I. Đọc hiểu (4,0 điểm)

Đọc văn bản sau và thực hiện các yêu cầu bên dưới:

Tự tình (bài 1)

Tiếng gà văng vẳng gáy trên bom (1),

Oán hận trông khắp mọi chòm.

Mõ (2) thảm không khua mà cũng cốc,

Chuông (3) sầu chẳng đánh cớ sao om?

Trước nghe những tiếng thêm rền rĩ,

Sau giận vì duyên để mõm mòm,

Tài tử văn nhân (4) ai đó tá?

Thân này đâu đã chịu già tom (5)!

(Thơ Hồ Xuân Hương, NXB Văn học, Hà Nội, 1987)

Chú thích

(1) Bom: phần phía sau con thuyền, nơi người dân làng chài thường nuôi nhốt gà.

(2), (3) Mõ, chuông: mõ và chuông dùng trong nhà chùa có tác dụng làm nguôi dịu lòng người. Ở đây, nhà thơ vận dụng khác. Mõ thảm, chuông sầu: tiếng lòng sầu thàm trong đêm khuya vắng lặng không thua, không đánh mà vẫn vang lên dữ dội những âm thanh khô khốc, ầm ĩ, cốc như mõ và om như chuông.

(4) Tài tử: người có tài và sống phóng khoáng. Văn nhân: người có học và có tài văn chương.

(5) Già tom: như già nhom, chỉ già nua, gầy nhom.

Trả lời các câu hỏi:

(0,5 điểm) Bài thơ trên được làm theo thể thơ nào?

* Yêu cầu về hình thức, kĩ năng: Đảm bảo đoạn văn nghị luận có bố cục mạch lạc, sử dụng linh hoạt các kiểu câu và có sự liên kết chặt chẽ giữa các câu, các ý trong đoạn văn. Có cách diễn đạt trong sáng độc đáo, thể hiện những suy nghĩ, kiến giải mới mẻ về vấn đề nghị luận.

Yêu cầu về kiến thức: 

Học sinh có thể triển khai theo nhiều cách, nhưng cần giới thiệu được vấn đề cần bàn luận, nêu rõ lí do và quan điểm của bản thân, hệ thống luận điểm chặt chẽ, lập luận thuyết phục, sử dụng dẫn chứng thuyết phục.

Sau đây là một hướng gợi ý: 

- Nỗi cô đơn, lẻ loi: không gian đêm khuya với tiếng gà, tiếng chuông, tiếng mõ làm nổi bật sự cô quạnh.

- Tâm trạng oán hận, tủi phận: “Oán hận trông khắp mọi chòm” cho thấy sự bức bối, bất mãn trước số phận lẻ loi, duyên phận lỡ làng.

- Nỗi đau dồn nén và âm thầm: âm thanh “mõ thảm”, “chuông sầu” như tiếng lòng vang lên trong đêm khuya vắng, gợi sự u uất, não nề.

- Giận dữ vì duyên phận hẩm hiu: “Sau giận vì duyên để mõm mòm” thể hiện sự phẫn uất trước cuộc đời bất công, duyên tình lỡ dở.

- Khát khao yêu thương và được sống đúng nghĩa: câu thơ cuối thể hiện sự phản kháng, khẳng định mình còn sức sống, còn khát vọng yêu đương.

- Hình ảnh người phụ nữ bản lĩnh, cá tính: dù đau khổ, vẫn dám đối mặt, không cam chịu, mang tinh thần phản kháng sâu sắc.

a. Đảm bảo cấu trúc bài văn nghị luận

-Học sinh biết tạo lập một bài văn nghị luận đảm bảo đủ cấu trúc 3 phần: Mở bài, Thân bài, Kết bài. 

b. Xác định đúng vấn đề cần nghị luận

Ý nghĩa của sự đồng cảm, sẻ chia.

c Triển khai vấn đề nghị luận

- Chia vấn đề nghị luận thành các luận điểm, luận cứ phù hợp, có sức thuyết phục; sử dụng tốt các thao tác lập luận; biết kết hợp giữa nêu lí lẽ và đưa dẫn chứng.

- HS có thể triển khai theo những cách khác nhau, nhưng cần đảm bảo các ý cơ bản sau:

1. Mở bài

- Giới thiệu vấn đề: biển đảo là một phần thiêng liêng của lãnh thổ, giữ vai trò quan trọng trong chủ quyền, phát triển kinh tế và an ninh quốc phòng.

- Dẫn vào vấn đề: việc giữ gìn biển đảo quốc gia là trách nhiệm và nghĩa vụ thiêng liêng của mỗi công dân.

2. Thân bài

- Giải thích vấn đề

+ Biển đảo quốc gia: gồm các vùng biển, hải đảo thuộc chủ quyền đất nước.

+ Giữ gìn biển đảo: là bảo vệ chủ quyền, tài nguyên và môi trường biển đảo khỏi xâm lấn và khai thác trái phép.

- Vai trò của biển đảo đối với đất nước

+ Về chủ quyền, lãnh thổ: biển đảo là một phần không thể tách rời của đất nước, gắn liền với độc lập dân tộc.

+ Về kinh tế: biển cung cấp nguồn hải sản, khoáng sản; thuận lợi cho giao thông, phát triển du lịch, kinh tế biển.

+ Về quốc phòng - an ninh: biển đảo là “lá chắn” bảo vệ Tổ quốc từ xa, giữ vị trí chiến lược trong phòng thủ.

+ Về môi trường - sinh thái: biển điều hòa khí hậu, là nơi đa dạng sinh học cần được bảo vệ.

- Vì sao phải giữ gìn biển đảo?

+ Ngăn chặn các hành vi xâm phạm chủ quyền.

+ Đảm bảo phát triển kinh tế bền vững gắn với bảo vệ tài nguyên.

+ Góp phần nâng cao vị thế quốc gia trên trường quốc tế.

+ Thể hiện lòng yêu nước, tinh thần trách nhiệm với tương lai dân tộc.

- Trách nhiệm của mỗi người dân, đặc biệt là thế hệ trẻ

+ Nâng cao nhận thức, hiểu biết về biển đảo.

+ Lan tỏa tình yêu quê hương, tinh thần tự hào dân tộc.

+ Hành động thiết thực: không xả rác xuống biển, sử dụng tài nguyên hợp lý, ủng hộ ngư dân, quân đội bám biển.

+ Tích cực học tập, rèn luyện để góp phần xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

- Dẫn chứng minh họa

+ Những người lính biển ngày đêm canh giữ Trường Sa, Hoàng Sa.

+ Các chương trình “Nghĩa tình Trường Sa”, “Góp đá xây Trường Sa”…

+ Hành động của ngư dân bám biển, khẳng định chủ quyền.

3. Kết bài

- Khẳng định lại tầm quan trọng của việc giữ gìn biển đảo.

- Kêu gọi mỗi người dân, đặc biệt là thế hệ trẻ, hãy hành động thiết thực để bảo vệ vùng biển đảo thiêng liêng của Tổ quốc.

d. Chính tả, ngữ pháp

Đảm bảo chuẩn chính tả, ngữ pháp Tiếng Việt

e. Sáng tạo

- Bài viết có luận điểm rõ ràng, lập luận thuyết phục, diễn đạt trong sáng, bài viết thể hiện được sự sáng tạo, độc đáo riêng.           

-Chữ viết sạch đẹp, rõ ràng, văn phong lưu loát; không mắc lỗi chính tả, lỗi dùng từ, đặt câu.