Văn bản ngữ liệu

MỘT SỐ CÂU TỤC NGỮ VIỆT NAM (2)

1. Trông mặt mà bắt hình dong.

2. Mỏng môi hay hớt, trớt môi nói thừa.

3. Người giàu ham việc, thất nghiệp ham ăn.

4. Xa mỏi chân, gần mỏi miệng.

5. Đất có lề, quê có thói.

6. Lá lành đùm lá rách.

7. Lửa thử vàng, gian nan thử sức.

8. Đánh bạc quen tay, ngủ ngày quen mắt, ăn vặt quen mồm.

9. Nhà sạch thì mát, bát sạch ngon cơm.

10. Thấy sang bắt quàng làm họ.

(Nguồn sưu tầm)

Các câu tục ngữ trên đều có điểm chung gì?

1. mặt – bắt.

2. hớt – trớt.

3. việc – nghiệp.

4. chân – gần.

5. lề – quê.

6. lành – rách.

7. vàng – gian – nan.

8. tay – ngày; mắt – vặt.

9. mát – bát.

10. sang – quàng.

- Số vế câu của câu 8:

+ Đánh bạc quen tay

+ Ngủ ngày quen mắt

+ Ăn vặt quen mồm

- Bài học rút ra:

+ Thói quen xấu nếu hình thành lâu sẽ rất khó bỏ.

+ Cần tự giác sửa thói quen xấu và rèn luyện lối sống lành mạnh.

+ Liên hệ thực tế: học sinh nên tránh lười học, ăn uống bừa bãi, ngủ không đúng giờ, hay các thói quen xấu khác.

- Nội dung: So sánh thái độ của người giàu và người thất nghiệp. Người giàu, có công việc, thường siêng năng, chăm chỉ; còn người thất nghiệp lại thường chỉ ham ăn, lười lao động.

- Bài học:

+ Khuyến khích siêng năng, chăm chỉ trong lao động.

+ Cảnh báo lối sống lười biếng, chỉ ham hưởng thụ.

Các câu tục ngữ sử dụng phép đối: 2, 3, 4, 5, 7, 8, 9.

- Biện pháp ẩn dụ:

+ Lá lành tượng trưng cho người khá giả, mạnh khỏe.

+ Lá rách tượng trưng cho người khó khăn, yếu thế.

→ Ý nhấn mạnh tinh thần tương trợ, giúp đỡ lẫn nhau.

- Hiệu quả: Nhấn mạnh sự đối lập giữa người giúp và người được giúp, đồng thời tạo hình ảnh trực quan sinh động, dễ hình dung.

- Thử thách, gian nan là phép thử để nhận biết phẩm chất, năng lực và bản lĩnh con người.

- Khuyên con người nên kiên trì, dũng cảm đối mặt với khó khăn để trưởng thành.

- Liên hệ thực tế: những khó khăn trong học tập, công việc, hay đời sống giúp rèn luyện ý chí, kỹ năng và kinh nghiệm.

- Mỗi nơi, mỗi vùng đều có nề nếp, phong tục, tập quán riêng.

- Chúng ta cần tôn trọng và giữ gìn các tập quán tốt đẹp của quê hương.

- Đồng thời, khi sống ở nơi khác, cần hiểu và tuân thủ phong tục địa phương.

HS tự đưa ra ý kiến, vì dụ:

- Em ấn tượng vì hình ảnh dễ hiểu, sinh động, thể hiện tinh thần tương trợ, giúp đỡ người khó khăn.

- Câu tục ngữ nhắc nhở em phải sống nhân ái, biết chia sẻ, điều rất quan trọng trong cuộc sống và học tập hàng ngày.

Gợi ý:

a. Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

- Viết đúng hình thức đoạn văn (diễn dịch, quy nạp, móc xích…).

- Đảm bảo dung lượng khoảng 200 chữ.

b. Xác định đúng yêu cầu của đoạn văn: tinh thần vượt khó trong học tập của các học sinh ngày nay.

c. Hệ thống ý

- Thực trạng: Học sinh ngày nay thường gặp nhiều thử thách như bài tập khó, kỳ thi, dự án học tập, hay áp lực từ điểm số. Những khó khăn này là cơ hội để rèn luyện khả năng tư duy, kiên trì và tự lập.

