DÙ NĂM DÙ THÁNG

(Hoàng Phủ Ngọc Tường)

Anh hái cành phù dung trắng
Cho em niềm vui cầm tay
Màu hoa như màu ánh nắng
Buổi chiều chợt tím không hay
Nhìn hoa bâng khuâng anh nói
Mới thôi mà đã một ngày.

Ruộng cấy ta mong cơn mưa
Ruộng gặt ta mong ngọn nắng
Chăm lo cánh đồng tình yêu
Anh đếm từng vầng trăng sáng
Thiết tha anh nói cùng trăng
Mới thôi đã tròn một tháng.

Mùa xuân lên đồi cỏ thơm
Mùa hạ nhìn trời mây khói
Mây tím chân cầu tím núi
Đông xa ngày trắng mưa dầm
Nhìn trời ngẩn ngơ anh nói
Mới thôi mà đã một năm.

Sẽ đến một ngày trắng tóc
Nhưng lòng anh vẫn không nguôi
Thời gian sao mà xuẩn ngốc
Mới thôi đã một đời người.

Dù năm dù tháng em ơi
Tim anh chỉ đập một đời
Nhưng trái tim mang vĩnh cửu
Trong từng giọt máu đỏ tươi.

(Theo Tuyển tập Thơ Việt Nam 1975 - 2000, tập 3, NXB Hội Nhà văn, 2001)

Xác định phương thức biểu đạt chính của văn bản.

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức đoạn văn (diễn dịch, quy nạp, móc xích…).

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 200 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận

+ Phân tích cảm hứng chủ đạo của văn bản Dù năm dù tháng – Hoàng Phủ Ngọc Tường.

- Hệ thống ý:

+ Cảm hứng chủ đạo của bài thơ: bài thơ thể hiện niềm nuối tiếc của tác giả trước sự trôi chảy nhanh chóng của thời gian và sự hữu hạn của đời người.

+ Cảm hứng chủ đạo của bài thơ được nương theo mạch triển khai của bài thơ, theo các đơn vị thời gian từ ngắn đến dài.

. Sự trôi qua của một ngày thật nhanh chóng, gắn với hình ảnh mong manh sớm nở tối tàn của đóa phù dung.

. Một tháng cũng phút chốc mà trôi qua gắn với mưa nắng, với những lần trăng mọc.

. Một năm cũng trôi qua nhanh với sự biến đổi của bốn mùa.

. Ngày, tháng, năm trôi nhanh cho nên đời người cũng trở nên thoáng chốc và ngắn ngủi.

+ Nghệ thuật: Kết cấu độc đáo, theo kiểu tăng tiến; Các hình ảnh thơ có tính gợi tả; Ngôn ngữ thơ mộc mạc nhưng cũng mang tính triết lí; Giọng thơ trầm lắng, đầy suy nghiệm.

- Phát triển đoạn văn logic, thuyết phục

+ Dẫn chứng từ bài thơ để minh chứng cho nhận định.

+ Thể hiện rõ suy nghĩ về cảm hứng chủ đạo của bài thơ.

- Đảm bảo ngữ pháp, liên kết:

+ Trình bày rõ ràng, mạch lạc, không mắc lỗi chính tả.

- Sáng tạo

+ Cách diễn đạt mới mẻ, có suy nghĩ sâu sắc về vấn đề nghị luận.

Đoạn văn tham khảo

Bài thơ “Dù năm dù tháng” của Hoàng Phủ Ngọc Tường thấm đẫm cảm hứng chủ đạo: niềm nuối tiếc trước sự trôi chảy nhanh chóng của thời gian và sự hữu hạn của đời người. Cảm hứng ấy được thể hiện tinh tế qua mạch triển khai theo trình tự thời gian – từ ngày, tháng, năm rồi đến cả một đời người. Một ngày ngắn ngủi được gợi lên qua hình ảnh “hoa phù dung” – thứ hoa “sớm nở tối tàn”, như nhắc nhở sự mong manh của khoảnh khắc. Một tháng trôi qua trong những lần trăng mọc, trong vòng quay của “mưa nắng” và những mong đợi giản dị đời thường. Một năm vụt qua trong bốn mùa với những biến thiên đầy cảm xúc: xuân cỏ thơm, hạ mây khói, đông trắng mưa dầm… Và rồi, đời người cũng chỉ là “mới thôi đã một đời người.” Bài thơ gây xúc động nhờ kết cấu tăng tiến độc đáo, hình ảnh thơ giản dị mà giàu tính gợi, ngôn ngữ mộc mạc pha chất triết lí, giọng thơ trầm lắng, suy tư. Dẫu tiếc nuối thời gian, bài thơ vẫn khép lại bằng tuyên ngôn sống mãnh liệt: tình yêu là thứ vĩnh cửu trong dòng chảy vô thường.

