Văn bản ngữ liệu

                          THƠ TÌNH NGƯỜI LÍNH BIỂN

Anh ra khơi

Mây treo ngang trời những cánh buồm trắng

Phút chia tay, anh dạo trên bến cảng

Biển một bên và em một bên

 

Biển ồn ào, em lại dịu êm

Em vừa nói câu chi rồi mỉm cười lặng lẽ

Anh như con tàu, lắng sóng từ hai phía

Biển một bên và em một bên

 

Ngày mai, ngày mai khi thành phố lên đèn

Tàu anh buông neo dưới chùm sao xa lắc

Thăm thẳm nước trời, nhưng anh không cô độc

Biển một bên và em một bên

 

Đất nước gian lao chưa bao giờ bình yên

Bão thổi chưa ngưng trong những vành tang trắng

Anh đứng gác. Trời khuya. Đảo vắng

Biển một bên và em một bên

 

Vòm trời kia có thể sẽ không em

Không biển nữa. Chỉ mình anh với cỏ

Cho dù thế thì anh vẫn nhớ

Biển một bên và em một bên...

                             (Trích Thơ tình người lính biển – Trần Đăng Khoa)

Xác định nhân vật trữ tình trong bài thơ.

Biện pháp tu từ”

- So sánh: anh như con tàu.

- Phép đối: biển ồn ào / em dịu êm.

Bài thơ diễn tả dòng cảm xúc từ lúc chia tay ở bến cảng cho tới lúc người lính làm nhiệm vụ ở đảo xa; đồng thời, đan xen những suy tư về cá nhân và đất nước.

- Nghĩa thực: vành khăn trắng để tang những người đã mất vì thiên tai, bão tố.

- Nghĩa biểu tượng: những nỗi đau chung mà đất nước đã từng trải qua không chỉ bởi thiên tai mà còn là biết bao mất mát bởi chiến tranh. Nỗi đau ấy vẫn chưa nguôi ngoai trong lòng dân tộc…

- Tình cảm của tác giả:

+ Đồng cảm, sẻ chia với cảm xúc lưu luyến của người lính biển trong phút chia tay người yêu.

+ Trân trọng, tự hào trước tâm hồn đẹp của người lính biển bởi ở họ luôn có sự hài hòa giữa tình cảm cá nhân và trách nhiệm với Tổ quốc.

- Nhận xét:

+ Đây là tình cảm chân thành, thể hiện trái tim sâu sắc, tinh tế của nhà thơ gửi tới những người đồng đội của mình.

+ Tình cảm của tác giả cũng là tiếng lòng chung của biết bao người Việt Nam yêu nước đối với những người lính biển.

- Ấn tượng nhất với câu thơ: “Biển một bên và em một bên”.

- Lí do:

+ Đây là câu thơ được lặp lại nhiều lần, trở thành điểm nhấn nghệ thuật của toàn bài.

+ Hình ảnh giản dị nhưng gợi ra sự giằng co giữa tình yêu đôi lứa và trách nhiệm với Tổ quốc.

+ Thể hiện rõ nỗi nhớ da diết của người lính biển: dù đi xa, trong tim anh luôn có hai nguồn sức mạnh lớn lao – biển cả (Tổ quốc) và người yêu (tình riêng).

+ Câu thơ vừa lãng mạn, vừa thiêng liêng, khắc họa vẻ đẹp tâm hồn người lính: biết yêu, biết hi sinh, sống giàu tình cảm và đầy trách nhiệm.

- Thể hiện sự lưu luyến, nhớ thương và niềm tự hào khi có người yêu là lính biển.

- Khẳng định sẽ thường xuyên viết thư, nhắn tin, gọi điện…

- Động viên người yêu yên tâm công tác.

Gợi ý:

a. Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

- Viết đúng hình thức đoạn văn (diễn dịch, quy nạp, móc xích…).

- Đảm bảo dung lượng khoảng 200 chữ.

b. Xác định đúng yêu cầu của đoạn văn: tình yêu và trách nhiệm của người lính biển được thể hiện trong bài thơ Thơ tình người lính biển (Trần Đăng Khoa).

c. Hệ thống ý

- Tình yêu:

+ Người lính dành tình cảm tha thiết cho người yêu, luôn nhớ về em trong những khoảnh khắc chia xa.

+ Hình ảnh so sánh “Biển một bên và em một bên” gợi sự trân trọng, coi tình yêu đôi lứa là nguồn động viên lớn lao.

- Trách nhiệm:

+ Người lính ý thức rõ đất nước chưa bình yên, luôn phải đối mặt với bão tố, hiểm nguy, mất mát.

