Văn bản ngữ liệu

CUỘC CHIA LI MÀU ĐỎ

Đó là cuộc chia li chói ngời sắc đỏ

Tươi như cánh nhạn lai hồng

Trưa một ngày sắp ngả sang đông

Thu, bỗng nắng vàng lên rực rỡ.

 

Tôi nhìn thấy một cô áo đỏ

Tiễn đưa chồng trong nắng vườn hoa

Chồng của cô sắp sửa đi xa

Cùng đi với nhiều đồng chí nữa.

 

Chiếc áo đỏ rực như than lửa

Cháy không nguôi trước cảnh chia li

Vườn cây xanh và chiếc nón trắng kia

Không giấu nổi tình yêu cô rực cháy

Không che được nước mắt cô đã chảy

Những giọt long lanh, nóng bỏng, sáng ngời

Chảy trên bình minh đang hé giữa làn môi

Và rạng đông đang hừng trên nét mặt

Một rạng đông với màu hồng ngọc.

 

Cây si xanh gọi họ đến ngồi

Trong bóng rợp của mình, nói tới ngày mai…

Ngày mai sẽ là ngày sum họp

Đã tỏa sáng những tâm hồn cao đẹp!

Nắng vẫn còn ngời trên những lá si

Và người chồng ấy đã ra đi…

 

Cả vườn hoa đã ngập tràn nắng xế

Những cánh hoa đỏ vẫn còn rung nhè nhẹ

Gió nói, tôi nghe những tiếng thì thào

“Khi Tổ quốc cần họ biết sống xa nhau…”

 

Nhưng tôi biết cái màu đỏ ấy

Cái màu đỏ như màu đỏ ấy

Sẽ là bông hoa chuối đỏ tươi

Trên đỉnh dốc cao vẫy gọi đoàn người

Sẽ là ánh lửa hồng trên bếp

Một làng xa giữa đêm gió rét…

Nghĩa là màu đỏ ấy theo đi

Như không hề có cuộc chia li…

(Nguyễn Mĩ, 9 – 1964)

Hãy xác định thể thơ của bài thơ trên?

Phương thức biểu đạt: biểu cảm.

- Cụm từ “màu đỏ” được nhắc lại bốn lần trong khổ thơ cuối.

- Mỗi “màu đỏ” hiện lên theo bước chân người ra trận. Cái “màu đỏ” đi hết hành trình của một tứ thơ vận động từ tả thực sang ẩn dụ, từ tình cảm lứa đôi hướng về những tình cảm lớn đối với đất nước.

- Những hình ảnh tác giả muốn xây dựng để gợi màu đỏ thị giác là:

+ Mùa đỏ của vườn hoa.

+ Của chiếc áo rực lên như than lửa.

+ Của cánh nhạn lai hồng.

+ Màu hồng ngọc của rạng đông.

- Những hình ảnh không cảm nhận được bằng thị giác là:

+ Tình yêu cô rực cháy.

+ Bức tranh chan chứa sắc màu tình yêu.

+ Cuộc chia tay không mang nét bi thương.

+ Hùng tráng mạnh mẽ đầy tính sử thi.

- Ý nghĩa của những hình ảnh đó là: tượng trưng cho tình yêu nồng cháy.

Hình ảnh thiên nhiên như vườn cây, cây si, bình minh, nắng, gió phản ánh cảm xúc và tình cảm của con người, gợi sự ấm áp, hy vọng, sức sống và đồng thời nhấn mạnh ý nghĩa của sự chia li.

Nhịp điệu linh hoạt, ngắt câu tự nhiên theo cảm xúc; giúp thể hiện được tâm trạng dồn nén, buồn thương xen lẫn hy vọng, gần gũi với người đọc.

Cảnh chia li vừa chân thực vừa cảm động; ví dụ: “Tôi nhìn thấy một cô áo đỏ / Tiễn đưa chồng trong nắng vườn hoa / Chồng của cô sắp sửa đi xa / Cùng đi với nhiều đồng chí nữa.”

Thể hiện tinh thần hy sinh, ý thức trách nhiệm với Tổ quốc, sẵn sàng chia xa người thân vì nhiệm vụ cao cả.

Ý nghĩa thông điệp: Như không hề có cuộc chia li là:

- Cuộc chia li không mang nét bi thương, xót xa. Mang cảm hứng lãng mạn.

- Như chưa hề có nghĩa tình yêu đồng hành cùng chàng trai. Động viên tinh thần, không bao giờ rời xa nhau.