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức bài văn đầy đủ ba phần Mở bài, Thân bài, Kết bài.

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 600 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận: Phân tích bài thơ “Dù năm dù tháng” của Hoàng Phủ Ngọc Tường.

- Lựa chọn được các thao tác lập luận phù hợp; kết hợp nhuần nhuyễn lí lẽ và dẫn chứng; trình bày được hệ thống ý phù hợp theo bố cục ba phần của bài văn nghị luận. Có thể triển khai theo hướng:

* Mở bài:

- Giới thiệu khái quát về nhà thơ Hoàng Phủ Ngọc Tường: một cây bút tài hoa, gắn bó với dòng văn học trữ tình – triết lí.

- Bài thơ “Dù năm dù tháng” là một tác phẩm tiêu biểu, thể hiện niềm nuối tiếc trước sự trôi chảy nhanh chóng của thời gian và sự hữu hạn của đời người, đồng thời là lời khẳng định tình yêu vĩnh cửu vượt lên trên mọi giới hạn của thời gian.

- Dẫn vào vấn đề nghị luận: Phân tích bài thơ để làm rõ cảm hứng chủ đạo và đặc sắc nghệ thuật của tác phẩm.

* Thân bài:

1. Cảm hứng chủ đạo – Sự trôi chảy của thời gian và giới hạn đời người

- Bài thơ là dòng suy tưởng nối tiếp nhau về ngày – tháng – năm – đời người, thể hiện cái nhìn trầm lắng, giàu triết lí về quy luật thời gian.

- Mỗi khổ thơ tương ứng một cấp độ thời gian, dần tiến về sự thật cuối cùng: đời người là hữu hạn.

2. Phân tích theo mạch triển khai từng khổ thơ:

- Khổ 1 – Một ngày trôi qua:

+ Hình ảnh “cành phù dung trắng” tượng trưng cho vẻ đẹp mong manh, chóng tàn.

+ Sự chuyển biến của màu sắc trong ngày: từ ánh nắng đến chiều tím → thời gian trôi nhanh mà không hay.

+ Câu kết: “Mới thôi mà đã một ngày” vang lên như một tiếng thở dài tiếc nuối.

- Khổ 2 – Một tháng trôi qua:

+ Hình ảnh “ruộng cấy – ruộng gặt” gắn với lao động và tình yêu đời thường.

+ “Đếm từng vầng trăng sáng” – biểu tượng cho sự gắn bó, chăm chút, yêu thương.

+ Câu nói “mới thôi đã tròn một tháng” gợi cảm giác thời gian cứ vụt trôi, ngắn ngủi.

- Khổ 3 – Một năm trôi qua:

+ Hình ảnh bốn mùa: xuân – hạ – thu – đông, cùng những chi tiết thiên nhiên đầy chất thơ: “cỏ thơm”, “mây khói”, “mưa dầm”…

+ Không khí trầm lắng, như dừng lại để suy ngẫm.

+ Câu kết “mới thôi mà đã một năm” – sự ngỡ ngàng trước bước chân âm thầm của thời gian.

- Khổ 4 – Một đời người trôi qua:

+ Hình ảnh “trắng tóc” là dự báo của tuổi già, kết thúc vòng quay thời gian đời người.

+ Sự oán trách thời gian “sao mà xuẩn ngốc” – ngôn ngữ mộc mạc nhưng hàm chứa triết lí sâu xa.

+ “Mới thôi đã một đời người” – nỗi tiếc nuối không giấu giếm của người từng trải.

3. Lời khẳng định tình yêu vượt thời gian (khổ cuối)

- Dù thời gian trôi nhanh, trái tim vẫn chỉ “đập một đời” → tình yêu thủy chung, bền bỉ.

- Hình ảnh “giọt máu đỏ tươi” biểu tượng cho sự sống mãnh liệt, cho niềm tin vào giá trị vĩnh cửu của tình yêu và con người.

→ Bài thơ khép lại bằng niềm tin lạc quan và tinh thần nhân văn sâu sắc.

* Kết bài:

- Khẳng định giá trị nội dung: Bài thơ là tiếng lòng của một con người nhạy cảm, ý thức sâu sắc về thời gian, sự sống và tình yêu.