- Tinh thần vượt khó: Học sinh cần chăm chỉ, nỗ lực, không nản lòng trước thử thách. Biết lập kế hoạch học tập hợp lý, chủ động tìm phương pháp học hiệu quả và học hỏi từ những thất bại.

- Dẫn chứng: Một học sinh ôn thi học sinh giỏi hoặc luyện kỹ năng mới, dù gặp nhiều khó khăn ban đầu nhưng nhờ nỗ lực và kiên trì đã đạt kết quả tốt, chứng minh câu tục ngữ “Lửa thử vàng, gian nan thử sức” đúng trong thực tế.

d. Chính tả, ngữ pháp: Đảm bảo chuẩn chỉnh, ngữ pháp Tiếng Việt.

e. Sáng tạo: Bố cục rõ ràng, lời văn giàu hình ảnh, cảm xúc.

Đoạn văn tham khảo

Câu tục ngữ “Lửa thử vàng, gian nan thử sức” nhắc nhở con người rằng thử thách là phép thử để đánh giá bản lĩnh và năng lực. Trong học tập, học sinh ngày nay cũng thường phải đối mặt với nhiều khó khăn như bài tập khó, kỳ thi căng thẳng, dự án học tập hay áp lực từ điểm số. Những thử thách này không phải để làm nản lòng mà là cơ hội để rèn luyện tư duy, ý chí và tinh thần tự lập. Vì vậy, mỗi học sinh cần chăm chỉ, kiên trì, không sợ thất bại, đồng thời biết lập kế hoạch học tập hợp lý, chủ động tìm phương pháp học hiệu quả và học hỏi từ những sai sót. Ví dụ, một học sinh ôn thi học sinh giỏi hoặc luyện kỹ năng mới, dù gặp nhiều khó khăn ban đầu nhưng nhờ nỗ lực và kiên trì đã đạt kết quả tốt, chứng minh câu tục ngữ hoàn toàn đúng. Qua đó, em nhận thấy tinh thần vượt khó là yếu tố quan trọng giúp học sinh trưởng thành, tự tin và đạt được thành tích cao trong học tập cũng như trong cuộc sống.

Gợi ý:

a. Đảm bảo cấu trúc bài văn nghị luận

- Học sinh biết tạo lập một bài văn nghị luận đảm bảo đủ cấu trúc 3 phần: Mở bài, Thân bài, Kết bài.

- Đảm bảo đúng dung lượng khoảng 400 chữ.

b. Xác định đúng vấn đề nghị luận: Gần mực thì đen, gần đèn thì rạng.

c. Bài viết có thể triển khai theo nhiều cách khác nhau song cần đảm bảo các ý sau

* Mở bài:

- Giới thiệu câu tục ngữ: “Gần mực thì đen, gần đèn thì rạng”.

- Nêu ý nghĩa tổng quát: môi trường và những người xung quanh ảnh hưởng lớn đến phẩm chất, tư tưởng và hành vi của con người.

* Thân bài:

- Giải thích câu tục ngữ:

+ “Mực” tượng trưng cho những thói hư, tật xấu; “đèn” tượng trưng cho người tốt, môi trường lành mạnh.

+ Gần người xấu dễ bị ảnh hưởng xấu, gần người tốt sẽ học tập, phát triển tích cực.

- Bàn luận, liên hệ thực tế:

+ Tầm quan trọng của môi trường học tập và bạn bè đối với học sinh.

+ Ví dụ: Học sinh học chung với bạn chăm chỉ, ngoan ngoãn sẽ có xu hướng học tập tốt; ngược lại, nếu chơi với bạn lười biếng, ham chơi, dễ sa vào thói xấu.

+ Mở rộng: Câu tục ngữ còn đúng trong đời sống, công việc; chọn môi trường và người đồng hành phù hợp giúp phát triển bản thân.

