Văn bản ngữ liệu

                                           CÂY XẤU HỔ

Bờ đường 9 có lùm cây xấu hổ

Chiến sĩ đi qua ai cũng mỉm cười

Giữa một vùng lửa cháy bom rơi

Tất cả lộ nguyên hình trần trụi

 

Cây xấu hổ với màu xanh bối rối

Tự giấu mình trong lá khép lim dim

Chiến sĩ qua đây ai cũng bước rất êm

Khi bất chợt thoảng một bàn chân lạ

 

Cây vội vã nhắm nghìn con mắt lá

Nhựa dồn lên cành khẽ ngả như chào

Người ra rồi bóng dáng cứ theo sau

Anh lính trẻ bỗng quay đầu tủm tỉm

 

Cây đã hé những mắt tròn chúm chím

Đang thập thò nghịch ngợm nhìn theo

Phút lạ lùng trời đất trong veo

Anh nghe có tiếng reo thầm gặp gỡ

 

Nhiều dáng điệu thoáng qua trong trí nhớ

Rất thân quen mà chẳng gọi nên lời

Giữa một vùng lửa cháy bom rơi

Cây hiện lên như một niềm ấp ủ

 

Anh lính trẻ hái một cành xấu hổ

Ướp vào trong trang sổ của mình

Và chuyện này chỉ cây biết với anh.

          (Trích Cây xấu hổ – Anh Ngọc)

Bài thơ trên viết theo thể thơ gì?

- Một số hình ảnh tiêu biểu về cây xấu hổ được nhắc đến trong bài thơ:

+ "Tự giấu mình trong lá khép lim dim"

+ "Cây vội vã nhắm nghìn con mắt lá"

- Những hình ảnh này khắc họa sinh động vẻ e ấp, nhạy cảm nhưng đầy sức sống của loài cây này trong khói lửa chiến tranh.

- Câu thơ “Giữa một vùng lửa cháy bom rơi” được lặp lại hai lần nhằm nhấn mạnh hoàn cảnh khốc liệt của chiến tranh – nơi mọi thứ đều bị tàn phá, chết chóc hiện hữu khắp nơi.

- Việc đặt hình ảnh chiến tranh tàn khốc bên cạnh hình ảnh mong manh, nhạy cảm của cây xấu hổ tạo nên một sự đối lập giàu tính nghệ thuật. Qua đó, tác giả muốn làm nổi bật sức sống mãnh liệt, vẻ đẹp tinh tế và tinh thần bất khuất của con người Việt Nam, đặc biệt là người lính – dù trong hoàn cảnh dữ dội nhất, vẫn giữ được sự nhạy cảm, rung động trước cái đẹ

Bài thơ ngợi ca vẻ đẹp mộc mạc, kín đáo của cây xấu hổ để từ đó liên tưởng đến tâm hồn tinh tế, trong sáng và đầy nhân hậu của người lính, của con người Việt Nam trong chiến tranh. Từ hình ảnh một loài cây bé nhỏ, tác giả khơi gợi tình cảm sâu sắc, lòng yêu nước và khát vọng sống hướng thiện giữa khói lửa bom đạn.

- Hình tượng người lính trong bài thơ:

+ Người chiến sĩ trên đường hành quân, làm nhiệm vụ thiêng liêng bảo vệ Tổ quốc, trong chiến tranh khốc liệt.

+ Người lính vẫn vẫn mang nét tinh tế, nhạy cảm trong tâm hồn. Sự hài hòa giữa lí tưởng và tâm hồn tạo nên vẻ đẹp của người lính trong thơ.

- Thí sinh có thể chỉ ra một bài thơ viết về người lính và tìm ra được điểm chung giữa hai bài thơ. (Liên hệ bài Đất nước của Nguyễn Đình Thi, Tây Tiến của Quang Dũng, Bên kia sông Đuống của Hoàng Cầm, Đồng chí của Chính Hữu, Bài ca lá xe đêm của Tố Hữu…).

- Điểm chung đều thể hiện: tinh thần lạc quan, yêu đời; lòng căm thù giặc sâu sắc và yêu quê hương; tâm hồn mộng mơ.

Cây xấu hổ không chỉ gợi vẻ đẹp kín đáo, thẳm sâu, sức sống mãnh liệt, bất khuất mà còn như nhắc nhở con người hãy biết giữ gìn cảm xúc, sự xấu hổ, tức là giữ lòng tự trọng để sống tốt đẹp hơn, nhất là trong nhịp sống xô bồ, hối hả thời hiện đại.