- Khẳng định giá trị nghệ thuật: Cấu trúc tăng tiến theo thời gian, ngôn ngữ giản dị mà sâu sắc, hình ảnh thơ mang tính biểu tượng, giọng thơ trầm lắng và đầy suy nghiệm.

- Mở rộng: Tác phẩm như một lời nhắc nhở mỗi chúng ta sống trọn vẹn từng khoảnh khắc và biết gìn giữ những giá trị vĩnh hằng trong dòng chảy thời gian.

Bài văn tham khảo

Trong kho tàng thơ ca hiện đại Việt Nam, Hoàng Phủ Ngọc Tường là một cây bút tài hoa với giọng thơ trầm lắng, giàu chất suy tư và mang đậm màu sắc triết lí. Bài thơ “Dù năm dù tháng” là một tác phẩm tiêu biểu, thể hiện niềm nuối tiếc trước sự trôi chảy nhanh chóng của thời gian và sự hữu hạn của đời người. Nhưng vượt lên nỗi buồn ấy, bài thơ cũng là một khúc ngợi ca tình yêu thủy chung, bất biến trước dòng chảy vô thường của thời gian.

Ngay từ khổ đầu tiên, tác giả mở ra hình ảnh thơ giàu biểu tượng: “cành phù dung trắng” – loài hoa đẹp nhưng mong manh, sớm nở tối tàn – tượng trưng cho một ngày ngắn ngủi. Từ màu sắc của “ánh nắng” đến “buổi chiều tím” là sự biến chuyển lặng lẽ của thời gian. Khi nhân vật trữ tình thốt lên “Mới thôi mà đã một ngày”, đó không chỉ là cảm giác ngỡ ngàng, tiếc nuối mà còn là nhận thức sâu sắc về sự vội vã của từng khoảnh khắc sống.

Tiếp đến, tác giả mở rộng không gian thời gian sang đơn vị “một tháng”. Hình ảnh “ruộng cấy”, “ruộng gặt” gợi đến những hoạt động đời thường, gắn bó với đất đai, lao động và tình yêu. Từng “vầng trăng sáng” được nâng niu, đếm từng ngày như minh chứng cho sự chăm chút, thiết tha trong đời sống tình cảm. Thế nhưng, cũng như ngày, tháng cũng qua nhanh: “Mới thôi đã tròn một tháng” – một lời cảm thán đầy tiếc nuối.

Khổ thơ thứ ba tiếp tục dòng cảm xúc với những biến chuyển của bốn mùa: xuân – hạ – thu – đông. Mỗi mùa là một khoảnh khắc của thiên nhiên, được khắc họa qua những hình ảnh mềm mại, thơ mộng như “cỏ thơm”, “mây khói”, “ngày trắng mưa dầm”. Sự biến đổi nhẹ nhàng nhưng không ngừng nghỉ ấy gợi nên dòng chảy bất tận của thời gian. Và rồi: “Mới thôi mà đã một năm” – nhấn mạnh nỗi ngỡ ngàng khi nhận ra năm tháng đã vội vàng trôi qua.

Cao trào của bài thơ nằm ở khổ thứ tư: thời gian không chỉ là ngày, tháng, năm – mà cuối cùng là cả một đời người. “Sẽ đến một ngày trắng tóc” – một hình ảnh báo hiệu sự già nua, sự hữu hạn của kiếp người. Câu thơ “Thời gian sao mà xuẩn ngốc / Mới thôi đã một đời người” mang giọng điệu vừa trách móc, vừa bất lực, vừa chua xót – thể hiện sâu sắc nhận thức của con người trước quy luật thời gian khắc nghiệt.

Tuy nhiên, bài thơ không dừng lại ở cảm xúc bi quan. Khổ cuối là lời khẳng định mạnh mẽ: dù thời gian có trôi, trái tim vẫn “chỉ đập một đời”, nhưng “mang vĩnh cửu trong từng giọt máu đỏ tươi”. Tình yêu trong thơ Hoàng Phủ Ngọc Tường là tình yêu bất diệt, vượt lên mọi giới hạn, là điều duy nhất có thể chiến thắng thời gian.

Với kết cấu tăng tiến độc đáo theo dòng thời gian, hình ảnh thơ giàu biểu tượng, ngôn ngữ mộc mạc mà hàm súc, “Dù năm dù tháng” là một thi phẩm đầy chất triết lí và nhân văn. Bài thơ không chỉ là tiếng nói của một cá nhân từng trải mà còn là lời nhắn nhủ dành cho tất cả chúng ta: hãy sống hết mình, yêu hết lòng, bởi thời gian không đợi, nhưng tình yêu chân thật có thể làm cho đời người trở nên vĩnh cửu.