CỞI GIÓ

(Nguyễn Phan Quế Mai)

Một ngày gió nâng tôi lên cao
Tôi nhìn xuống thấy một con kiến bị cầm tù trong
hộp thư điện tử nhiều ngăn, trong chiếc điện thoại
di động thỉnh thoảng lại đổ chuông
Một ngày gió nâng tôi lên cao
Tôi nhìn xuống thấy một con chim bị cầm tù trong tiếng ngợi ca của bầy đàn, trong những mốc giới hạn mĩ cảm đã được sắp đặt
Một ngày gió nâng tôi lên cao
Gió trao tôi đôi cánh
Và bảo tôi hãy cởi gió ra và bay lên trên ý nghĩ.

(Nguyễn Phan Quế Mai, Tạp chí Sông Hương)

Xác định thể thơ của bài thơ Cởi gió và dấu hiệu nhận biết của thể thơ đó.

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức bài văn đầy đủ ba phần Mở bài, Thân bài, Kết bài.

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 600 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận: Phân tích bài thơ “Cởi gió” của Nguyễn Phan Quế Mai.

- Lựa chọn được các thao tác lập luận phù hợp; kết hợp nhuần nhuyễn lí lẽ và dẫn chứng; trình bày được hệ thống ý phù hợp theo bố cục ba phần của bài văn nghị luận. Có thể triển khai theo hướng:

* Mở bài:

- Giới thiệu tác giả Nguyễn Phan Quế Mai – một nhà thơ hiện đại có lối viết sâu sắc, độc đáo.

- Dẫn dắt và giới thiệu bài thơ “Cởi gió” – một tác phẩm ngắn gọn nhưng hàm chứa nhiều tầng nghĩa, thể hiện khát vọng giải phóng con người khỏi những giới hạn vô hình của đời sống hiện đại.

- Nêu vấn đề nghị luận: Phân tích nội dung và nghệ thuật đặc sắc của bài thơ “Cởi gió”.

* Thân bài:

1. Khái quát nội dung bài thơ

- Bài thơ gồm ba khổ, sử dụng hình ảnh "gió nâng tôi lên cao" như một điểm tựa để nhìn lại đời sống hiện tại.

- Gợi mở tư tưởng vượt thoát khỏi sự giam hãm của xã hội hiện đại, kêu gọi con người tìm đến sự tự do trong tư tưởng, sáng tạo.

2. Phân tích chi tiết từng khổ thơ

- Khổ 1: Hình ảnh con người trong đời sống công nghệ hiện đại

+ Hình ảnh “con kiến bị cầm tù trong hộp thư điện tử nhiều ngăn, trong chiếc điện thoại di động…”:

. Ẩn dụ cho con người nhỏ bé, bị chi phối bởi công nghệ, công việc, áp lực số hóa.

. Cuộc sống hiện đại tuy tiện nghi nhưng lại là “nhà tù” vô hình giam hãm tinh thần và cảm xúc.

+ Tác giả thể hiện nỗi xót xa và thức tỉnh người đọc trước sự lệ thuộc ngày càng tăng vào thiết bị số.

- Khổ 2: Phê phán sự khuôn mẫu trong tư duy và nghệ thuật

+ Hình ảnh “con chim bị cầm tù trong tiếng ngợi ca của bầy đàn… trong những mốc giới hạn mĩ cảm đã được sắp đặt”:

. Là lời phê bình những chuẩn mực áp đặt lên tư tưởng, văn hóa, nghệ thuật.

. Tư duy sáng tạo bị ràng buộc bởi sự tán thưởng tập thể, gu thẩm mỹ cứng nhắc, phi cá nhân.

+ Nhấn mạnh khát vọng tự do sáng tạo, vượt ra khỏi sự định hướng tập thể.

- Khổ 3: Lời mời gọi bay lên – tinh thần giải phóng và khai phóng tư duy

+ Gió trao “đôi cánh” – biểu tượng của sự khơi mở, thức tỉnh.

+ “Cởi gió ra và bay lên trên ý nghĩ”:

. Không chỉ bay theo gió, mà phải cởi gió, vượt lên cả sự nâng đỡ – tức là tự mình bứt phá giới hạn để tự do tư duy, tự do sáng tạo, làm chủ vận mệnh.

. Gợi nhắc thông điệp: Tự do thật sự không đến từ bên ngoài mà đến từ sự thức tỉnh và hành động của mỗi cá nhân.

3. Nghệ thuật đặc sắc của bài thơ

- Thể thơ tự do, câu thơ ngắn, giàu tính biểu tượng và hình ảnh ẩn dụ.

- Ngôn ngữ hiện đại, mang hơi thở của thời đại số.

- Cấu trúc lặp lại (“Một ngày gió nâng tôi lên cao…”) tạo nhịp điệu đều đặn, khắc sâu cảm xúc và tư tưởng.

- Giọng điệu vừa suy tưởng, vừa thôi thúc người đọc hành động.

