CHÚNG CON CHIẾN ĐẤU CHO NGƯỜI SỐNG MÃI VIỆT NAM ƠI

(Nam Hà)

Đường dài đi giữa Trường Sơn
Nghe vọng bài ca đất nước

Đất Nước
Bốn ngàn năm không nghỉ
Những đạo quân song song cùng lịch sử
Đi suốt thời gian, đi suốt không gian
Sừng sững dưới trời anh dũng hiên ngang

Đất Nước
Của những câu chuyện đều làm ta rưng rưng
                                                                 nước mắt
Đã trở thành những bài ca không bao giờ tắt
Trên mỗi con đường mỗi thôn xóm ta qua
Từ non ngàn cho tới biển xa

Đất Nước
Của thơ ca
Của bốn mùa hoa nở
Đọc trang Kiều tưởng câu hát dân gian
Nghe xôn xao trong gió hội mây ngàn

Đất Nước
Của những dòng sông
Gọi tên nghe mát rượi tầm hồn
Ngọt lịm những giọng hò xứ sở
Trong sáng như trời xanh, mượt mà như nhung lụa

Đất Nước
Của những người mẹ
Mặc áo thay vai
Hạt lúa củ khoai
Bền bỉ nuôi chồng, nuôi con chiến đấu

Đất Nước
Của những người con gái con trai
Đẹp như hoa hồng cứng như sắt thép
Xa nhau không hề rơi nước mắt
Nứơc mắt để dành cho ngày gặp mặt

Đất Nước
Của Bác Hồ
Của óc thông minh và lòng dũng cảm
Của những đèn pha cách mạng
Soi sáng chân trời xuyên suốt đại dương

Ôi tuổi thanh xuân
Mang bốn ngàn năm lịch sử trong tim
Ta sung sướng được làm người con Đất Nước
Ta băng tới trước quân thù như triều như thác
Ta làm bão, làm dông
Ta lay trời chuyển đất
Ta trút hờn căm để làm nên
                                    những vinh quang bất diệt
Giáng xuống quân thù như sấm sét không nguôi
Sức mạnh bốn ngàn năm đã biến thành
                                                    bão lửa ngút trời

Đất Nước
Ta hát mãi bài ca Đất Nước
Cho tuổi thanh xuân sáng bừng lên như ngọc
Cho mắt ta nhìn tận cùng trời
Và cho chân ta đi tới cuối đất
Ôi! Tổ quốc mà ta yêu quý nhất
Chúng con chiến dấu cho Người sống mãi Việt Nam ơi!

1966

(Trích Chúng con chiến đấu cho Người sống mãi Việt Nam ơi!, Nam Hà, Cái đẹp trong thơ kháng chiến, NXB Giáo dục năm 2001, tr 305)

* Chú thích: Nhà văn Nam Hà tên thật là Nguyễn Anh Công. Sinh năm 1935 tại Đô Lương, Nghệ An, Nam Hà đã in 5 tập tiểu thuyết, 3 tập truyện ngắn, 1 tập thơ và nhiều tập bút ký, ký sự. Song, dù chỉ có một tập thơ nhưng ông được nhiều người coi là nhà thơ bởi những bài thơ của ông khá xuất sắc, đặc biệt là bài “Chúng con chiến đấu” được viết tại Mặt trận trường Sơn năm 1966.

Xác định thể thơ của bài thơ Chúng con chiến đấu cho người sống mãi Việt Nam ơi và dấu hiệu nhận biết của thể thơ đó.

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức bài văn đầy đủ ba phần Mở bài, Thân bài, Kết bài.

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 600 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận: Phân tích bài thơ Chúng con chiến đấu cho Người sống mãi Việt Nam ơi! của Nam Hà.

- Lựa chọn được các thao tác lập luận phù hợp; kết hợp nhuần nhuyễn lí lẽ và dẫn chứng; trình bày được hệ thống ý phù hợp theo bố cục ba phần của bài văn nghị luận. Có thể triển khai theo hướng:

* Mở bài:

- Giới thiệu tác giả Nam Hà: Là một nhà thơ trưởng thành trong kháng chiến chống Mỹ, thơ ông mang âm hưởng sử thi, chan chứa tình yêu quê hương đất nước.

