I. Đọc hiểu (4,0 điểm)

Đọc văn bản sau và trả lời các câu hỏi bên dưới:

NỮ THẦN MẶT TRỜI VÀ MẶT TRĂNG

Nữ thần Mặt Trời và Mặt Trăng là hai chị em, con của Trời. Công việc của Trời giao phó hàng ngày phải thay phiên nhau đi xem xét thế gian. Bọn khiêng kiệu gồm có hai lớp già và trẻ thay phiên nhau. Gặp phải bọn khiêng kiệu già đi chậm, cô Mặt Trời phải ngồi lâu, ngày ở dưới trần hóa dài ra. Đến lượt bọn trẻ khiêng kiệu đi mau, cô Mặt Trời được chóng công việc về sớm thì ngày ngắn lại.

Cô em Mặt Trăng tính tình nóng nảy không kém gì cô chị làm cho thiên hạ ở mặt đất suốt cả ngày đã phải chịu nóng bức vì cô chị, đến đêm lại cũng phải khó chịu vì cô em. Loài người than thở đến tai nhà Trời, bà mẹ mới lấy tro trát vào mặt cô Mặt Trăng. Từ đó, cô em đổi tính ra hết sức dịu dàng, khác hẳn với cô chị, nên được người dưới trần ai cũng thích. Mỗi khi cô ngoảnh mặt nhìn xuống trần là lúc đó trăng rằm, ngoảnh lưng lại là ba mươi, ngoảnh sang phải, sang trái là trăng thượng huyền hay hạ huyền. Hôm nào trăng quầng là lúc vết tro trát mặt hiện ra.

Người ta nghe nói rằng chồng của hai nữ thần Mặt Trời và Mặt Trăng là một con gấu. Mỗi lần gấu đến với vợ là sinh ra nguyệt thực hay nhật thực, lúc đó người dưới trần làm ầm ĩ lên đánh trống, khua chiêng, gõ mõ, để cho gấu xa ra, vì gấu đi lại với vợ, che lấp Mặt Trời, Mặt Trăng làm hại cho mùa màng.

(Nữ thần Mặt Trời và Mặt Trăng – Truyện thần thoại Việt Nam

– TheGioiCoTich.Vn)

Thực hiện những yêu cầu sau đây:

(0,5 điểm) Xác định ngôi kể, người kể chuyện trong văn bản trên.

* Yêu cầu về hình thức, kĩ năng: Đảm bảo đoạn văn nghị luận có bố cục mạch lạc, sử dụng linh hoạt các kiểu câu và có sự liên kết chặt chẽ giữa các câu, các ý trong đoạn văn. Có cách diễn đạt trong sáng độc đáo, thể hiện những suy nghĩ, kiến giải mới mẻ về vấn đề nghị luận.

Yêu cầu về kiến thức: 

Học sinh có thể triển khai theo nhiều cách, nhưng cần giới thiệu được vấn đề cần bàn luận, nêu rõ lí do và quan điểm của bản thân, hệ thống luận điểm chặt chẽ, lập luận thuyết phục, sử dụng dẫn chứng thuyết phục.

Sau đây là một hướng gợi ý: 

- Nêu vấn đề: Thiên nhiên có ảnh hưởng rất lớn đến cuộc sống con người.

- Thiên nhiên cung cấp nguồn sống: không khí, nước, thức ăn, tài nguyên.

- Vai trò bảo vệ môi trường: điều hòa khí hậu, giữ cân bằng sinh thái.

- Thiên nhiên bị tàn phá gây hậu quả nghiêm trọng: thiên tai, ô nhiễm, biến đổi khí hậu.

- Cần nâng cao ý thức bảo vệ thiên nhiên: tiết kiệm tài nguyên, trồng cây, không xả rác...

- Khẳng định tầm quan trọng của thiên nhiên và kêu gọi hành động bảo vệ.

a. Đảm bảo cấu trúc bài văn nghị luận

-Học sinh biết tạo lập một bài văn nghị luận đảm bảo đủ cấu trúc 3 phần: Mở bài, Thân bài, Kết bài. 

b. Xác định đúng vấn đề cần nghị luận

Phân tích, đánh giá truyện Nữ thần Mặt Trời và Mặt Trăng

c Triển khai vấn đề nghị luận

- Chia vấn đề nghị luận thành các luận điểm, luận cứ phù hợp, có sức thuyết phục; sử dụng tốt các thao tác lập luận; biết kết hợp giữa nêu lí lẽ và đưa dẫn chứng.

- HS có thể triển khai theo những cách khác nhau, nhưng cần đảm bảo các ý cơ bản sau:

1. Tóm tắt nội dung truyện

- Mặt Trời và Mặt Trăng là hai chị em, con của Trời.

- Thay nhau đi xem xét trần gian, nên có ngày – đêm.

- Việc ngày dài hay ngắn do tốc độ đi của người khiêng kiệu.

- Mặt Trăng từng nóng nảy → bị mẹ bôi tro vào mặt → từ đó trở nên dịu dàng.

- Hiện tượng trăng rằm, ba mươi, thượng huyền, hạ huyền, trăng quầng đều được giải thích.

- Truyện lý giải nhật thực, nguyệt thực qua hình ảnh gấu chồng của hai nữ thần.

2. Phân tích – Đánh giá

a. Về nội dung:

- Giải thích các hiện tượng thiên nhiên:

+ Ngày dài – ngắn.

+ Các pha của Mặt Trăng.

+ Nhật thực, nguyệt thực.

Gắn với yếu tố nhân hóa: Mặt Trời, Mặt Trăng là hai nữ thần.

Thể hiện tư duy ngây thơ, chất phác nhưng đầy tưởng tượng của dân gian.

b. Về nghệ thuật:

- Nhân hóa sinh động, tạo màu sắc huyền thoại.

- Lối kể tự nhiên, giàu trí tưởng tượng.

- Có yếu tố giáo dục nhẹ nhàng: nóng nảy thì bị phê bình, dịu dàng được yêu mến.

d. Chính tả, ngữ pháp

Đảm bảo chuẩn chính tả, ngữ pháp Tiếng Việt

e. Sáng tạo

- Bài viết có luận điểm rõ ràng, lập luận thuyết phục, diễn đạt trong sáng, bài viết thể hiện được sự sáng tạo, độc đáo riêng.           

-Chữ viết sạch đẹp, rõ ràng, văn phong lưu loát; không mắc lỗi chính tả, lỗi dùng từ, đặt câu.