Tình huống: Gia đình bà T có đăng ký kinh doanh cửa hàng ăn uống phục vụ sinh viên trong trường cao đẳng B, hàng tháng bà T và các nhân viên đã chấp hành đầy đủ quy định của pháp luật nên tạo được uy tín với đông đảo khách hàng. Gần đây trường cao đẳng B thường xuyên phổ biến giáo dục về công tác phòng chống tác hại của thuốc lá và thuốc lá điện tử cho toàn thể người lao động và sinh viên đồng thời yêu cầu các thành viên phải ký cam kết không vi phạm vào vấn đề này. Thấy vậy bà T cũng hăng hái tham gia cùng tuyên truyền cho khách hàng của mình cũng như kiên quyết không bán các mặt hàng liên quan đến thuốc lá.

Hỏi: Anh/Chị hãy nhận xét việc làm của bà T trong tình huống trên? Trình bày hiểu biết của em về quyền tự do kinh doanh của công dân?

Hướng dẫn trả lời: Phân tích việc thực hiện quyền và nghĩa vụ của công dân về kinh doanh trong trường hợp của chị H

1. Quyền kinh doanh của công dân: Theo quy định của Hiến pháp 2013 và Luật Doanh nghiệp 2020, công dân có quyền tự do kinh doanh trong những ngành nghề mà pháp luật không cấm. Trường hợp của chị H thể hiện quyền kinh doanh như sau:

- Quyền đăng ký kinh doanh: Chị H đã được cơ quan có thẩm quyền cấp phép hộ kinh doanh vải tại tỉnh A, điều này phù hợp với quy định pháp luật.

- Quyền mở rộng kinh doanh: Chị H có quyền mở rộng hoạt động kinh doanh nếu đáp ứng các điều kiện theo quy định của pháp luật, bao gồm việc huy động vốn và thuê người lao động.

- Quyền sử dụng lao động: Chị H có quyền thuê anh K làm quản lý, điều hành cửa hàng và trả công theo thỏa thuận phù hợp với quy định của Bộ luật Lao động.

2. Nghĩa vụ của công dân khi thực hiện kinh doanh

Mặc dù có quyền tự do kinh doanh, nhưng chị H cũng phải tuân thủ các nghĩa vụ pháp lý khi mở rộng hoạt động sang tỉnh C. Một số nghĩa vụ quan trọng cần xem xét bao gồm:

(1) Vi phạm quy định về mô hình hộ kinh doanh

- Theo Nghị định 01/2021/NĐ-CP về đăng ký doanh nghiệp, hộ kinh doanh không được phép mở thêm địa điểm kinh doanh ngoài phạm vi cấp huyện nơi đăng ký kinh doanh.

- Chị H đã mở thêm một địa điểm kinh doanh tại tỉnh C nhưng vẫn duy trì mô hình hộ kinh doanh là trái với quy định.

- Cách thực hiện đúng: Nếu muốn mở rộng hoạt động kinh doanh sang tỉnh khác, chị H cần đăng ký thành lập doanh nghiệp (công ty hoặc doanh nghiệp tư nhân) thay vì duy trì mô hình hộ kinh doanh.

(2) Nghĩa vụ đăng ký kinh doanh tại địa điểm mới

- Khi mở rộng hoạt động tại tỉnh C, chị H cần đăng ký kinh doanh mới tại địa phương đó.

- Nếu không đăng ký, hoạt động tại tỉnh C sẽ bị coi là kinh doanh không phép, có thể bị xử phạt hành chính.

(3) Nghĩa vụ kê khai và nộp thuế

- Khi có thêm một địa điểm kinh doanh, chị H phải kê khai thuế đầy đủ với cơ quan thuế của hai địa phương (tỉnh A và tỉnh C).

- Nếu không thực hiện nghĩa vụ thuế, chị H có thể bị truy thu thuế và bị xử phạt theo quy định.

(4) Nghĩa vụ đối với người lao động

- Việc thuê anh K làm quản lý phải tuân thủ Bộ luật Lao động 2019, bao gồm:

+ Ký hợp đồng lao động rõ ràng.

+ Đảm bảo quyền lợi về tiền lương, bảo hiểm xã hội (nếu thuộc diện bắt buộc).

- Nếu không thực hiện đầy đủ nghĩa vụ này, chị H có thể bị xử phạt theo quy định pháp luật về lao động.

3. Hệ quả pháp lý nếu chị H vi phạm nghĩa vụ: Nếu chị H không tuân thủ đúng quy định, có thể gặp các rủi ro pháp lý sau:

- Bị xử phạt hành chính do vi phạm quy định về hộ kinh doanh (mở địa điểm mới ngoài phạm vi cấp huyện mà không đăng ký).