- Giới thiệu bài thơ: “Chúng con chiến đấu cho Người sống mãi Việt Nam ơi!” được sáng tác năm 1966, trong không khí hào hùng của cuộc kháng chiến chống Mỹ, là bản anh hùng ca ca ngợi Đất Nước và thế hệ thanh niên chiến đấu vì lý tưởng cao đẹp.

- Nêu luận điểm chính: Bài thơ thể hiện tình yêu sâu sắc, niềm tự hào thiêng liêng và ý chí quyết tâm chiến đấu vì Đất Nước của thế hệ trẻ thời chống Mỹ.

* Thân bài:

1. Cảm hứng chủ đạo: Lòng yêu nước, lý tưởng chiến đấu cao đẹp

- Xuyên suốt bài thơ là tiếng gọi của Đất Nước – một biểu tượng linh thiêng khơi dậy tình cảm yêu nước, thúc giục hành động.

- Giọng điệu trang trọng, dồn dập, giàu cảm xúc, thể hiện rõ nhiệt huyết của người chiến sĩ.

2. Hình tượng Đất Nước được thể hiện phong phú, sâu sắc

a. Đất Nước mang chiều dài lịch sử hào hùng

- “Bốn ngàn năm không nghỉ”: Đất Nước trường tồn cùng lịch sử dân tộc.

- Hình ảnh “những đạo quân song song cùng lịch sử” thể hiện truyền thống đấu tranh bất khuất, vững bền.

b. Đất Nước là tình cảm, là thơ ca, là vẻ đẹp tinh thần

- Gắn liền với Kiều, với dân gian, với giọng hò, sông núi – biểu tượng cho vẻ đẹp văn hóa lâu đời, đậm đà bản sắc.

- Những câu thơ tràn đầy xúc cảm: “Nghe xôn xao trong gió hội mây ngàn”, “Gọi tên nghe mát rượi tâm hồn”.

c. Đất Nước trong dáng hình con người – những con người bình dị mà vĩ đại

- Những người mẹ nuôi con, nuôi chồng chiến đấu: hiện thân của tảo tần, yêu thương và hy sinh.

- Những chàng trai, cô gái ra trận: đẹp như “hoa hồng”, “cứng như sắt thép”, kiên cường, dũng cảm.

d. Đất Nước là hiện thân của Bác Hồ, là ánh sáng soi đường cách mạng

- Gợi lên hình ảnh lãnh tụ và lý tưởng sống lớn lao: “óoc thông minh”, “đèn pha cách mạng”.

3. Khát vọng chiến đấu và lời thề thiêng liêng của thế hệ trẻ

- “Ta sung sướng được làm người con Đất Nước”: hạnh phúc vì được chiến đấu cho Tổ quốc.

- Sức mạnh của tuổi trẻ gắn với sức mạnh ngàn năm của dân tộc: “bão lửa”, “lay trời chuyển đất”.

- Khẳng định lý tưởng cao đẹp: “Chúng con chiến đấu cho Người sống mãi Việt Nam ơi!”

* Kết bài:

- Khẳng định giá trị của bài thơ: là bản tuyên ngôn yêu nước hào sảng, thiêng liêng.

- Khơi dậy lòng tự hào dân tộc, ý chí vươn lên và khát vọng sống có lý tưởng cho thế hệ hôm nay.

- Gợi nhắc trách nhiệm của mỗi người trong việc gìn giữ và phát huy những giá trị cao đẹp của dân tộc Việt Nam.

Bài văn tham khảo

“Chúng con chiến đấu cho Người sống mãi Việt Nam ơi!” là một trong những bài thơ tiêu biểu của nhà thơ Nam Hà – cây bút trưởng thành trong khói lửa cuộc kháng chiến chống Mỹ. Bài thơ được sáng tác năm 1966, giữa lúc cả dân tộc đang bước vào những năm tháng gian nan nhưng hào hùng. Tác phẩm là một bản anh hùng ca tha thiết, xúc động về tình yêu Tổ quốc, là tiếng nói của một thế hệ thanh niên sẵn sàng chiến đấu, hy sinh để bảo vệ Đất Nước. Qua đó, nhà thơ đã xây dựng nên hình tượng Đất Nước vô cùng thiêng liêng, giàu sức gợi cảm và gợi niềm tự hào sâu sắc trong lòng người đọc.

