Văn bản ngữ liệu

BỐ TÔI

Tôi đi học dưới đồng bằng. Còn bố tôi, từ nơi núi đồi hiểm trở, ông luôn dõi theo tôi.

Bao giờ cũng vậy, ông mặc chiếc áo kẻ ô phẳng phiu nhất, xuống núi vào cuối mỗi tuần. Ông rẽ vào bưu điện để nhận những lá thư tôi gửi. Lặng lẽ, ông vụng về mở nó ra. Ông xem từng con chữ, lấy tay chạm vào nó, rồi ép vào khuôn mặt đầy râu của ông. Rồi lặng lẽ như lúc mở ra, ông xếp nó lại, nhét vào bao thư. Ông ngồi trầm ngâm một lúc, khẽ mỉm cười rồi đi về núi.

Về đến nhà, ông nói với mẹ tôi: “Con mình vừa gửi thư về”. Ông trao thư cho bà. Bà lại cẩn thận mở nó ra, khen: “Con mình viết chữ đẹp quá! Những chữ tròn, thật tròn, những cái móc thật bén. Chỉ tiếc rằng không biết nó viết gì. Sao ông không nhờ ai đó ở bưu điện đọc giùm?”. Ông nói: “Nó là con tôi, nó viết gì tôi đều biết cả”. Rồi ông lấy lại thư, xếp vào trong tủ cùng với những lá thư trước, những lá thư được bóc ra nhìn ngắm, chạm mặt rồi cất vào, không thiếu một lá, ngay cả những lá đầu tiên nét chữ còn non nớt…

Hôm nay là ngày đầu tiên tôi bước chân vào trường đại học. Một ngày khai trường đầu tiên không có bố. Bố tôi đã mất. Nhưng tôi biết bố sẽ đi cùng tôi trên những con đường mà tôi sẽ đi, suốt cả hành trình cuộc đời.

 (Theo Bố tôi, Nguyễn Ngọc Thuần, in trong “Bồi dưỡng học sinh vào lớp 6 môn Tiếng Việt” - Nxb Giáo dục Việt Nam, 2012)

Xác định thể loại của văn bản.

- Phương thức biểu đạt: tự sự kết hợp với miêu tả và biểu cảm.

- Ngôi kể thứ nhất (nhân vật “tôi” – người con kể lại câu chuyện).

- Tác dụng:

+ Giúp câu chuyện trở nên chân thực, gần gũi, dễ khơi gợi cảm xúc nơi người đọc.

+ Tạo điều kiện bộc lộ trực tiếp tình cảm, suy nghĩ, sự gắn bó sâu nặng của người con với người bố.

+ Làm tăng tính chân thành và sức truyền cảm cho truyện.

Cụm chủ - vị có vai trò mở rộng câu là: “mà tôi sẽ đi”

- Chủ ngữ: tôi

- Vị ngữ: sẽ đi

- Biện pháp tu từ: Liệt kê các hành động, cử chỉ của người cha như xem, chạm vào, ép,…

- Tác dụng: Thể hiện được sự nâng niu, trân trọng những lá thư của con và sâu thẳm hơn chính là tình thương yêu quý mến của người bố dành cho con.

Chi tiết này khẳng định tình yêu thương, sự thấu hiểu và gắn bó khăng khít giữa bố và con. Dù không đọc chữ, bố vẫn “hiểu” vì tình cảm cha con vượt lên ngôn ngữ.

- Tình cảm cha con là tình cảm thiêng liêng quý giá vì đây là tình cảm làm cơ sở cội nguồn cho tình yêu quê hương đất nước.

- Chúng ta cần yêu thương trân trọng kính yêu bố của mình vì tình cảm bố dành cho chúng ta là vô cùng lớn lao, cao cả.

- Người con yêu thương, thấu hiểu về bố nên viết về bố với tấm lòng trân trọng ngợi ca, tự hào…

Truyện ca ngợi tình cha con sâu nặng, tình yêu thương thầm lặng, giản dị mà cao cả của người bố dành cho con; đồng thời khẳng định sự bất tử của tình cảm gia đình ngay cả khi người cha đã mất.

Gia đình là nơi cội nguồn yêu thương, là chỗ dựa tinh thần vững chắc. Mỗi người cần trân trọng, quan tâm, yêu thương và biết ơn công lao của cha mẹ, ông bà khi còn có thể.