+ Vẫn kiên cường đứng gác giữa đảo vắng, trời khuya, mang trên vai trọng trách bảo vệ Tổ quốc.

- Sự hòa quyện giữa tình yêu đôi lứa và tình yêu đất nước: tình riêng nâng bước cho trách nhiệm lớn lao, trách nhiệm làm sáng đẹp tình yêu.

d. Chính tả, ngữ pháp: Đảm bảo chuẩn chỉnh, ngữ pháp Tiếng Việt.

e. Sáng tạo: Bố cục rõ ràng, lời văn giàu hình ảnh, cảm xúc.

Đoạn văn tham khảo

Đọc đoạn thơ trong Thơ tình người lính biển của Trần Đăng Khoa, em cảm thấy thật xúc động trước hình ảnh đất nước và con người nơi đầu sóng ngọn gió. “Đất nước gian lao chưa bao giờ bình yên” – lời thơ như một lời nhắc nhớ về những năm tháng chiến tranh, mất mát, những vành tang trắng còn phấp phới trên đầu bao người vợ trẻ, mẹ già. Trong khung cảnh ấy, hiện lên hình ảnh người lính biển đứng gác giữa đảo vắng, trong đêm khuya, chỉ có tiếng sóng và gió làm bạn. Anh lặng thầm mà kiên cường, mang trong tim cả trách nhiệm lớn lao với Tổ quốc và tình yêu riêng tư. Câu thơ “Biển một bên và em một bên” là sự đối sánh đầy xúc động: một bên là tình yêu đất nước, một bên là tình yêu đôi lứa – tưởng như phải lựa chọn, nhưng thật ra chúng hòa quyện, nâng đỡ nhau, giúp người lính thêm sức mạnh. Đoạn thơ giản dị mà lay động, để lại trong em niềm khâm phục và biết ơn. Em càng trân trọng những người lính hôm nay, những người vẫn ngày đêm canh giữ biển trời, để chúng em được sống trong hòa bình, yên vui.

Gợi ý:

a. Đảm bảo cấu trúc bài văn nghị luận

- Học sinh biết tạo lập một bài văn nghị luận đảm bảo đủ cấu trúc 3 phần: Mở bài, Thân bài, Kết bài.

- Đảm bảo đúng dung lượng khoảng 400 chữ.

b. Xác định đúng vấn đề nghị luận: trách nhiệm của thế hệ trẻ hiện nay đối với việc giữ gìn chủ quyền biển đảo.

c. Bài viết có thể triển khai theo nhiều cách khác nhau song cần đảm bảo các ý sau

* Mở bài

- Giới thiệu hình ảnh cao đẹp của người lính biển trong bài thơ Thơ tình người lính biển (Trần Đăng Khoa): vừa mang tình yêu đôi lứa, vừa gánh vác trách nhiệm với Tổ quốc.

- Dẫn dắt đến vấn đề: Trách nhiệm của tuổi trẻ đối với Tổ quốc hôm nay.

* Thân bài

- Giải thích: Trách nhiệm của tuổi trẻ với Tổ quốc: ý thức, hành động để xây dựng, bảo vệ đất nước; sống xứng đáng với truyền thống cha anh.

- Bàn luận

+ Người trẻ là lực lượng nòng cốt, có sức khỏe, tri thức, khát vọng cống hiến.

+ Trách nhiệm cụ thể:

·        Rèn luyện tri thức, kỹ năng để phục vụ đất nước.

·        Giữ gìn chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ, đặc biệt là biển đảo quê hương.

·        Sống có lý tưởng, hoài bão; đấu tranh chống cái xấu, cái ác; xây dựng lối sống lành mạnh.

·        Góp phần nhỏ bé nhưng thiết thực: học tập tốt, chấp hành pháp luật, giữ gìn môi trường, truyền thống văn hóa.

- Chứng minh – Liên hệ

+ Những tấm gương thanh niên tình nguyện nơi biên giới, hải đảo.

+ Học sinh hôm nay: chăm ngoan, học giỏi, tham gia phong trào Đoàn – Đội, rèn luyện để mai sau góp phần xây dựng đất nước.

- Phản đề: Phê phán một bộ phận giới trẻ thờ ơ, vô trách nhiệm, chỉ lo hưởng thụ, thiếu lý tưởng.

* Kết bài

- Khẳng định: Tuổi trẻ cần xác định rõ trách nhiệm với Tổ quốc.

- Liên hệ bản thân: quyết tâm học tập, rèn luyện để trở thành công dân có ích, góp phần giữ gìn và xây dựng đất nước giàu đẹp.

d. Chính tả, ngữ pháp: Đảm bảo chuẩn chính tả, ngữ pháp Tiếng Việt.

e. Sáng tạo: Diễn đạt trong sáng, bài viết thể hiện được sự sáng tạo, độc đáo riêng.