Trước hết, cảm hứng chủ đạo xuyên suốt bài thơ là tình yêu Đất Nước cháy bỏng, được khơi lên từ chính hành trình chiến đấu gian khổ của người lính trẻ. Mỗi câu thơ như một nhịp tim dồn dập, giọng thơ trang trọng mà thiết tha, kết hợp với lối điệp ngữ “Đất Nước” được lặp lại nhiều lần, khơi dậy cảm xúc thiêng liêng và lay động trái tim người đọc. Tình cảm ấy không chỉ là một cảm xúc mơ hồ, mà đã trở thành động lực hành động – lý tưởng sống – và là lời thề nguyện cao cả của thế hệ thanh niên thời chống Mỹ: “Chúng con chiến đấu cho Người sống mãi Việt Nam ơi!”

Hình tượng Đất Nước trong bài thơ được thể hiện bằng nhiều lớp nghĩa phong phú, sinh động và sâu sắc. Trước hết, đó là Đất Nước của lịch sử anh hùng, “bốn ngàn năm không nghỉ” – một dòng chảy bất tận của truyền thống yêu nước, gắn với “những đạo quân song song cùng lịch sử”. Hình ảnh ấy làm nổi bật chiều dài lịch sử và truyền thống bất khuất của dân tộc Việt Nam, luôn sẵn sàng đứng dậy trước mọi kẻ thù xâm lược.

Tiếp đến, Đất Nước hiện lên như một không gian văn hóa trữ tình, đầy chất thơ: “Của thơ ca / Của bốn mùa hoa nở”, của Truyện Kiều, của giọng hò, của sông núi, của ruộng đồng xanh thẳm. Những liên tưởng giàu cảm xúc ấy làm nổi bật vẻ đẹp tinh thần, bản sắc văn hóa dân tộc, tạo nên sự gắn bó mật thiết giữa Đất Nước và con người. Đó là vẻ đẹp không chỉ được chiêm ngưỡng mà còn được sống, được cảm, được truyền đời này sang đời khác.

Tác giả cũng khắc họa Đất Nước qua hình ảnh những con người bình dị mà kiên cường. Là những người mẹ lam lũ, mặc áo thay vai, nuôi chồng nuôi con đánh giặc bằng củ khoai, hạt lúa. Là những chàng trai, cô gái “đẹp như hoa hồng, cứng như sắt thép”, mang trong mình sức mạnh tinh thần của cả một dân tộc. Là tuổi trẻ ra đi không khóc để dành nước mắt cho ngày chiến thắng – một chi tiết thật đẹp, vừa kiên cường vừa lãng mạn, vừa hiện thực vừa lý tưởng hóa con người Việt Nam.

Không dừng lại ở đó, Đất Nước còn là hiện thân của Bác Hồ – biểu tượng vĩ đại của cách mạng Việt Nam, là ánh sáng của trí tuệ và dũng cảm, là “đèn pha cách mạng” soi sáng tương lai dân tộc. Qua đó, Nam Hà khẳng định vị trí thiêng liêng của lãnh tụ trong lòng mỗi người dân và trong vận mệnh dân tộc.

Và chính tình yêu thiêng liêng với Đất Nước đã làm nên sức mạnh chiến đấu phi thường của thế hệ thanh niên thời chống Mỹ. “Mang bốn ngàn năm lịch sử trong tim”, họ không chỉ chiến đấu bằng súng đạn mà còn bằng tình yêu, bằng niềm tự hào, bằng ý chí của cả dân tộc. Họ hóa thân thành “bão, dông”, “sấm sét”, trút căm hờn xuống quân thù, làm nên “những vinh quang bất diệt”.