Gợi ý

a. Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

- Viết đúng hình thức đoạn văn (diễn dịch, quy nạp, móc xích…).

- Đảm bảo dung lượng khoảng 200 chữ.

b. Xác định đúng yêu cầu của đoạn văn: cảm nghĩ của em về tình cảm gia đình.

c. Hệ thống ý

1. Mở đoạn (nêu vấn đề):

- Giới thiệu chung: Tình cảm gia đình là tình cảm thiêng liêng, quan trọng nhất trong đời sống con người.

- Liên hệ văn bản Bố tôi: Truyện gợi lên tình cha con sâu nặng, giản dị mà cao cả.

2. Thân đoạn (triển khai):

- Giải thích: Tình cảm gia đình là gì? (Sự gắn bó máu mủ, tình yêu thương, sẻ chia, chở che giữa những người thân trong nhà).

- Chứng minh/Phân tích:

+ Người bố trong truyện tuy không biết chữ nhưng vẫn nâng niu, trân trọng từng lá thư con gửi, thể hiện tình yêu thương thầm lặng.

+ Từ đó cho thấy: Tình cảm gia đình luôn là nguồn động viên, tiếp sức để mỗi người trưởng thành.

- Bàn luận, mở rộng:

+ Trong xã hội hiện nay, vẫn còn có người vô tâm, chưa biết trân trọng cha mẹ, gia đình.

+ Mỗi người cần sống hiếu thảo, yêu thương, quan tâm đến người thân khi còn có thể.

3. Kết đoạn (khẳng định):

- Tình cảm gia đình là điểm tựa vững chắc, là hành trang không thể thiếu trong suốt hành trình cuộc đời.

- Bản thân em luôn trân trọng, biết ơn cha mẹ và mong muốn đáp đền tình thương ấy.

d. Chính tả, ngữ pháp: Đảm bảo chuẩn chỉnh, ngữ pháp Tiếng Việt.

e. Sáng tạo: Bố cục rõ ràng, lời văn giàu hình ảnh, cảm xúc.

Đoạn văn tham khảo

Tình cảm gia đình là một trong những tình cảm thiêng liêng và cao quý nhất của con người. Đọc truyện Bố tôi của Nguyễn Ngọc Thuần, ta càng thấm thía hơn sự ấm áp và sâu nặng của tình cha con. Người bố trong truyện không biết chữ nhưng vẫn nâng niu từng lá thư của con, chạm vào từng con chữ như thể được chạm vào chính hơi thở và tình cảm của con mình. Tình thương ấy lặng lẽ mà bền bỉ, giản dị mà cao cả. Qua đó, ta nhận ra rằng gia đình không chỉ là nơi ta sinh ra, mà còn là điểm tựa vững chắc để ta trưởng thành, là nơi luôn dõi theo, yêu thương và che chở cho ta trong suốt cuộc đời. Dù cha mẹ có thể không nói ra nhiều lời ngọt ngào, nhưng từng hành động âm thầm đều ẩn chứa tình yêu vô bờ bến. Vì vậy, mỗi người cần biết trân trọng, quan tâm, hiếu thảo với cha mẹ, ông bà khi còn có thể. Bởi gia đình chính là cội nguồn yêu thương, là ngọn lửa sưởi ấm tâm hồn ta giữa cuộc sống đầy thử thách.

Gợi ý:

a. Đảm bảo cấu trúc bài văn nghị luận

- Học sinh biết tạo lập một bài văn nghị luận đảm bảo đủ cấu trúc 3 phần: Mở bài, Thân bài, Kết bài.

- Đảm bảo đúng dung lượng khoảng 400 chữ.

b. Xác định đúng vấn đề nghị luận: phân tích đặc điểm nhân vật người bố.

c. Bài viết có thể triển khai theo nhiều cách khác nhau song cần đảm bảo các ý sau

* Mở bài:

- Giới thiệu tác giả, tác phẩm, nhân vật cần phân tích.

- Ấn tượng khái quát ban đầu về nhân vật.

