I. Đọc hiểu (4,0 điểm)

Đọc văn bản sau và trả lời các câu hỏi bên dưới:

Ta lớn lên bằng niềm tin rất thật

Biết bao nhiêu hạnh phúc có trên đời

Dẫu phải khi cay đắng dập vùi

Rằng cô Tấm cũng về làm hoàng hậu

Cây khế chua có đại bàng đến đậu

Chim ăn rồi trả ngon ngọt cho ta

Đất đai cỗi cằn thì người sẽ nở hoa

Hoa của đất, người trồng cây dựng cửa

Khi ta đến gõ lên từng cánh cửa

Thì tin yêu ngay thẳng đón ta vào

Ta nghẹn ngào, Đất Nước Việt Nam ơi!...

Ta lớn lên khao khát những chân trời

Những mảnh đất chân mình chưa bén được

Những biển khơi chứa mặt trời đỏ rực

Những ngàn sao trôi miết giữa màu xanh…

         (Trích Mặt đường khát vọng, Nguyễn Khoa Điềm,

NXB Văn nghệ giải phóng, 1974, tr.35-36)

Phương thức biểu đạt chính của văn bản trên là gì?

* Yêu cầu về hình thức, kĩ năng: Đảm bảo đoạn văn nghị luận có bố cục mạch lạc, sử dụng linh hoạt các kiểu câu và có sự liên kết chặt chẽ giữa các câu, các ý trong đoạn văn. Có cách diễn đạt trong sáng độc đáo, thể hiện những suy nghĩ, kiến giải mới mẻ về vấn đề nghị luận.

Yêu cầu về kiến thức: 

Học sinh có thể triển khai theo nhiều cách, nhưng cần giới thiệu được vấn đề cần bàn luận, nêu rõ lí do và quan điểm của bản thân, hệ thống luận điểm chặt chẽ, lập luận thuyết phục, sử dụng dẫn chứng thuyết phục.

Sau đây là một hướng gợi ý: 

- Giải thích khái niệm: khát vọng của tuổi trẻ là những ước mơ, hoài bão lớn lao mà thanh niên hướng tới trong cuộc sống, học tập, cống hiến.

- Vai trò của khát vọng:

+ Là động lực thúc đẩy người trẻ nỗ lực vươn lên, vượt qua khó khăn, giới hạn bản thân.

+ Giúp định hướng tương lai rõ ràng, sống có mục tiêu và trách nhiệm.

+ Góp phần làm nên những đóng góp tích cực cho gia đình, xã hội và đất nước.

- Biểu hiện cụ thể:

+ Khát vọng học tập, sáng tạo, lập nghiệp, khẳng định bản thân.

+ Khát vọng được cống hiến cho cộng đồng, quê hương, tổ quốc.

- Phản đề: phê phán lối sống buông xuôi, không lý tưởng, chạy theo vật chất hoặc sống thiếu mục tiêu.

- Bài học nhận thức: mỗi người trẻ cần nuôi dưỡng khát vọng đúng đắn và hành động thiết thực để hiện thực hóa nó.

a. Đảm bảo cấu trúc bài văn nghị luận

-Học sinh biết tạo lập một bài văn nghị luận đảm bảo đủ cấu trúc 3 phần: Mở bài, Thân bài, Kết bài. 

b. Xác định đúng vấn đề cần nghị luận

Phân tích đánh giá chủ đề và những nét đặc sắc về cấu tứ, hình ảnh trong bài thơ.

c Triển khai vấn đề nghị luận

- Chia vấn đề nghị luận thành các luận điểm, luận cứ phù hợp, có sức thuyết phục; sử dụng tốt các thao tác lập luận; biết kết hợp giữa nêu lí lẽ và đưa dẫn chứng.

- HS có thể triển khai theo những cách khác nhau, nhưng cần đảm bảo các ý cơ bản sau:

1. Mở bài

- Giới thiệu khái quát về tác giả Nguyễn Khoa Điềm và phong cách thơ của ông: giàu chất chính luận, trữ tình, gắn bó với tư tưởng dân tộc.