* Kết bài:

- Khẳng định: “Cởi gió” là một bài thơ ngắn mà sâu, thể hiện tư tưởng hiện đại về giải phóng cá nhân, tìm kiếm sự tự do đích thực trong thời đại công nghệ.

- Mở rộng: Bài thơ là lời thức tỉnh nhẹ nhàng nhưng sâu sắc, nhắc nhở mỗi người sống trong thời đại số đừng đánh mất bản chất con người, hãy học cách bay lên với đôi cánh của chính mình – tư duy tự do và cá tính độc lập.

Bài văn tham khảo

Trong thời đại công nghệ phát triển như vũ bão, con người ngày càng đối mặt với những giới hạn vô hình đến từ công việc, thiết bị số, mạng xã hội và cả những khuôn mẫu tư duy được áp đặt bởi số đông. Bài thơ “Cởi gió” của nhà thơ Nguyễn Phan Quế Mai là một tác phẩm ngắn gọn nhưng giàu suy tưởng, mang đến một cái nhìn sâu sắc và thức tỉnh về khát vọng giải phóng con người khỏi sự giam hãm của đời sống hiện đại, từ đó tìm đến tự do tư tưởng và sáng tạo.

Ngay từ những câu thơ đầu tiên, nhà thơ đã đưa người đọc đến một không gian tưởng tượng đặc biệt: “Một ngày gió nâng tôi lên cao”. Gió ở đây không chỉ là một hiện tượng thiên nhiên, mà còn là biểu tượng của khơi mở, của tự do. Khi được “nâng lên cao”, nhân vật trữ tình có cái nhìn bao quát hơn về chính mình và thế giới xung quanh. Trong cái nhìn ấy, con người hiện ra như “một con kiến bị cầm tù trong hộp thư điện tử nhiều ngăn, trong chiếc điện thoại di động thỉnh thoảng lại đổ chuông”. Hình ảnh ẩn dụ độc đáo này thể hiện sự nhỏ bé, đơn độc của con người bị chi phối bởi thiết bị số, bởi nhịp sống gấp gáp của thời đại công nghệ. Chính những công cụ hỗ trợ cho cuộc sống lại đang vô tình trở thành “nhà tù” khiến con người mất tự do tinh thần.

Không dừng lại ở đó, khổ thơ thứ hai tiếp tục mở rộng góc nhìn: “Tôi nhìn xuống thấy một con chim bị cầm tù trong tiếng ngợi ca của bầy đàn”. Ở đây, Nguyễn Phan Quế Mai không chỉ nói đến sự giam hãm vật chất mà còn phơi bày sự giam hãm tinh thần. Tiếng ngợi ca của đám đông, những “mốc giới hạn mĩ cảm đã được sắp đặt” trở thành rào cản cho sự sáng tạo và cá tính nghệ thuật. Con người không còn tự do suy nghĩ hay cảm thụ, mà bị cuốn theo chuẩn mực của đám đông, đánh mất bản sắc riêng. Hình ảnh con chim – vốn là biểu tượng của tự do – giờ cũng bị “cầm tù” là một nghịch lý đầy ám ảnh.

Khổ thơ cuối mang tính chất giải thoát và thức tỉnh. Gió không chỉ nâng nhân vật trữ tình lên mà còn “trao tôi đôi cánh” và nói: “Hãy cởi gió ra và bay lên trên ý nghĩ”. Đây là điểm đột phá của bài thơ. Không phải chỉ bay theo chiều gió – tức là nhờ vào yếu tố bên ngoài – mà là phải “cởi gió”, nghĩa là vượt lên trên mọi nâng đỡ, mọi khuôn mẫu, để tự mình bay bằng đôi cánh của chính mình: đôi cánh của ý thức tự do, của tư duy độc lập, của bản lĩnh sáng tạo.

Về nghệ thuật, bài thơ sử dụng thể thơ tự do, câu thơ ngắn gọn mà giàu hình ảnh ẩn dụ. Giọng thơ nhẹ nhàng, suy tưởng nhưng ẩn chứa một sức mạnh nội tâm. Việc lặp lại cấu trúc “Một ngày gió nâng tôi lên cao” tạo nên nhịp điệu đều đặn, nhấn mạnh sự tỉnh thức và khát khao thoát ra khỏi những ràng buộc.

“Cởi gió” không chỉ là một bài thơ mang tính phản tỉnh sâu sắc mà còn là một lời mời gọi thức tỉnh đầy nhân văn. Trong thế giới hiện đại với biết bao áp lực vô hình, con người cần học cách giải phóng bản thân – không chỉ khỏi thiết bị, công nghệ hay khuôn mẫu nghệ thuật, mà quan trọng hơn, là vượt lên chính mình để bay đến tự do đích thực: tự do tư tưởng, tự do sáng tạo và tự do làm người.

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức đoạn văn (diễn dịch, quy nạp, móc xích…).

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 200 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận

+ Phân tích sự sáng tạo của tác giả thể hiện qua hình tượng “gió” – Nguyễn Phan Quế Mai.