* Thân bài:

- Hình ảnh người bố miền núi nghèo, tần tảo, vất vả, một nắng hai sương làm nương rẫy ở trên vùng núi cao và không có điều kiện để đi học

+ Còn bố tôi từ một vùng núi cao xa xôi

+ Đi chân đất xuống núi

+ Không biết chữ

+ Cha con xa nhau chỉ có cách liên lạc là qua những bức thư

+ Đối với người dân miền núi, nuôi con học đại học không phải là việc dễ dàng nhưng ông vẫn cố gắng hết mình cho con theo học đại học.

- Một người bố yêu con, tinh tế, thấu hiểu tâm tư tình cảm của con

+ Một người bố luôn quan tâm, dõi theo con: Cuối mỗi tuần, bao giờ ông cũng mặc chiếc áo phẳng phiu nhất, đi chân đất xuống núi, rẽ vào bưu điện để nhận lá thư con gửi….

+ Một người bố trân trọng, nâng niu tất cả những gì thuộc về con: Rồi ông lấy lại lá thư, xếp vào trong tủ cùng những lá thư trước, những lá thư được bóc ra nhìn ngắm, chạm vào mặt rồi cất đi, không thiếu một lá, ngay cả những lá thư đầu tiên nét chữ còn non nớt.

+ Một người bố tinh tế, thấu hiểu được những tâm tư, tình cảm, suy nghĩ của con mình: Ông không biết chữ, không đọc được những dòng thư con viết nhưng bằng trái tim giàu tình yêu thương, ông lại biết con muốn nói những gì, cảm nhận được tình yêu thương, nỗi nhớ nhà, nhớ người thân của con.

- Nghệ thuật xây dựng nhân vật

+ Xây dựng nhân vật chủ yếu qua ngoại hình, hành động, lời nói.

+ Cách kể chuyện bằng ngôi thứ nhất làm cho câu chuyện chân thực, sinh động, nhân vật dễ bộc lộ cảm xúc.

+ Xây dựng tình huống truyện độc đáo.

+ Kết thúc bất ngờ để lại nhiều dư âm, cảm động trong lòng bạn đọc về tình phụ tử thiêng liêng, vĩnh cửu: Người bố mất, nhưng “tôi biết chắc chắn, bố sẽ đi cùng tôi trên con đường mà tôi sẽ đi, suốt cả cuộc đời”.

+ Cách đặt tên truyện độc đáo thể hiện chủ đề tư tưởng của truyện.

- Ý nghĩa của hình tượng nhân vật

+ Bố là người có tình cảm chân thành với con, có cách thể hiện tình cảm với con rất đặc biệt.

+ Bố trở thành điểm tựa tinh thần vững chắc, đứng sau che chở động viên tinh thần cho con suốt cuộc đời.

+ Câu chuyện đã mở ra trước mắt người đọc những bài học đơn giản mà sâu sắc, cảm động.

* Kết bài

- Nêu ấn tượng và đánh giá về nhân vật

- Khẳng định tình cảm, cảm xúc của người viết đối với nhân vật.

d. Chính tả, ngữ pháp: Đảm bảo chuẩn chính tả, ngữ pháp Tiếng Việt.

e. Sáng tạo: Diễn đạt trong sáng, bài viết thể hiện được sự sáng tạo, độc đáo riêng.

Bài viết tham khảo

Nguyễn Ngọc Thuần là nhà văn giàu cảm xúc, luôn dành ngòi bút để khai thác vẻ đẹp giản dị mà thiêng liêng của tình thân. Trong truyện ngắn Bố tôi, ông đã xây dựng thành công hình tượng một người cha nơi miền núi nghèo. Dù cuộc sống lam lũ, thiếu thốn, người cha vẫn hiện lên với tình thương bao la, sự tinh tế và niềm hy sinh thầm lặng cho con. Hình tượng nhân vật gợi nhiều xúc động, khiến mỗi người đọc phải lặng lòng suy ngẫm về tình phụ tử thiêng liêng.

