I. Đọc hiểu (4,0 điểm)

Đọc văn bản sau và trả lời các câu hỏi bên dưới:

                                          NHỮNG NGƯỜI LÍNH CỦA LÀNG

(Nguyễn Quang Thiều)

Đêm nay là đêm thứ bao nhiêu

Chúng tôi chẳng còn nhớ nữa

Chúng tôi nghỉ ven đường ra mặt trận

Tiếng dế kêu trong cỏ bơ phờ

Cuối trời dong lên một mảnh trăng đầu tháng

Và bắt đầu tiếng gió thổi tìm cây

 

Và bắt đầu chúng tôi nhớ làng quê

Con đường nhỏ chạy mòn cùng kỷ niệm

Tiếng chó thức vọng về từ ngõ vắng

Bông hoa đèn khe khẽ nở trong mơ

 

Làng quê ơi

Chúng tôi đã sinh ra

Sau những cơn đau của mẹ

Chúng tôi khóc chào đời

Và mặt trời đến đón

Hoa nắng xòe trước cửa mẹ đi ra

 

Chúng tôi lớn ào lên như ngọn gió

Như con sông chảy qua làng mùa mưa

Mặt trời đến với chúng tôi

Mưa gió đến với chúng tôi

Người lớn đến với chúng tôi

Và tất cả

Chúng tôi hét vang lên vì hạnh phúc

Chiếc vành nón lăn tưởng chạm đến chân trời.

(Trích Làng quê, Nguyễn Quang Thiều, NXB Quân đội Nhân dân, 1996, tr.3-4)

(0,5 điểm) Xác định chủ thể trữ tình của bài thơ.

* Yêu cầu về hình thức, kĩ năng: Đảm bảo đoạn văn nghị luận có bố cục mạch lạc, sử dụng linh hoạt các kiểu câu và có sự liên kết chặt chẽ giữa các câu, các ý trong đoạn văn. Có cách diễn đạt trong sáng độc đáo, thể hiện những suy nghĩ, kiến giải mới mẻ về vấn đề nghị luận.

Yêu cầu về kiến thức: 

Học sinh có thể triển khai theo nhiều cách, nhưng cần giới thiệu được vấn đề cần bàn luận, nêu rõ lí do và quan điểm của bản thân, hệ thống luận điểm chặt chẽ, lập luận thuyết phục, sử dụng dẫn chứng thuyết phục.

Sau đây là một hướng gợi ý: 

Thế hệ trẻ hôm nay cần tiếp nối tinh thần yêu nước bằng những hành động thiết thực:

- Trước hết, mỗi người cần có ý thức trân trọng lịch sử, biết ơn những thế hệ đi trước.

- Đồng thời, thanh niên cần không ngừng học tập, rèn luyện đạo đức và kỹ năng để đóng góp cho đất nước.

- Không chỉ bằng lời nói, tình yêu nước cần thể hiện qua hành động như tham gia các hoạt động tình nguyện, bảo vệ môi trường, sống có trách nhiệm.

- Hơn nữa, thế hệ trẻ cần có tinh thần sáng tạo, góp phần phát triển đất nước giàu mạnh. Mỗi hành động đẹp hôm nay chính là cách tốt nhất để tri ân những người đã ngã xuống vì Tổ quốc.

a. Đảm bảo cấu trúc bài văn nghị luận

-Học sinh biết tạo lập một bài văn nghị luận đảm bảo đủ cấu trúc 3 phần: Mở bài, Thân bài, Kết bài. 

b. Xác định đúng vấn đề cần nghị luận

Phân tích, đánh giá nội dung, nghệ thuật của bài thơ Những người lính của làng của Nguyễn Quang Thiều.

c Triển khai vấn đề nghị luận

- Chia vấn đề nghị luận thành các luận điểm, luận cứ phù hợp, có sức thuyết phục; sử dụng tốt các thao tác lập luận; biết kết hợp giữa nêu lí lẽ và đưa dẫn chứng.