- Hình ảnh: nhân hóa cây xấu hổ như con người, e thẹn, tinh nghịch, nhạy cảm trước sự xuất hiện của người lính.

- Cảm xúc gợi lên: vừa dễ thương, tinh tế vừa gợi vẻ e ấp, sức sống mãnh liệt của thiên nhiên. Đồng thời liên tưởng đến tâm hồn con người trong chiến tranh: dù gian khổ vẫn giữ được sự nhạy cảm, tinh thần trong sáng và niềm vui sống.

- Thể hiện tâm hồn tinh tế, nhạy cảm và biết trân trọng vẻ đẹp tự nhiên của người lính, ngay cả trong chiến tranh khốc liệt.

- Là thông điệp của tác giả: giữa bom rơi, lửa cháy vẫn có sự sống, vẻ đẹp và tình cảm được lưu giữ, nhấn mạnh sự gắn kết giữa con người và thiên nhiên, tinh thần bất khuất và hướng thiện của con người Việt Nam.

Gợi ý:

a. Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

- Viết đúng hình thức đoạn văn (diễn dịch, quy nạp, móc xích…).

- Đảm bảo dung lượng khoảng 200 chữ.

b. Xác định đúng yêu cầu của đoạn văn: cảm nhận nét đặc sắc về nghệ thuật của bài thơ Cây xấu hổ.

c. Hệ thống ý

- Bài thơ Cây xấu hổ ấn tượng nhờ hình ảnh thiên nhiên bình dị và nghệ thuật tinh tế.

- Thể thơ tự do giúp biểu đạt cảm xúc linh hoạt, tự nhiên.

- Hình ảnh cây xấu hổ được nhân hóa, miêu tả sinh động như có tâm hồn, gợi liên tưởng đến tâm hồn nhạy cảm, yêu thương của con người, đặc biệt là người lính.

- Đối lập giữa chiến tranh khốc liệt (“vùng lửa cháy bom rơi”) và cây e ấp, xanh mướt làm nổi bật sức sống mạnh mẽ và vẻ đẹp tâm hồn con người Việt Nam.

- Hình tượng cây xấu hổ còn là biểu tượng của vẻ đẹp kín đáo, nhân hậu, tâm hồn trong sáng.

- Lối viết giàu trữ tình, kết hợp cảm xúc và hiện thực, để lại dư âm sâu lắng cho người đọc.

d. Chính tả, ngữ pháp: Đảm bảo chuẩn chỉnh, ngữ pháp Tiếng Việt.

e. Sáng tạo: Bố cục rõ ràng, lời văn giàu hình ảnh, cảm xúc.

Đoạn văn tham khảo

Bài thơ “Cây xấu hổ” của Anh Ngọc không chỉ gây ấn tượng bởi hình ảnh thiên nhiên bình dị mà còn chạm đến trái tim người đọc nhờ những nét nghệ thuật đặc sắc, tinh tế. Trước hết, bài thơ sử dụng thể thơ tự do, tạo sự linh hoạt trong biểu đạt, giúp cảm xúc tuôn chảy tự nhiên theo từng cung bậc cảm xúc của người lính trong hoàn cảnh chiến tranh. Điểm nổi bật nhất là biện pháp nhân hóa và miêu tả tinh tế hình ảnh cây xấu hổ: “Tự giấu mình trong lá khép lim dim”, “Cây vội vã nhắm nghìn con mắt lá”, “nhựa dồn lên cành khẽ ngả như chào” – những câu thơ đầy sức gợi hình và gợi cảm. Nhờ đó, cây xấu hổ không chỉ là một loài thực vật bình thường, mà hiện lên như một sinh thể có tâm hồn, có cảm xúc, gợi liên tưởng đến tâm hồn nhạy cảm, đầy yêu thương của con người, đặc biệt là người lính. Sự đối lập giữa khung cảnh “vùng lửa cháy bom rơi” với hình ảnh cây xấu hổ xanh mướt, e ấp đã làm nổi bật vẻ đẹp mong manh mà kiên cường, như chính sức sống mạnh mẽ của con người Việt Nam giữa chiến tranh. Ngoài ra, hình tượng cây xấu hổ còn mang ý nghĩa biểu tượng – cho vẻ đẹp kín đáo, nhân hậu, và tâm hồn trong sáng của người lính trẻ. Với lối viết giàu chất trữ tình, kết hợp hài hòa giữa cảm xúc và hiện thực, Anh Ngọc đã đem đến một bài thơ sâu lắng, để lại dư âm nhẹ nhàng và suy tư trong lòng người đọc.