Người cha trong truyện trước hết hiện ra với hình ảnh gắn liền với miền núi nghèo khó. Ông xuất thân từ một vùng đất xa xôi, gắn bó với công việc nương rẫy, lam lũ giữa thiên nhiên khắc nghiệt. Chi tiết ông “đi chân đất xuống núi” thể hiện rõ sự mộc mạc, giản dị và cả sự thiếu thốn của cuộc sống miền cao. Ông chưa từng được đi học nên không biết chữ. Khoảng cách giữa cha và con không chỉ là không gian xa xôi mà còn là sự khác biệt về học vấn. Hai cha con chỉ có thể liên lạc bằng những lá thư – phương tiện duy nhất để gửi gắm tình cảm. Trong hoàn cảnh khó khăn ấy, người cha vẫn gắng gượng hết mình để nuôi con ăn học. Với một người dân miền núi, nuôi con học đại học không hề dễ dàng, nhưng ông đã chắt chiu, hy sinh để ước mơ của con thành hiện thực. Đó là hình ảnh tiêu biểu cho những người cha thầm lặng gánh nặng mưu sinh, lặng lẽ đặt tương lai của con lên trên tất cả.

Bên cạnh sự tần tảo, người bố trong truyện còn là hiện thân của một tấm lòng yêu thương, tinh tế và thấu hiểu. Tuần nào ông cũng mặc chiếc áo kẻ ô phẳng phiu nhất, xuống núi để nhận thư con. Hành động vụng về mở thư, dùng tay chạm lên con chữ, rồi ép vào khuôn mặt đầy râu đã khắc họa một tình yêu thương sâu nặng, dạt dào. Ông không chỉ đọc thư bằng mắt, mà đọc bằng cả trái tim người cha chan chứa tình cảm. Mỗi lá thư được ông cất giữ cẩn thận trong tủ, không thiếu một lá nào, kể cả những lá thư đầu tiên còn non nớt, vụng về. Tất cả đều được ông trân trọng như báu vật. Điều đặc biệt là ông không biết chữ, nhưng vẫn khẳng định “nó là con tôi, nó viết gì tôi đều biết cả”. Câu nói ấy vừa giản dị, vừa chứa đựng sự tinh tế đến kỳ lạ. Bằng trái tim yêu thương, ông thấu hiểu mọi tâm tư, tình cảm và cả những nỗi niềm sâu kín mà con gửi gắm. Tình cảm ấy vừa lặng lẽ, vừa dạt dào, khiến người đọc cảm nhận được sự hy sinh thầm lặng mà lớn lao của tình phụ tử.

Để khắc họa thành công hình tượng người cha, tác giả đã vận dụng nhiều biện pháp nghệ thuật tinh tế. Nhân vật được xây dựng chủ yếu qua ngoại hình, hành động và lời nói giản dị. Cách kể chuyện bằng ngôi thứ nhất giúp dòng cảm xúc trở nên chân thực, gần gũi, khiến bạn đọc dễ dàng đồng cảm. Tình huống truyện giàu tính độc đáo: những lá thư trở thành sợi dây gắn kết cha con, đồng thời bộc lộ sâu sắc tình cảm của người cha dành cho con. Kết thúc bất ngờ, khi người cha đã mất, nhưng người con tin rằng cha vẫn sẽ đồng hành suốt cuộc đời, đã để lại dư âm lắng đọng và cảm động trong lòng bạn đọc. Cách đặt tên truyện ngắn gọn, mộc mạc nhưng gợi mở chủ đề tư tưởng sâu xa: tất cả nội dung đều xoay quanh hình tượng “bố tôi” – biểu tượng cho tình phụ tử bất diệt.

Hình tượng người cha trong truyện mang ý nghĩa nhân văn sâu sắc. Ông là biểu tượng của tình yêu thương chân thành, là chỗ dựa tinh thần bền vững cho con trong suốt hành trình cuộc đời. Qua hình tượng này, tác giả không chỉ ngợi ca đức hy sinh của những người cha mà còn gợi nhắc mỗi chúng ta hãy biết trân trọng, thấu hiểu và yêu thương cha mẹ khi còn có thể. Những bài học giản dị về tình phụ tử trong truyện để lại dư âm sâu lắng, khiến người đọc cảm nhận được giá trị vĩnh hằng của gia đình.

Nhân vật người cha trong Bố tôi khắc sâu vào tâm trí người đọc bằng hình ảnh một con người nghèo khó mà giàu tình yêu thương, giản dị mà vĩ đại. Tình cảm ông dành cho con không ồn ào, phô trương mà lặng lẽ, bền chặt, trở thành sức mạnh nâng đỡ cả đời con. Khi khép lại câu chuyện, mỗi người đều thêm một lần xúc động, thêm một lần biết ơn cha mẹ, để rồi tự nhắc nhở mình sống hiếu thảo, trọn vẹn tình thân.