Bài thơ vừa miêu tả cảnh chia li chân thực, vừa biểu cảm sâu sắc về tình yêu, lòng trung thành, tinh thần sẵn sàng hy sinh. Nghệ thuật sử dụng thơ tự do, hình ảnh, màu sắc, ánh sáng, ẩn dụ, điệp ngữ, nhân hóa làm nổi bật chủ đề và cảm xúc, tạo sức sống lâu bền cho bài thơ.

Gợi ý:

a. Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

- Viết đúng hình thức đoạn văn (diễn dịch, quy nạp, móc xích…).

- Đảm bảo dung lượng khoảng 200 chữ.

b. Xác định đúng yêu cầu của đoạn văn: tuyên ngôn tình yêu trong những năm kháng chiến chống Mĩ: Khi Tổ quốc cần họ biết sống xa nhau.

c. Hệ thống ý

- Giải thích câu thơ: “sống xa nhau” không phải rời bỏ tình yêu, mà là hy sinh, chờ đợi và giữ trọn tình cảm trong hoàn cảnh chiến tranh.

- Phân tích giá trị:

+ Tình yêu không chỉ là cá nhân mà gắn với ý thức trách nhiệm, lòng yêu nước.

+ Biểu hiện của sự cao đẹp, thủy chung, và ý chí kiên cường của những con người trong kháng chiến.

- Liên hệ thực tế: nhiều người trẻ trong chiến tranh phải chia xa người thân, nhưng vẫn giữ niềm tin, tình yêu và lý tưởng sống cao đẹp.

d. Chính tả, ngữ pháp: Đảm bảo chuẩn chỉnh, ngữ pháp Tiếng Việt.

e. Sáng tạo: Bố cục rõ ràng, lời văn giàu hình ảnh, cảm xúc.

Đoạn văn tham khảo

Câu thơ “Khi Tổ quốc cần họ biết sống xa nhau” trong bài Cuộc chia li màu đỏ của Nguyễn Mĩ đã khắc họa một vẻ đẹp đặc biệt của tình yêu trong thời chiến. Tình yêu đôi lứa ở đây không chỉ là cảm xúc cá nhân mà gắn liền với trách nhiệm và nghĩa vụ với Tổ quốc. Khi đất nước cần, những con người yêu nhau sẵn sàng tạm chia xa, hy sinh khoảng thời gian hạnh phúc riêng tư để lên đường bảo vệ quê hương. Chính sự hy sinh ấy làm tình yêu thêm cao đẹp, bền chặt, bởi nó không bị chi phối bởi khó khăn hay hoàn cảnh. Hình ảnh “sống xa nhau” vừa gợi cảm giác chia li, vừa thể hiện sự thủy chung, kiên cường và ý chí của những con người thời kháng chiến. Qua đó, câu thơ cũng nhắc nhở chúng ta về giá trị của tình yêu cao thượng, luôn hòa cùng lý tưởng sống và trách nhiệm với cộng đồng. Trong hoàn cảnh hiện nay, câu thơ vẫn dạy chúng ta biết trân trọng tình cảm, biết hy sinh một phần cho những mục tiêu lớn hơn, để tình yêu vừa là niềm riêng, vừa là động lực cho cuộc sống ý nghĩa.

Gợi ý:

a. Đảm bảo cấu trúc bài văn biểu cảm

- Học sinh biết tạo lập một bài văn biểu cảm đảm bảo đủ cấu trúc 3 phần: Mở bài, Thân bài, Kết bài.

- Đảm bảo đúng dung lượng khoảng 400 chữ.

b. Xác định đúng vấn đề biểu cảm: người bạn thời thơ ấu.

c. Bài viết có thể triển khai theo nhiều cách khác nhau song cần đảm bảo các ý sau

* Mở bài:

- Giới thiệu người bạn: tên, tuổi thơ, hoàn cảnh quen biết.

- Nêu cảm xúc chung: nhớ, quý mến, gắn bó với những kỷ niệm thời thơ ấu.

* Thân bài:

- Miêu tả ngoại hình, tính cách bạn:

+ Ngoại hình: cao, thấp, dễ thương, tinh nghịch…

+ Tính cách: vui vẻ, tốt bụng, hay giúp đỡ, hoặc nghịch ngợm, hồn nhiên.

- Kể lại một kỷ niệm đáng nhớ:

+ Một trò chơi, một buổi học, một lần giúp đỡ nhau.

+ Diễn tả chi tiết: hành động, lời nói, cảm xúc của cả hai.