- Hệ thống ý:

1. “Gió” như biểu tượng của tự do và sự vượt thoát:

+ Trong bài thơ, "gió" không chỉ là hiện tượng tự nhiên mà còn là biểu tượng của khát vọng tự do, thoát khỏi những ràng buộc và giới hạn.

+ Hình ảnh "gió nâng tôi lên cao" thể hiện sự vươn tới những tầm cao mới, vượt ra khỏi những giới hạn của cuộc sống thường nhật.

+ "Gió" cũng mang đến sự thay đổi, sự mới mẻ, giúp con người khám phá những điều chưa biết, mở rộng tầm nhìn về thế giới.

2. “Gió” như là sức mạnh của tư duy và sáng tạo:

+ Tác giả đã khéo léo ẩn dụ "gió" như là sức mạnh của tư duy, của khát vọng sáng tạo.

+ Câu thơ "Gió trao tôi đôi cánh / Và bảo tôi hãy cởi gió ra và bay lên trên ý nghĩ" thể hiện một ý tưởng sâu sắc: tự do thật sự chỉ đến khi ta dám vượt qua những khuôn mẫu, những giới hạn do chính tư duy của mình đặt ra.

+ "Gió" không chỉ là nguồn cảm hứng mà còn là động lực thúc đẩy con người sáng tạo, đổi mới, không ngừng vươn lên.

3. “Gió” như là người bạn đồng hành và thử thách:

+ "Gió" không chỉ là người dẫn đường, mang đến những điều mới mẻ mà còn là một người bạn đồng hành, cùng con người trải qua những thử thách, khó khăn.

+ "Gió" cũng là một thách thức, đòi hỏi con người phải đối mặt với những giới hạn của bản thân, vượt qua những trở ngại để đạt được tự do và thành công.

4. Sự sáng tạo trong cách sử dụng hình ảnh và ngôn ngữ:

+ Nguyễn Phan Quế Mai đã sử dụng một loạt các hình ảnh và ngôn ngữ phong phú, đa dạng để miêu tả về "gió".

+ Từ "gió nâng", "gió trao", "cởi gió" đến "bay lên trên ý nghĩ", tác giả đã tạo ra một bức tranh sống động, đầy màu sắc về hình tượng "gió".

+ Cách sử dụng ngôn ngữ linh hoạt, sáng tạo cũng góp phần làm nổi bật những ý nghĩa sâu sắc mà tác giả muốn gửi gắm qua bài thơ.

- Phát triển đoạn văn logic, thuyết phục

+ Dẫn chứng từ bài thơ để minh chứng cho nhận định.

+ Thể hiện rõ suy nghĩ về sự sáng tạo của tác giả thể hiện qua hình tượng “gió” trong bài thơ.

- Đảm bảo ngữ pháp, liên kết:

+ Trình bày rõ ràng, mạch lạc, không mắc lỗi chính tả.

- Sáng tạo

+ Cách diễn đạt mới mẻ, có suy nghĩ sâu sắc về vấn đề nghị luận.

=> hình tượng "gió" trong bài thơ "Cởi gió" của Nguyễn Phan Quế Mai là một biểu tượng sáng tạo, đa nghĩa và sâu sắc. Tác giả đã thành công trong việc sử dụng hình tượng này để thể hiện khát vọng tự do, sức mạnh của tư duy sáng tạo và hành trình tìm kiếm ý nghĩa cuộc sống.

Đoạn văn tham khảo

Trong bài thơ “Cởi gió”, hình tượng “gió” là biểu tượng sáng tạo đầy sức gợi, thể hiện khát vọng tự do và sự vượt thoát khỏi những giới hạn hữu hình lẫn vô hình. “Gió” nâng nhân vật trữ tình lên cao, giúp mở rộng tầm nhìn, phát hiện những nghịch lý của cuộc sống: con kiến bị cầm tù trong thế giới số hóa ngột ngạt, con chim bị trói buộc trong khuôn khổ của những lời tán dương sáo rỗng. Tác giả khéo léo ẩn dụ “gió” như sức mạnh của tư duy, của khát vọng sáng tạo. Đặc biệt, câu thơ “Gió trao tôi đôi cánh / Và bảo tôi hãy cởi gió ra và bay lên trên ý nghĩ” mang ý nghĩa sâu sắc: tự do thật sự chỉ đến khi ta dám vượt qua khuôn mẫu, bay cao hơn cả những giới hạn do chính tư duy đặt ra. Hình tượng “gió” vừa là người dẫn đường, vừa là thách thức, mời gọi con người cởi bỏ những rào cản, bay lên bằng đôi cánh của sáng tạo và tự do tinh thần. Qua đó, Nguyễn Phan Quế Mai đã thể hiện một tư duy nghệ thuật độc đáo và sâu sắc, truyền cảm hứng mạnh mẽ về hành trình tìm kiếm tự do trong tư tưởng và tâm hồn.