- Bị xử phạt do không kê khai thuế đầy đủ tại tỉnh C.

- Bị truy thu thuế hoặc đình chỉ hoạt động kinh doanh tại địa điểm mới.

- Bị xử lý vi phạm lao động nếu không đảm bảo quyền lợi cho anh K.

4. Cách thực hiện đúng theo quy định của pháp luật

Để mở rộng hoạt động kinh doanh hợp pháp, chị H có thể chọn một trong các phương án sau:

(1) Chuyển đổi từ hộ kinh doanh sang doanh nghiệp

- Nếu muốn tiếp tục mở rộng kinh doanh tại tỉnh C, chị H nên thành lập doanh nghiệp (ví dụ: công ty TNHH hoặc doanh nghiệp tư nhân).

- Doanh nghiệp có thể mở nhiều chi nhánh hoặc địa điểm kinh doanh mà không bị giới hạn phạm vi địa lý như hộ kinh doanh.

(2) Đăng ký hộ kinh doanh mới tại tỉnh C: Nếu vẫn muốn duy trì mô hình hộ kinh doanh, chị H cần đăng ký một hộ kinh doanh riêng biệt tại tỉnh C thay vì mở rộng từ hộ kinh doanh hiện tại tại tỉnh A.

(3) Tuân thủ nghĩa vụ thuế và lao động

- Kê khai và nộp thuế đầy đủ cho cả hai địa điểm kinh doanh.

- Ký hợp đồng lao động rõ ràng với anh K và thực hiện đầy đủ các nghĩa vụ lao động theo quy định.

5. Kết luận

- Chị H có quyền kinh doanh hợp pháp nhưng việc mở rộng sang tỉnh C khi vẫn giữ mô hình hộ kinh doanh là vi phạm pháp luật.

- Nghĩa vụ quan trọng cần tuân thủ gồm: đăng ký kinh doanh hợp lệ, kê khai thuế, tuân thủ quy định về lao động.

- Hướng đi phù hợp: Chị H có thể chuyển đổi sang mô hình doanh nghiệp hoặc đăng ký hộ kinh doanh mới tại tỉnh C để đảm bảo kinh doanh hợp pháp.

1. Quyền kinh doanh của Công ty bảo hiểm nhân thọ D

Theo Hiến pháp 2013 và Luật Doanh nghiệp 2020, mọi cá nhân, tổ chức, bao gồm cả nhà đầu tư nước ngoài, đều có quyền tự do kinh doanh trong những ngành nghề mà pháp luật không cấm.

- Công ty D là một doanh nghiệp bảo hiểm nhân thọ đến từ nước N, đã được Chính phủ Việt Nam cấp phép hoạt động sau khi đáp ứng đủ yêu cầu pháp lý.

- Công ty đã hoạt động 17 năm tại Việt Nam, phục vụ hơn 4,5 triệu khách hàng với một mạng lưới rộng lớn gồm 2.000 nhân viên, 114.000 tư vấn tài chính, 300 văn phòng và 2.500 điểm giao dịch trên toàn quốc.

- Năm 2016, Công ty D ký hợp đồng Đại lý bảo hiểm độc quyền với Tổng Công ty Bưu điện Việt Nam, cho phép Bưu điện trở thành đối tác độc quyền phân phối các sản phẩm bảo hiểm nhân thọ trên toàn quốc.

✅ Quyền kinh doanh hợp pháp của Công ty D:

· Được thành lập và hoạt động hợp pháp tại Việt Nam.

· Được ký hợp đồng độc quyền với đối tác trong nước, miễn là hợp đồng không vi phạm Luật Cạnh tranh 2018.

· Được cung cấp các sản phẩm bảo hiểm nhân thọ theo quy định của Luật Kinh doanh bảo hiểm 2022.

2. Nghĩa vụ kinh doanh của Công ty D

Bên cạnh quyền kinh doanh, Công ty D cũng phải tuân thủ các nghĩa vụ theo quy định của pháp luật Việt Nam.

(1) Nghĩa vụ đảm bảo chất lượng dịch vụ và quyền lợi khách hàng

Theo Luật Kinh doanh bảo hiểm 2022, các công ty bảo hiểm nhân thọ phải đảm bảo:

· Tính minh bạch trong hợp đồng bảo hiểm, tránh gây hiểu nhầm cho khách hàng.

· Năng lực tài chính vững mạnh để chi trả quyền lợi bảo hiểm cho người tham gia.

· Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, không áp dụng điều khoản bất lợi hoặc gây khó khăn trong việc chi trả quyền lợi.

Trong năm 2022, Công ty D đã chi trả hơn 3.000 tỷ đồng cho 190.000 trường hợp bảo hiểm, bao gồm tử vong, thương tật, bệnh hiểm nghèo và chăm sóc y tế.

✅ Thực hiện tốt nghĩa vụ kinh doanh:

· Giữ cam kết bảo hiểm với khách hàng, chi trả đầy đủ quyền lợi theo hợp đồng.

· Góp phần đảm bảo an sinh xã hội, giúp người dân Việt Nam có điều kiện tài chính khi gặp rủi ro.

· Xây dựng lòng tin của khách hàng, tạo sự ổn định và phát triển cho doanh nghiệp.

 (2) Nghĩa vụ cạnh tranh lành mạnh và hợp đồng đại lý độc quyền

· Hợp đồng đại lý độc quyền giữa Công ty D và Tổng Công ty Bưu điện Việt Nam có thể ảnh hưởng đến cạnh tranh trên thị trường bảo hiểm nhân thọ.

· Theo Luật Cạnh tranh 2018, các hợp đồng độc quyền chỉ hợp pháp nếu:

o Không gây hạn chế cạnh tranh hoặc độc quyền chi phối thị trường.

o Không ép buộc các đơn vị khác phải tham gia vào hợp đồng độc quyền.

✅ Nếu hợp đồng độc quyền này không gây hạn chế cạnh tranh, thì việc hợp tác là hợp pháp.
⛔ Nếu hợp đồng này tạo ra thế độc quyền và cản trở các doanh nghiệp bảo hiểm khác, thì có thể bị xử lý theo Luật Cạnh tranh 2018.

3. Nghĩa vụ nộp thuế của Công ty bảo hiểm nhân thọ D

Là doanh nghiệp nước ngoài hoạt động tại Việt Nam, Công ty D có nghĩa vụ nộp thuế đầy đủ theo quy định của Luật Quản lý thuế 2019.

Công ty D phải nộp các loại thuế sau:

Thuế thu nhập doanh nghiệp (TNDN):

· Theo Luật Thuế thu nhập doanh nghiệp 2008 (sửa đổi, bổ sung 2020), doanh nghiệp bảo hiểm nhân thọ phải nộp thuế TNDN với thuế suất 20% trên tổng thu nhập chịu thuế.

Thuế giá trị gia tăng (VAT):

· Dịch vụ bảo hiểm nhân thọ thuộc đối tượng không chịu thuế GTGT (theo Thông tư 219/2013/TT-BTC).

Thuế thu nhập cá nhân (TNCN):

· Công ty D phải khấu trừ thuế thu nhập cá nhân từ lương của nhân viên và nộp lại cho Nhà nước.

✅ Công ty D thực hiện đúng nghĩa vụ thuế khi:

· Nộp thuế TNDN đầy đủ theo quy định của pháp luật.

· Kê khai thuế minh bạch với cơ quan thuế Việt Nam.

· Thực hiện nghĩa vụ thuế thu nhập cá nhân cho nhân viên.

4. Kết luận

Công ty bảo hiểm nhân thọ D đã thực hiện quyền kinh doanh hợp pháp:
✅ Hoạt động hợp pháp tại Việt Nam theo Luật Kinh doanh bảo hiểm.
✅ Đảm bảo quyền lợi cho hơn 4,5 triệu khách hàng thông qua chi trả bảo hiểm đầy đủ.
✅ Hợp tác với Tổng Công ty Bưu điện Việt Nam để mở rộng mạng lưới.

Công ty cũng có nghĩa vụ kinh doanh và nghĩa vụ thuế quan trọng:
✅ Minh bạch hợp đồng bảo hiểm, đảm bảo quyền lợi khách hàng.
✅ Cạnh tranh lành mạnh, không tạo thế độc quyền bất hợp pháp.
✅ Nộp thuế đầy đủ theo quy định của pháp luật Việt Nam.

⛔ Nếu công ty vi phạm bất kỳ nghĩa vụ nào (ví dụ: chậm chi trả bảo hiểm, trốn thuế hoặc lạm dụng hợp đồng độc quyền), có thể bị xử phạt hoặc bị rút giấy phép kinh doanh.

➡ Tóm lại, Công ty D là một mô hình doanh nghiệp nước ngoài hoạt động tại Việt Nam đúng pháp luật. Tuy nhiên, cần tiếp tục đảm bảo minh bạch và tuân thủ đầy đủ các quy định về bảo hiểm, cạnh tranh và thuế để phát triển bền vững.