022)

Hãy chỉ ra một số đặc điểm của thể thơ song thất lục bát được thể hiện trong bốn dòng thơ đầu của văn bản.

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức đoạn văn (diễn dịch, quy nạp, móc xích…).

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 200 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận

+ Phân tích cảm xúc của em sau khi đọc bài thơ Chỉ có thể là mẹ của tác giả Đặng Minh Mai.

- Hệ thống ý:

+ Cảm xúc trước hình ảnh ngoại hình người mẹ: Dáng mẹ “gầy giẹo giọ liêu xiêu”, “lưng còng chân yếu”, tóc trắng vì mưa nắng, hàm răng rụng vì thời gian → thương mẹ, xót xa, trân trọng những vất vả mẹ trải qua.

+ Cảm xúc trước tình cảm, đức hy sinh của mẹ:

. Mẹ hi sinh tuổi xuân, tình cảm cho chồng con mà không nghĩ đến bản thân.

. Tình thương của mẹ "sáng ngời dương thế", luôn lo lắng cho con từ bé đến già → cảm động trước tấm lòng bao la, vô điều kiện của mẹ.

+ Ấn tượng với câu thơ “Giản đơn dung dị mẹ là mẹ thôi”:

. Gợi suy ngẫm sâu sắc về sự bình dị nhưng thiêng liêng của tình mẫu tử → biết ơn, tự hào và muốn báo đáp công ơn mẹ.

=> Khẳng định tình mẹ là thứ tình cảm đẹp đẽ nhất mà mỗi người con cần khắc ghi suốt đời.

- Phát triển đoạn văn logic, thuyết phục

+ Dẫn chứng từ bài thơ để minh chứng cho nhận định.

+ Thể hiện rõ suy nghĩ, cảm xúc về bài thơ Chỉ có thể là mẹ của tác giả Đặng Minh Mai.

- Đảm bảo ngữ pháp, liên kết:

+ Trình bày rõ ràng, mạch lạc, không mắc lỗi chính tả.

- Sáng tạo

+ Cách diễn đạt mới mẻ, có suy nghĩ sâu sắc về vấn đề nghị luận.

Đoạn văn tham khảo

Sau khi đọc bài thơ Chỉ có thể là mẹ của Đặng Minh Mai, em cảm thấy vô cùng xúc động và biết ơn trước hình ảnh người mẹ tảo tần, hi sinh thầm lặng vì chồng con. Bài thơ khắc họa chân thực hình ảnh người mẹ qua những chi tiết rất đời thường nhưng chan chứa tình cảm: dáng đi liêu xiêu trên con đường nhỏ, mái tóc đã bạc màu vì “mưa và nắng”, lưng còng, răng rụng vì tháng năm vất vả. Càng đọc, em càng thấm thía sự hi sinh lặng lẽ mà to lớn của mẹ – người đã dành cả thanh xuân, sức lực để chăm lo cho gia đình, chẳng màng tới bản thân. Đặc biệt, câu thơ “Giản đơn dung dị mẹ là mẹ thôi” khiến em lặng đi vì xúc động. Mẹ không cần cao sang hay vĩ đại, chỉ cần là mẹ – với tất cả yêu thương bao dung đã là điều quý giá nhất đời. Bài thơ khiến em thêm trân trọng mẹ, và nhắc nhở bản thân phải sống tốt hơn, hiếu thảo hơn để xứng đáng với tình yêu lớn lao ấy.

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức bài văn đầy đủ ba phần Mở bài, Thân bài, Kết bài.

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 600 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận: Phân tích bài thơ “Chỉ có thể là mẹ” của Đặng Minh Mai.

- Lựa chọn được các thao tác lập luận phù hợp; kết hợp nhuần nhuyễn lí lẽ và dẫn chứng; trình bày được hệ thống ý phù hợp theo bố cục ba phần của bài văn nghị luận. Có thể triển khai theo hướng:

* Mở bài:

- Giới thiệu về chủ đề người mẹ trong văn học – nguồn cảm hứng muôn thuở, gợi xúc động sâu sắc.

- Giới thiệu bài thơ Chỉ có thể là mẹ của Đặng Minh Mai – một bài thơ cảm động ca ngợi sự hi sinh và tình yêu thương vô bờ bến của mẹ.

- Nêu vấn đề nghị luận: Phân tích bài thơ để cảm nhận vẻ đẹp hình ảnh người mẹ và tình mẫu tử thiêng liêng.

* Thân bài:

1. Khái quát nội dung và cảm hứng bài thơ

- Bài thơ là lời tri ân đầy xúc động gửi đến mẹ – người đã dành cả đời tảo tần vì gia đình.

- Viết bằng giọng thơ nhẹ nhàng, tình cảm, kết hợp hình ảnh đời thường và nghệ thuật ẩn dụ sâu sắc.

2. Phân tích hình ảnh người mẹ qua các khổ thơ

a. Khổ 1: Hình ảnh người mẹ trong đời sống thường ngày

- Dáng mẹ “gầy”, “giẹo giọ liêu xiêu” – gợi sự mỏi mệt, già yếu vì năm tháng.

- Việc mẹ đi chợ, nấu bữa cơm chiều – biểu hiện của sự tận tụy, giản dị và ấm áp.

→ Gợi lên hình ảnh quen thuộc của người mẹ trong đời sống hằng ngày.

b. Khổ 2: Cả đời tần tảo, quên mình vì chồng con

- “Quên cả thân mình”, “một đời mẹ đã hi sinh” – nhấn mạnh sự hi sinh vô điều kiện.