- Bài học rút ra:

+ Cần biết lựa chọn bạn bè, môi trường sống, học tập tốt.

+ Tự rèn luyện bản thân để trở thành “người đèn” cho người khác học hỏi.

* Kết bài:

- Khẳng định ý nghĩa sâu sắc của câu tục ngữ.

- Liên hệ bản thân: quyết tâm chọn môi trường tốt, bạn tốt để học hỏi, rèn luyện bản thân trở nên tốt đẹp hơn.

d. Chính tả, ngữ pháp: Đảm bảo chuẩn chính tả, ngữ pháp Tiếng Việt.

e. Sáng tạo: Diễn đạt trong sáng, bài viết thể hiện được sự sáng tạo, độc đáo riêng.

Bài viết tham khảo

Trong cuộc sống, con người luôn chịu tác động mạnh mẽ từ môi trường xung quanh và những người gần gũi. Một môi trường lành mạnh, tích cực sẽ giúp con người phát triển tốt, trong khi môi trường tiêu cực dễ khiến con người sa vào thói hư, tật xấu. Điều này được thể hiện rõ trong câu tục ngữ: “Gần mực thì đen, gần đèn thì rạng”. Câu nói giản dị nhưng sâu sắc này nhắc nhở mỗi người cần lựa chọn bạn bè, môi trường sống và học tập phù hợp để rèn luyện bản thân và tránh những ảnh hưởng tiêu cực.

Câu tục ngữ sử dụng hình ảnh ẩn dụ rất sinh động: “mực” tượng trưng cho thói hư, tật xấu, điều tiêu cực, còn “đèn” tượng trưng cho người tốt, môi trường lành mạnh giúp con người học hỏi, phát triển. Ý nghĩa sâu xa của câu tục ngữ nhấn mạnh rằng con người dễ bị ảnh hưởng từ những gì xung quanh, vì vậy cần tỉnh táo để giữ gìn phẩm chất, đồng thời tìm kiếm những yếu tố tích cực để trưởng thành.

Trong học tập, tác dụng của câu tục ngữ này càng rõ rệt. Học sinh tiếp xúc với bạn bè chăm chỉ, ngoan ngoãn sẽ học được tính tự giác, kiên nhẫn và ý thức kỷ luật, từ đó nâng cao kết quả học tập. Ngược lại, nếu thường xuyên chơi với bạn lười biếng, ham chơi hoặc có thói hư xấu, dễ bị cuốn theo, ảnh hưởng tiêu cực đến hành vi và kết quả học tập. Môi trường lớp học cũng đóng vai trò quan trọng: lớp học nghiêm túc, thầy cô tận tâm và bạn bè tích cực sẽ tạo động lực để học sinh nỗ lực phát triển, trong khi môi trường thiếu kỷ luật hoặc tiêu cực có thể làm giảm tinh thần học tập.

Ngoài học tập, câu tục ngữ còn đúng trong đời sống và công việc. Lựa chọn môi trường sống tích cực, nơi có người tốt, có người dẫn dắt sẽ giúp con người hình thành thói quen tốt, kỹ năng xã hội và nhân cách vững vàng. Ngược lại, tiếp xúc với những người xấu, môi trường tiêu cực dễ khiến con người mắc thói quen xấu, ảnh hưởng đến hành vi và quyết định. Bên cạnh việc chọn môi trường, mỗi người cũng cần rèn luyện bản thân để trở thành “người đèn” cho những người xung quanh, lan tỏa hành vi tích cực, tinh thần chăm chỉ và trung thực.

Câu tục ngữ “Gần mực thì đen, gần đèn thì rạng” nhấn mạnh tầm quan trọng của môi trường và những người đồng hành trong việc hình thành nhân cách và phẩm chất con người. Mỗi học sinh, mỗi người nên biết lựa chọn bạn bè, môi trường học tập và sống tích cực, đồng thời rèn luyện bản thân để phát triển toàn diện, góp phần xây dựng một cộng đồng văn minh, tốt đẹp.