I. Đọc hiểu (4,0 điểm)

Đọc ngữ liệu sau và thực hiện các yêu cầu bên dưới:

BẢO KÍNH CẢNH GIỚI

(bài 33)

Rộng khơi ngại vượt bể triều quan⁽¹⁾,

Lui tới đòi thì⁽²⁾ miễn⁽³⁾ phận an.

Hé cửa đêm chờ hương quế lọt,

Quét hiên ngày lệ⁽⁴⁾ bóng hoa tan.

Đời dùng người có tài Y, Phó⁽⁵⁾,

Nhà ngặt, ta bền đạo Khổng, Nhan⁽⁶⁾.

Kham hạ⁽⁷⁾ hiền⁽⁸⁾ xưa toan lẩn được,

Ngâm câu:“danh lợi bất như nhàn”

( Nguồn Đào Duy Anh, Nguyễn Trãi toàn tập,  NXB Khoa học xã hội, 1976)

Chú thích: (1): quan lớn trong triều đình. (2): từ cổ - thuận ứng với thời thế, thuận theo thời. (3): chỉ cần. (4): sợ ngại. (5): tức Y Doãn và Phó Duyệt những người có tài bên Trung Quốc. (6): Khổng Tử ông tổ của đạo Nho, đạo Khổng Nhan là đạo Nho. (7): chịu ở dưới, chịu thua, chịu ở địa vị thấp kém. (8): kẻ sĩ có tài, đức.

(0,5 điểm) Hãy chỉ ra dấu hiệu để xác định thể thơ của bài thơ trên ?

a. Đảm bảo cấu trúc bài văn nghị luận

-Học sinh biết tạo lập một bài văn nghị luận đảm bảo đủ cấu trúc 3 phần: Mở bài, Thân bài, Kết bài. 

b. Xác định đúng vấn đề cần nghị luận

Ước mơ có thể vĩ đại hay nhỏ bé nhưng đều làm cho cuộc sống của mỗi người chúng ta thêm tươi đẹp, ý nghĩa.

c Triển khai vấn đề nghị luận

- Chia vấn đề nghị luận thành các luận điểm, luận cứ phù hợp, có sức thuyết phục; sử dụng tốt các thao tác lập luận; biết kết hợp giữa nêu lí lẽ và đưa dẫn chứng.

- HS có thể triển khai theo những cách khác nhau, nhưng cần đảm bảo các ý cơ bản sau:

* Giải thích:

- Ước mơ: là những dự định, khát khao mà mỗi chúng ta mong muốn đạt được trong thời gian ngắn hoặc dài; là động lực để mỗi chúng ta vạch ra phương hướng đường đi để dẫn tới ước mơ.

- Theo đuổi giấc mơ: là nỗ lực, phấn đấu vượt qua mọi khó khăn, thử thách, bỏ sức lực, trí tuệ để có thể biến ước mơ thành hiện thực.

* Bàn luận:

- Khẳng định ý nghĩa và đưa ra vai trò, ý nghĩa của việc theo đuổi ước mơ trong đời sống mỗi người, nhất là các bạn trẻ:

+ Ước mơ có vai trò quan trọng với mỗi người, giúp chúng ta sống cuộc đời có ý nghĩa, cống hiến cho xã hội. Việc theo đuổi ước mơ sẽ giúp ta đạt được mục tiêu đã đặt ra, giúp ta có cơ hội để thể hiện và khẳng định bản thân mình.

+ Nhờ theo đuổi ước mơ mà con người biết sống có kế hoạch, biết vạch sẵn ra những bước đi để biến ước mơ thành hiện thực.

+ Nếu không theo đuổi ước mơ thì cuộc sống của chúng ta sẽ trở nên vô vị, tẻ nhạt, nhàm chán; chúng ta sẽ sống hoài sống phí, và trở thành người tụt hậu bị bạn bè, xã hội bỏ lại phía sau.