- Dẫn vào đoạn thơ trích từ "Mặt đường khát vọng" – tác phẩm tiêu biểu thời chống Mĩ, thể hiện tâm hồn, niềm tin và khát vọng của thế hệ trẻ.

- Nêu nhận định khái quát: đoạn thơ thể hiện chủ đề niềm tin, tình yêu và khát vọng của tuổi trẻ với đất nước, được thể hiện qua cấu tứ giàu cảm xúc và hình ảnh gần gũi, biểu tượng.

2. Thân bài

* Phân tích chủ đề của đoạn thơ

- Niềm tin mạnh mẽ vào cuộc sống và con người Việt Nam:

+ “Ta lớn lên bằng niềm tin rất thật” – mở đầu khẳng định nền tảng sống của thế hệ trẻ là niềm tin.

+ Dẫn dắt bằng những hình ảnh cổ tích thân quen: cô Tấm, cây khế, thể hiện niềm tin rằng cái thiện sẽ chiến thắng, những điều tốt đẹp sẽ đến.

- Tình yêu quê hương, đất nước sâu sắc: hình ảnh “ta nghẹn ngào, Đất Nước Việt Nam ơi!” – biểu cảm chân thành, xúc động trước vẻ đẹp và giá trị đất nước.

- Khát vọng vươn xa, chinh phục:

+ Những câu thơ cuối thể hiện khát khao khám phá, vượt ra khỏi giới hạn, “chân trời”, “biển khơi”, “ngàn sao”…

+ Gợi cảm hứng sống lý tưởng, hành động tích cực, dấn thân vì lý tưởng lớn.

* Đánh giá cấu tứ đoạn thơ

- Đoạn thơ có cấu trúc theo mạch cảm xúc tăng dần:

+ Từ hiện thực đời sống (niềm tin, cổ tích), đến hành động (gõ cửa), rồi mở rộng thành khát vọng bay xa.

+ Cấu tứ như một bản nhạc nhiều cung bậc: tin yêu – xúc động – khát vọng.

- Tổ chức ý thơ theo mạch liên tưởng gần gũi, tự nhiên, tạo sức truyền cảm mạnh mẽ.

* Phân tích nghệ thuật hình ảnh

- Hình ảnh cổ tích: Cô Tấm, cây khế… mang tính biểu tượng cho khát vọng hạnh phúc, cho cái thiện chiến thắng cái ác.

- Hình ảnh đời thường kết hợp biểu tượng: “Gõ lên từng cánh cửa” – hành động cụ thể, nhưng gợi mở nghĩa bóng: dũng cảm đối mặt với thử thách.

- Hình ảnh vũ trụ, không gian rộng lớn: “chân trời”, “biển khơi”, “ngàn sao”… gợi cảm giác mênh mông, lớn lao, tượng trưng cho khát vọng vươn cao của tuổi trẻ.

- Ngôn ngữ thơ giản dị mà giàu nhạc điệu, câu thơ linh hoạt, có tiết tấu, cảm xúc chân thành.

3. Kết bài

- Khẳng định lại chủ đề bài thơ: thể hiện sâu sắc niềm tin, tình yêu và khát vọng của tuổi trẻ Việt Nam với quê hương đất nước.

- Đánh giá nghệ thuật: đoạn thơ thành công nhờ cấu tứ mạch lạc, hình ảnh sáng tạo, giàu tính biểu tượng và cảm hứng nhân văn.

- Liên hệ bản thân: gợi nhắc mỗi người trẻ cần sống có lý tưởng, giữ gìn niềm tin và khát vọng để góp phần dựng xây đất nước.

d. Chính tả, ngữ pháp

Đảm bảo chuẩn chính tả, ngữ pháp Tiếng Việt

e. Sáng tạo

- Bài viết có luận điểm rõ ràng, lập luận thuyết phục, diễn đạt trong sáng, bài viết thể hiện được sự sáng tạo, độc đáo riêng.           

-Chữ viết sạch đẹp, rõ ràng, văn phong lưu loát; không mắc lỗi chính tả, lỗi dùng từ, đặt câu.