Bài thơ khép lại bằng một lời nguyện thề vang vọng: “Chúng con chiến đấu cho Người sống mãi Việt Nam ơi!” – lời hứa thiêng liêng mà xúc động, thể hiện sự hòa quyện giữa cá nhân và cộng đồng, giữa lý tưởng và hành động. Đây không chỉ là một tuyên ngôn của người chiến sĩ mà còn là lời nhắn gửi đến thế hệ mai sau: hãy sống xứng đáng với Tổ quốc thiêng liêng này.

Tóm lại, “Chúng con chiến đấu cho Người sống mãi Việt Nam ơi!” không chỉ là một bài thơ, mà còn là bản anh hùng ca của một thế hệ sống và chiến đấu vì lý tưởng cao đẹp. Tác phẩm đã xây dựng thành công hình tượng Đất Nước vừa cụ thể vừa trừu tượng, vừa gần gũi vừa thiêng liêng, là kết tinh của văn hóa, lịch sử, con người và khát vọng chiến thắng. Đọc bài thơ hôm nay, ta càng thêm yêu đất nước mình, càng thấm thía trách nhiệm giữ gìn và bảo vệ những giá trị thiêng liêng mà cha ông đã đánh đổi bằng cả máu xương để gìn giữ.

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức đoạn văn (diễn dịch, quy nạp, móc xích…).

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 200 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận

+ Đánh giá đặc sắc về nội dung đoạn thơ của văn bản Chúng con chiến đấu cho Người sống mãi Việt Nam ơi! của Nam Hà.

- Hệ thống ý:

+ Đề tài: Đất nước

+ Cảm hứng chủ đạo: Tình cảm trân trọng, yêu mến, ngưỡng mộ, ngợi ca, tự hào về đất nước.

+ Vẻ đẹp của đất nước: Đất nước nên thơ, trữ tình, dạt dào cảm xúc trong thơ ca dân gian (các hình ảnh khổ 1); đất nước rộng lớn mênh mông mà cũng đẹp, yên bình (các hình ảnh khổ 2) ; đất nước gian lao nhưng thấm đẫm yêu thương qua dáng mẹ (các hình ảnh khổ 3).

=> Xúc cảm về đất nước được đánh thức qua những giá trị vật chất và tinh thần, những thứ vừa gần gũi vừa thiêng liêng

+ Rút ra thông điệp và bài học cho bản thân.

- Phát triển đoạn văn logic, thuyết phục

+ Dẫn chứng từ bài thơ để minh chứng cho nhận định.

+ Nhận xét, đánh giá đặc sắc về nội dung đoạn thơ của văn bản.

- Đảm bảo ngữ pháp, liên kết:

+ Trình bày rõ ràng, mạch lạc, không mắc lỗi chính tả.

- Sáng tạo

+ Cách diễn đạt mới mẻ, có suy nghĩ sâu sắc về vấn đề nghị luận.

Đoạn văn tham khảo

Đoạn thơ trong bài “Chúng con chiến đấu cho Người sống mãi Việt Nam ơi!” của Nam Hà là một khúc ca ngợi tràn đầy cảm xúc về vẻ đẹp của đất nước Việt Nam. Đất nước hiện lên không chỉ như một không gian địa lý mà còn là một thực thể thiêng liêng, gắn bó mật thiết với đời sống tâm hồn của mỗi con người. Ở khổ thơ đầu, đất nước được ví như một miền thơ ca, giàu bản sắc dân gian, nơi “bốn mùa hoa nở”, nơi “trang Kiều” vang lên như câu hát, gợi cảm giác ngọt ngào và bình yên. Sang khổ thứ hai, đất nước hiện ra qua hình ảnh các dòng sông mát lành, giọng hò êm dịu, vừa tươi đẹp, vừa hiền hòa. Và đặc biệt ở khổ cuối, hình tượng người mẹ tảo tần “mặc áo thay vai”, “nuôi chồng, nuôi con chiến đấu” đã nâng tầm đất nước thành biểu tượng của đức hy sinh và tình thương bền bỉ. Đoạn thơ đã lay động cảm xúc người đọc bởi cách thể hiện đất nước vừa gần gũi đời thường, vừa cao cả thiêng liêng – nơi hội tụ đầy đủ những giá trị vật chất và tinh thần của dân tộc Việt Nam.