(HS lấy dẫn chứng về những tấm gương dám theo đuổi ước mơ đến cùng để chứng minh. (Ví dụ: nhà văn An-đéc-xen, tỉ phú Bill Gate, ông chủ của Apple là Steve Jobs,…)

- Mở rộng, phản đề:

+ Tuy nhiên, vẫn còn những bạn trẻ sống không có ước mơ, không hiểu mình muốn gì và không có ý chí phấn đấu, sống buông bỏ đời mình theo số phận muốn tới đâu thì tới, sống ỷ lại, thụ động, phụ thuộc vào gia đình.

+ Một số khác thì theo đuổi những ước mơ quá xa vời, thiếu thực tế. Một số lại sống bằng lòng với thực tại, ngại khó, ngại khổ, không dám theo đuổi ước mơ.

* Khẳng định lại quan điểm cá nhân và rút ra bài học cho bản thân:

- Mỗi chúng ta cần phải có ước mơ mục đích sống cho riêng mình, nhất là lứa tuổi học sinh

- Để đạt được ước mơ chúng ta cần ra sức rèn luyện học tập, tu dưỡng đạo đức để chuẩn bị những tư trang cần thiết cho con đường đi tới ước mơ của mình.

d. Chính tả, ngữ pháp

Đảm bảo chuẩn chính tả, ngữ pháp Tiếng Việt

e. Sáng tạo

- Bài viết có luận điểm rõ ràng, lập luận thuyết phục, diễn đạt trong sáng, bài viết thể hiện được sự sáng tạo, độc đáo riêng.           

-Chữ viết sạch đẹp, rõ ràng, văn phong lưu loát; không mắc lỗi chính tả, lỗi dùng từ, đặt câu.

* Yêu cầu về hình thức, kĩ năng: Đảm bảo đoạn văn nghị luận có bố cục mạch lạc, sử dụng linh hoạt các kiểu câu và có sự liên kết chặt chẽ giữa các câu, các ý trong đoạn văn. Có cách diễn đạt trong sáng độc đáo, thể hiện những suy nghĩ, kiến giải mới mẻ về vấn đề nghị luận.

Yêu cầu về kiến thức: 

Học sinh có thể triển khai theo nhiều cách, nhưng cần giới thiệu được vấn đề cần bàn luận, nêu rõ lí do và quan điểm của bản thân, hệ thống luận điểm chặt chẽ, lập luận thuyết phục, sử dụng dẫn chứng thuyết phục.

Sau đây là một hướng gợi ý: 

- Khẳng định quan điểm về con đường danh – lợi và đạo lý làm người:

Hai câu đầu đối lập giữa hai hình mẫu:

+ Y, Phó là người tài, được triều đình trọng dụng → tượng trưng cho con đường công danh.

+ Khổng, Nhan tiêu biểu cho đạo đức, nhân cách thanh cao → Nguyễn Trãi chọn giữ “đạo Khổng, Nhan” dù gặp cảnh “nhà ngặt” (thời thế khó khăn).

- Tâm sự và lựa chọn sống ẩn dật thanh nhàn:

+ Tác giả không chạy theo danh lợi, muốn lánh đời như các bậc hiền xưa (hạ hiền), muốn “lẩn” đi tránh thị phi, tránh vòng danh lợi.

+ Dẫn câu thơ cổ: “Danh lợi bất như nhàn” (Danh lợi không bằng sự nhàn nhã) → thể hiện rõ quan điểm sống đề cao sự an nhiên, tự tại, thoát khỏi trói buộc bởi công danh, vật chất.

- Thể hiện nhân cách cao quý của Nguyễn Trãi:

+ Dù là người tài năng, từng giúp vua cứu nước, ông vẫn chọn sự thanh thản trong tâm hồn hơn là quyền quý hão huyền.

+ Đó là thái độ sống của bậc đại trí – đại nhân.