- “Tuổi xuân phai nhạt” vì “nghĩa tình đượm sâu” – mẹ đánh đổi cả thanh xuân cho hạnh phúc gia đình.

c. Khổ 3: Sự hao mòn của mẹ qua thời gian

- Hình ảnh ẩn dụ: “mưa và nắng nhuộm màu tóc trắng”, “bụi gian nan đọng lắng nếp nhăn” – biểu tượng cho vất vả, gian lao tích tụ thành dấu tích thời gian trên thân mẹ.

- Mẹ trở nên già yếu: “rụng răng”, “lưng còng”, “chân yếu” – những chi tiết vừa chân thực vừa xúc động.

- “Ánh trăng cuối trời” – ẩn dụ chỉ tuổi xế chiều, sự gần kề cuối đời.

d. Khổ 4: Tình yêu thương, đức hi sinh của mẹ

- Mẹ “sáng ngời dương thế” bằng tình thương cho con và nghĩa vợ chồng son sắt.

- Câu thơ “Giản đơn dung dị mẹ là mẹ thôi” – như một lời khẳng định chân lý giản dị nhưng thiêng liêng: không danh phận cao sang, chỉ cần là mẹ đã là điều vĩ đại.

e. Khổ cuối: Lời tri ân sâu sắc của người con

- Dù “đi khắp chân trời góc bể”, không gì sánh được “mọ yêu” – mẹ là biểu tượng tuyệt đối của tình yêu thương, bao dung, độ lượng.

→ Gợi thức tỉnh đạo hiếu: biết ơn, trân trọng, đền đáp công lao của mẹ.

* Kết bài:

- Khẳng định vẻ đẹp của hình tượng người mẹ trong bài thơ: tảo tần, hi sinh, giàu tình yêu thương.

- Nêu cảm nghĩ cá nhân: xúc động, biết ơn mẹ, tự nhắc nhở sống hiếu thảo, trân trọng từng khoảnh khắc bên mẹ.

- Liên hệ thực tế: mỗi người con cần nhận thức sâu sắc hơn về công lao cha mẹ để sống nhân ái và có trách nhiệm hơn.

Bài văn tham khảo

Tình mẫu tử từ lâu đã là nguồn cảm hứng bất tận trong thi ca Việt Nam. Hình ảnh người mẹ – tần tảo, hy sinh, lặng thầm nhưng cao cả – luôn để lại dấu ấn sâu đậm trong lòng người đọc. Trong bài thơ “Chỉ có thể là mẹ” của Đặng Minh Mai, người mẹ hiện lên giản dị mà thiêng liêng, với tất cả những vất vả đời thường và tình yêu thương bao la dành cho chồng con.

Bài thơ mở ra bằng khung cảnh quê nhà quen thuộc: “Nắng dần tắt trên con đường nhỏ / Dáng mẹ gầy giẹo giọ liêu xiêu”. Chỉ qua vài nét chấm phá, tác giả đã khắc họa dáng mẹ nhỏ bé, yếu ớt nhưng vẫn tất bật với công việc thường nhật – “giẹo giọ” về nấu bữa cơm chiều. Một khung cảnh bình dị mà ấm áp, gợi nhớ biết bao ký ức tuổi thơ trong mỗi người con.

Hình ảnh người mẹ tiếp tục được khắc họa rõ nét qua những chi tiết về ngoại hình và hành động. Đó là “mưa và nắng nhuộm màu tóc trắng”, là “bụi gian nan đọng lắng nếp nhăn”, là “lưng còng, chân yếu” – tất cả đều là dấu tích của năm tháng lam lũ, của một đời hy sinh thầm lặng. Không chỉ vậy, mẹ còn quên cả bản thân mình vì chồng con, đến mức “tuổi xuân phai nhạt”, “một đời đã hy sinh”.

Đặc biệt, vẻ đẹp của mẹ không chỉ thể hiện ở ngoại hình mà còn ở tấm lòng. Mẹ “lo cho con từ tâm bé đến già”, luôn âm thầm che chở, nâng đỡ, bao dung cho con cái suốt cuộc đời. Tình mẹ được ví như ánh trăng cuối trời – dịu dàng, thanh khiết nhưng bền bỉ và bất diệt. Câu thơ “Giản đơn dung dị mẹ là mẹ thôi” chính là sự kết tinh cho tất cả vẻ đẹp ấy: không cần tô vẽ cao siêu, không cần lời lẽ hoa mỹ, mẹ vẫn luôn là biểu tượng thiêng liêng nhất trong đời con.

Bằng ngôn ngữ mộc mạc, gần gũi, giọng thơ trầm lắng, giàu cảm xúc, cùng hình ảnh chân thực, giàu sức gợi, bài thơ chạm đến trái tim người đọc. Đó không chỉ là lời tri ân gửi đến người mẹ cụ thể trong bài thơ, mà còn là lời nhắc nhở mỗi người con hãy biết nâng niu, trân trọng người mẹ của mình khi còn có thể.

Bài thơ “Chỉ có thể là mẹ” đã lay động tâm hồn người đọc bằng tình cảm thiêng liêng, sâu sắc dành cho mẹ. Nó khiến ta thêm thấu hiểu những hy sinh âm thầm của mẹ, để từ đó biết sống hiếu thảo, yêu thương và đền đáp công ơn sinh thành, dưỡng dục. Bởi “đi khắp chân trời góc bể”, không có ai yêu ta vô điều kiện như mẹ – người phụ nữ giản đơn, mà cả đời chỉ biết nghĩ cho chồng con.