+ Nhấn mạnh tình cảm gắn bó, hồn nhiên, trong sáng của tuổi thơ.

- Cảm nhận về tình bạn:

+ Tình bạn thời thơ ấu đặc biệt vì hồn nhiên, không toan tính.

+ Người bạn ấy để lại dấu ấn sâu đậm trong lòng, gợi niềm vui, nụ cười và cả những bài học nhỏ về tình cảm, sự chia sẻ.

* Kết bài:

- Khẳng định tình cảm đối với người bạn: vẫn nhớ, vẫn trân trọng.

- Liên hệ nhẹ nhàng: tình bạn thời thơ ấu là kỷ niệm đẹp, nâng niu tuổi thơ và giúp ta biết yêu thương, quan tâm người khác.

d. Chính tả, ngữ pháp: Đảm bảo chuẩn chính tả, ngữ pháp Tiếng Việt.

e. Sáng tạo: Diễn đạt trong sáng, bài viết thể hiện được sự sáng tạo, độc đáo riêng.

Bài viết tham khảo

Thời thơ ấu của tôi thật rực rỡ với những kỷ niệm đáng yêu, và trong đó, người bạn thân nhất của tôi – Minh – luôn hiện lên với hình ảnh hồn nhiên và ngọt ngào. Chúng tôi quen nhau từ khi còn học lớp Một, cùng nhau chia sẻ mọi điều: từ những trò nghịch ngợm trong sân trường đến những buổi học thêm đầy hứng thú. Nhìn lại, Minh không chỉ là một người bạn, mà còn là một phần ký ức tuổi thơ mà tôi luôn nâng niu.

Minh có dáng người nhỏ nhắn, đôi mắt sáng tinh nghịch và nụ cười luôn nở trên môi. Bạn ấy rất hiếu động, lúc nào cũng có thể biến những trò chơi bình thường thành những cuộc phiêu lưu vui nhộn. Nhưng bên cạnh sự nghịch ngợm ấy, Minh lại có một tấm lòng rất ấm áp. Tôi vẫn nhớ như in lần tôi bị ngã trong sân trường, Minh đã chạy lại ngay, nâng tôi dậy và cười động viên: “Không sao đâu, lần sau mình cẩn thận hơn nhé!” Lời nói giản dị ấy khiến tôi cảm thấy an tâm và thấy tình bạn thật đẹp.

Một kỷ niệm khó quên nữa là những buổi chiều hè, chúng tôi cùng nhau bắt bướm trong vườn, cười vang mỗi khi một con bướm thoát khỏi tay. Chúng tôi còn cùng nhau chia sẻ những chiếc kẹo, những món đồ nhỏ mà bố mẹ cho, đôi khi là những bí mật chỉ riêng hai đứa biết. Những khoảnh khắc ấy, tuy đơn giản, nhưng lại trở thành sợi dây vô hình gắn kết hai tâm hồn trẻ con, giúp chúng tôi học cách quan tâm, sẻ chia và tin tưởng nhau.

Minh còn là người bạn luôn biết cổ vũ tôi mỗi khi gặp khó khăn. Tôi nhớ lần tham gia cuộc thi vẽ, dù ban đầu tôi hơi rụt rè, Minh đã động viên và giúp tôi hoàn thiện bức tranh. Khi nhìn thấy nụ cười của bạn, tôi cảm nhận được niềm tin và sự khích lệ chân thành, như thể bất cứ thử thách nào cũng có thể vượt qua khi có bạn đồng hành.

Những năm tháng thơ ấu trôi qua, chúng tôi không còn gặp nhau thường xuyên như trước, nhưng mỗi lần nhớ về Minh, trái tim tôi vẫn ngập tràn niềm vui và sự ấm áp. Tình bạn thời thơ ấu là thứ tình cảm hồn nhiên, không toan tính, nhưng lại sâu sắc và khó quên nhất. Minh là minh chứng cho điều đó – một người bạn luôn đem đến tiếng cười, niềm tin và những kỷ niệm đẹp không bao giờ phai nhạt.

Nhìn lại, tôi nhận ra rằng người bạn thời thơ ấu không chỉ là người cùng chơi, cùng học, mà còn là người giúp chúng ta biết yêu thương, sẻ chia và trân trọng những điều giản dị trong cuộc sống. Minh sẽ mãi là ký ức đẹp, là mảnh ghép rực rỡ của tuổi thơ mà tôi luôn giữ trong tim.