- HS có thể triển khai theo những cách khác nhau, nhưng cần đảm bảo các ý cơ bản sau:

1. Mở bài

- Giới thiệu tác giả Nguyễn Quang Thiều: một trong những gương mặt tiêu biểu của thơ Việt Nam hiện đại, thường viết với giọng thơ trầm lắng, giàu chất suy tưởng và cảm xúc.

- Giới thiệu bài thơ Những người lính của làng: là tiếng lòng của những người lính trẻ khi nghỉ chân giữa đường ra trận, nhớ về làng quê – nơi gắn bó máu thịt.

- Nêu vấn đề: phân tích nội dung và nghệ thuật để thấy được vẻ đẹp tâm hồn và tình yêu quê hương của người lính trong bài thơ.

2. Thân bài

* Phân tích nội dung bài thơ

- Khung cảnh nghỉ chân và tâm trạng người lính

+ Đêm khuya vắng, tiếng dế kêu, trăng đầu tháng, gió thổi… → khung cảnh thanh vắng, gợi sự cô đơn và lặng lẽ.

+ Trong khoảnh khắc yên tĩnh đó, người lính bắt đầu nhớ quê hương da diết → nỗi nhớ dâng lên tự nhiên, sâu sắc.

+ Tâm trạng: trầm lắng, giàu cảm xúc, vừa mệt mỏi vừa chan chứa tình quê.

- Nỗi nhớ quê hương

+ Nhớ con đường nhỏ, tiếng chó sủa, ánh đèn trong giấc mơ… → những hình ảnh bình dị, quen thuộc gợi nhớ tuổi thơ.

+ Quê hương hiện lên như nơi bắt đầu của sự sống, của hạnh phúc:

Sinh ra từ "những cơn đau của mẹ", có mặt trời đón chào, có hoa nắng rực rỡ.

Tuổi thơ trôi đi êm đềm, gắn với thiên nhiên và con người quê hương.

- Tình cảm gắn bó sâu nặng với làng quê

+ Hồi ức tuổi thơ được diễn tả bằng hình ảnh sinh động: gió, sông, mưa, người lớn, nón lá…

+ Tiếng “chúng tôi” lặp lại nhiều lần → khẳng định đây là cảm xúc chung của cả một thế hệ người lính – những người con của làng.

→ Bài thơ thể hiện tình yêu quê hương là nguồn động lực giúp người lính vững vàng nơi chiến trận.

* Đánh giá nghệ thuật bài thơ

- Ngôn ngữ thơ mộc mạc, gần gũi, giàu hình ảnh gợi cảm.

- Giọng điệu trầm lắng, thiết tha, mang tính nội tâm cao.

- Sử dụng biện pháp nghệ thuật:

+ Nhân hóa: “mặt trời đến đón”, “bông hoa đèn khe khẽ nở trong mơ”…

+ Ẩn dụ: “chiếc vành nón lăn tưởng chạm đến chân trời” → khát vọng tuổi thơ bay xa.

- Cấu trúc bài thơ đan xen giữa hiện tại và quá khứ, giữa không gian chiến trận và không gian làng quê → tạo chiều sâu cảm xúc.

3. Kết bài

- Khẳng định: những người lính của làng không chỉ là bài thơ về người lính mà còn là bài ca đẹp về tình yêu quê hương tha thiết.

- Bằng chất liệu dân dã và cảm xúc chân thật, Nguyễn Quang Thiều đã làm nổi bật hình ảnh người lính gắn bó máu thịt với quê hương – nơi chắp cánh cho lý tưởng và lòng yêu nước.

d. Chính tả, ngữ pháp

Đảm bảo chuẩn chính tả, ngữ pháp Tiếng Việt

e. Sáng tạo

- Bài viết có luận điểm rõ ràng, lập luận thuyết phục, diễn đạt trong sáng, bài viết thể hiện được sự sáng tạo, độc đáo riêng.           

-Chữ viết sạch đẹp, rõ ràng, văn phong lưu loát; không mắc lỗi chính tả, lỗi dùng từ, đặt câu.