Bài viết tham khảo

Có một nhà thơ từng viết rằng: “Tổ quốc nhìn từ biển/ Ngàn năm sóng bể vẫn dạt dào”. Đứng trước biển, ta không chỉ thấy những con sóng vỗ triền miên, mà còn cảm nhận được sự trường tồn, thiêng liêng của non sông gấm vóc. Trong bài thơ Thơ tình người lính biển, Trần Đăng Khoa đã khắc họa hình ảnh người lính biển vừa mang trong mình tình yêu đôi lứa, vừa gánh vác trách nhiệm bảo vệ chủ quyền. Hình tượng ấy gợi nhắc mỗi người, đặc biệt là thế hệ trẻ hôm nay, về trách nhiệm thiêng liêng của mình đối với Tổ quốc.

Trách nhiệm của tuổi trẻ đối với đất nước không phải là điều xa vời, trừu tượng, mà là bổn phận gắn liền với chính cuộc sống hằng ngày. Tổ quốc là nơi ta sinh ra, lớn lên, là cội nguồn máu thịt của mỗi con người. Vì vậy, yêu nước và có trách nhiệm với đất nước cũng chính là yêu thương và bảo vệ những gì gần gũi, thân thương nhất. Người trẻ hôm nay – thế hệ được sống trong hòa bình – không trực tiếp cầm súng ra trận, nhưng vẫn có muôn vàn cách để cống hiến cho Tổ quốc: từ học tập, nghiên cứu khoa học, lao động sản xuất, cho đến tham gia các hoạt động cộng đồng, góp phần làm giàu đẹp quê hương.

Tuổi trẻ là quãng đời đẹp nhất, giàu ước mơ, tràn đầy sức mạnh và khát vọng. Chính bởi vậy, trách nhiệm của thanh niên đối với Tổ quốc càng lớn lao hơn. Trước hết, thế hệ trẻ cần nuôi dưỡng lý tưởng sống cao đẹp, biết ước mơ, biết phấn đấu cho những mục tiêu không chỉ của riêng mình mà còn vì lợi ích chung. Song song với đó là sự nỗ lực rèn luyện tri thức, kỹ năng, bản lĩnh để hội nhập và khẳng định vị thế của đất nước trên trường quốc tế. Bảo vệ Tổ quốc hôm nay không chỉ là bảo vệ từng tấc đất, hải đảo thiêng liêng, mà còn là bảo vệ văn hóa, giữ gìn môi trường, khẳng định trí tuệ Việt Nam.

Nhìn vào thực tế, chúng ta càng thấy rõ vai trò của tuổi trẻ. Những chiến sĩ ngày đêm canh gác ở Trường Sa, Hoàng Sa phần lớn đều là những chàng trai tuổi đôi mươi. Những đội thanh niên tình nguyện không ngại gian khó nơi biên giới, hải đảo, hay những bạn trẻ khởi nghiệp sáng tạo, đưa khoa học – công nghệ Việt Nam vươn tầm thế giới, đều là minh chứng cho trách nhiệm cao cả của thế hệ trẻ hôm nay. Dẫu vậy, cũng không thể phủ nhận còn có một bộ phận thanh niên sống thờ ơ, chỉ lo hưởng thụ, thiếu lý tưởng, thiếu ý thức xây dựng cộng đồng. Đó là những biểu hiện đáng buồn, đi ngược lại truyền thống “thắp lửa” của cha ông.

Nhớ về hình ảnh người lính biển trong thơ Trần Đăng Khoa, ta thấy rõ rằng sống có trách nhiệm với Tổ quốc cũng chính là sống trọn vẹn với tình yêu thương. Họ vừa mang trong tim bóng dáng người thân, vừa chắc tay súng giữ biển trời. Đó là bài học lớn cho tuổi trẻ hôm nay: biết gắn kết tình yêu cá nhân với tình yêu đất nước, biết đặt lợi ích chung lên trên sự ích kỷ nhỏ nhoi.

Trách nhiệm với Tổ quốc không đòi hỏi những việc làm quá lớn lao hay cao siêu, mà bắt đầu từ những hành động giản dị nhưng thiết thực: học tập chăm chỉ, tuân thủ pháp luật, gìn giữ môi trường, lan tỏa những giá trị nhân văn. Mỗi người trẻ, nếu đều sống có trách nhiệm, thì cộng đồng sẽ mạnh mẽ, đất nước sẽ vững vàng. Và khi ấy, biển đảo quê hương sẽ mãi rạng ngời, Tổ quốc sẽ mãi trường tồn.