I. Đọc hiểu (4,0 điểm)

Đọc ngữ liệu sau và thực hiện các yêu cầu bên dưới:

Am¹ cao am thấp đặt đòi² tầng³,

Khấp khểnh ba làn trở lại bằng⁴

Quét trúc bước qua lòng suối

Thưởng mai về đạp bóng trăng

Phần du⁵ lẽo đẽo⁶ thương quê cũ

Tùng cúc bù trì⁷ nhớ việc hằng⁸

Một phút thanh nhàn trong thuở ấy

Thiên kim⁹ ước đổi được hay chăng?.

                                                              (Ngôn chí bài 15, Nguyễn Trãi, Viện Sử học,

                                                                                Nguyễn Trãi toàn tập, tr. 400)

Chú thích:

(1) Am: căn nhà nhỏ, nhà tranh, nơi ẩn cư

(2) Đòi: nhiều

(3) Tầng: lớp

(4) Bằng: phẳng

(5) Phần du: cây phần du, nghĩa bóng chỉ làng xóm, quê nhà

(6) Lẽo đẽo: quyến luyến, đeo đẳng không rời ra được

(7) Bù trì: săn sóc vun xới

(8) Việc hằng: việc hàng ngày, thường xuyên

(9) Thiên kim: ngàn vàng

(0,5 điểm) Xác định phương thức biểu đạt chính của văn bản trên.

* Yêu cầu về hình thức, kĩ năng: Đảm bảo đoạn văn nghị luận có bố cục mạch lạc, sử dụng linh hoạt các kiểu câu và có sự liên kết chặt chẽ giữa các câu, các ý trong đoạn văn. Có cách diễn đạt trong sáng độc đáo, thể hiện những suy nghĩ, kiến giải mới mẻ về vấn đề nghị luận.

Yêu cầu về kiến thức: 

Học sinh có thể triển khai theo nhiều cách, nhưng cần giới thiệu được vấn đề cần bàn luận, nêu rõ lí do và quan điểm của bản thân, hệ thống luận điểm chặt chẽ, lập luận thuyết phục, sử dụng dẫn chứng thuyết phục.

Sau đây là một hướng gợi ý: 

- Cuộc sống ẩn cư giản dị, hài hòa với thiên nhiên:

+ Hình ảnh “am cao am thấp”, “khấp khểnh ba làn” cho thấy khung cảnh mộc mạc, không trau chuốt.

+ Các hoạt động như “quét trúc bước qua lòng suối”, “thưởng mai về đạp bóng trăng” thể hiện sự hòa nhập trọn vẹn vào thiên nhiên, tinh thần thanh thản, ung dung.

- Tình cảm gắn bó với quê hương, cội nguồn:

+ “Phần du lẽo đẽo thương quê cũ” cho thấy tình cảm quyến luyến, nhớ nhung tha thiết với làng quê.

+ “Tùng cúc bù trì nhớ việc hằng” thể hiện tinh thần chăm chỉ, nhớ tới những công việc thường ngày gắn bó với đất đai, cây cỏ.

- Quan niệm sống đề cao giá trị tinh thần: “Một phút thanh nhàn... thiên kim ước đổi được hay chăng?” thể hiện quan điểm: niềm vui thanh nhàn quý giá hơn của cải vật chất.

a. Đảm bảo cấu trúc bài văn nghị luận

-Học sinh biết tạo lập một bài văn nghị luận đảm bảo đủ cấu trúc 3 phần: Mở bài, Thân bài, Kết bài. 

b. Xác định đúng vấn đề cần nghị luận

Từ bỏ thói quen xả rác bừa bãi.

c Triển khai vấn đề nghị luận

- Chia vấn đề nghị luận thành các luận điểm, luận cứ phù hợp, có sức thuyết phục; sử dụng tốt các thao tác lập luận; biết kết hợp giữa nêu lí lẽ và đưa dẫn chứng.

- HS có thể triển khai theo những cách khác nhau, nhưng cần đảm bảo các ý cơ bản sau:

1. Mở bài

- Dẫn dắt: Môi trường là ngôi nhà chung của nhân loại, quyết định trực tiếp đến sức khỏe, chất lượng sống và tương lai của mỗi người.

- Nêu vấn đề: Một thói quen xấu đang hủy hoại môi trường là xả rác bừa bãi. Đây là hành vi phổ biến nhưng gây nhiều hậu quả nghiêm trọng và cần được loại bỏ.

2. Thân bài

* Giải thích

- Xả rác bừa bãi: Là hành vi vứt rác không đúng nơi quy định (ra đường, kênh rạch, bãi đất trống…), không phân loại, không xử lý đúng cách.

- Đây là biểu hiện của thiếu ý thức bảo vệ môi trường, coi thường quy tắc chung.

* Bàn luận – Tác hại

- Gây ô nhiễm đất, nước, không khí.

- Làm tắc nghẽn hệ thống thoát nước → ngập úng, mất mỹ quan.

- Tạo điều kiện cho vi khuẩn, ruồi muỗi phát triển → bùng phát dịch bệnh.

- Làm xấu hình ảnh cộng đồng, đất nước trong mắt du khách.

- Tốn nhiều chi phí, nhân lực cho công tác dọn dẹp.

- Thể hiện ý thức kém, thiếu văn minh.

- Có thể bị xử phạt theo quy định pháp luật.

* Chứng minh

- Thực tế nhiều con kênh, bãi biển, khu du lịch trong nước bị biến thành “bãi rác” do ý thức kém của một bộ phận người dân.

- Nhiều quốc gia (Nhật Bản, Singapore…) sạch sẽ vì người dân có ý thức cao và tuân thủ luật.

* Giải pháp – Thuyết phục thay đổi

- Nâng cao nhận thức: Giáo dục bảo vệ môi trường từ gia đình, nhà trường, truyền thông.

- Hành động cụ thể:

+ Luôn bỏ rác đúng nơi quy định.

+ Thực hiện phân loại rác tại nguồn.

+ Tham gia dọn dẹp, làm sạch nơi công cộng.

- Chế tài nghiêm khắc: Phạt nặng hành vi xả rác bừa bãi.

- Truyền cảm hứng tích cực: Nêu gương những cá nhân, cộng đồng làm tốt công tác giữ gìn môi trường.

3. Kết bài

- Khẳng định lại: Xả rác bừa bãi là hành vi nhỏ nhưng hậu quả lớn, cần phải loại bỏ ngay.

- Kêu gọi: Mỗi người hãy bắt đầu từ chính mình, từ những hành động nhỏ nhất để xây dựng môi trường xanh – sạch – đẹp.

- Thông điệp: “Giữ môi trường sạch là giữ chính sự sống của chúng ta.”

d. Chính tả, ngữ pháp

Đảm bảo chuẩn chính tả, ngữ pháp Tiếng Việt

e. Sáng tạo

- Bài viết có luận điểm rõ ràng, lập luận thuyết phục, diễn đạt trong sáng, bài viết thể hiện được sự sáng tạo, độc đáo riêng.           

-Chữ viết sạch đẹp, rõ ràng, văn phong lưu loát; không mắc lỗi chính tả, lỗi dùng từ, đặt câu.