I. Đọc hiểu (4,0 điểm)

Đọc ngữ liệu sau và thực hiện các yêu cầu bên dưới:

 (1) Giấc mơ của anh hề

Thấy mình thành triệu phú

Ác-lơ-canh nghèo khổ

Nằm mỉm cười sau tấm nàn nhung

Giấc mơ người hát xẩm nhục nhằn

Thức dậy giữa lâu đài rực rỡ

Thằng bé mồ côi lạnh giá

Thấy trong tay chiếc bánh khổng lồ

Trên đá lạnh, người tù

Gặp bầy chim cánh trắng

Kẻ u tối suốt đời cúi mặt

Bỗng thảnh thơi đứng dưới mặt trời.

 

(2) Giấc mơ đêm cứu vớt cho ngày

Trong hư ảo người sống phần thực nhất

Cái không thể nào tới được

Đã giục con người

Vươn đến những điều đạt tới

Những giấc mơ êm đềm

Những giấc mơ nổi loạn

Như cánh chim vẫy gọi những bàn tay.

 

Đời sống là bờ

Những giấc mơ là biển

Bờ không còn nếu chẳng có khơi xa..

(Trích Giấc mơ của anh hề – Lưu Quang Vũ,

Lưu Quang Vũ – Thơ tình, NXB văn học, năm 2002)

(0,5 điểm) Xác định phương thức biểu đạt chính của văn bản.

a. Đảm bảo cấu trúc bài văn nghị luận

-Học sinh biết tạo lập một bài văn nghị luận đảm bảo đủ cấu trúc 3 phần: Mở bài, Thân bài, Kết bài. 

b. Xác định đúng vấn đề cần nghị luận

Phân tích, đánh giá nét đặc sắc về nội dung, nghệ thuật của bài thơ Giấc mơ của anh hề.

c Triển khai vấn đề nghị luận

- Chia vấn đề nghị luận thành các luận điểm, luận cứ phù hợp, có sức thuyết phục; sử dụng tốt các thao tác lập luận; biết kết hợp giữa nêu lí lẽ và đưa dẫn chứng.

- HS có thể triển khai theo những cách khác nhau, nhưng cần đảm bảo các ý cơ bản sau:

1. Mở bài

- Giới thiệu tác giả và tác phẩm: “Giấc mơ của anh hề” là một bài thơ đậm chất triết lí của tác giả Lưu Quang Vũ.

- Nêu nội dung khái quát cần phân tích, đánh giá: phân tích đánh giá giấc mơ của anh hề

2. Thân bài

* Xác định chủ đề: thông qua sự đối lập giữa giấc mơ và hiện thực của những phận người đau khổ, bài thơ cho ta thấy được vai trò to lớn của những giấc mơ: nó giúp con người được sống thực với những khát khao mà thường ngày ta không với tới, nó giúp mở rộng biên giới của cuộc sống, làm cho cuộc sống trở nên thi vị và ý nghĩa hơn. Hình ảnh giấc mơ cũng chính là biểu tượng của khát vọng mà mỗi con người cần có trong cuộc sống.

* Phân tích, đánh giá chủ đề:

- Ở phần đầu, tác giả đã nói đến giấc mơ của những phận người cụ thể: đó là những anh hề, người nghèo khổ, người hát xẩm, cậu bé mồ côi, người tù, những kẻ vất vả nhục nhằn. Họ đều là những phận người có cuộc sống thực tế đau khổ, và khi con người càng đau khổ, người ta càng muốn đổi đời. Vậy nên, những giấc mơ của họ đối lập hoàn toàn với cuộc sống thực tế của họ: anh hề mơ thành triệu phú, người hát xẩm mơ được giàu sang, thằng bé mồ côi mơ được ăn no, người tù mơ được tự do, người làm lụng vất vả mơ được thành thơi, an nhàn. Điểm chung trong những giấc mơ của họ đó là: họ đều muốn đổi đời, đều muốn thoát khỏi hoàn cảnh sống hiện tại.

- Từ phần mở đầu này, tác giả bắt đầu suy ngẫm về ý nghĩa của những giấc mơ: phân tích đánh giá giấc mơ của anh hề

+ Theo tác giả, những giấc mơ này chính là sự cứu vớt cho con người, cứu con người dù chỉ tạm thời, dù chỉ là mơ, ra khỏi cuộc sống khổ cực hiện tại. Nó làm cho con người được hưởng hạnh phúc trong giây lát, dù chỉ là vô thức.

+ Những giấc mơ cũng là cái “van xả an toàn” cho những ẩn ức, những nỗi khổ của ban ngày. Những gì ban ngày người ta không có được, không đạt được, không dám thể hiện ra thì người ta có thể sống với nó trong mơ. Do vây, khi mơ, ta được thoải mái sống với con người thực nhất của mình.

+ Những giấc mơ như là niềm hy vọng, là cánh chim vẫy gọi, để con người luôn nuôi ước mơ, khao khát về những điều tốt đẹp hơn cho cuộc sống.

+ Cuộc đời thực của ta vốn chật chội, lại bị bó buộc bởi bao nhiêu thứ, nên càng ngột ngạt hơn. Chính giấc mơ đã bứt tung mọi ràng buộc, mở rộng biên giới đời thực, khiến cho cuộc đời trong phút chốc bỗng trở nên thênh thang rộng lớn.

+ Nếu cuộc đời thực là “bờ”, tức là nơi đặt chân an toàn thì giấc mơ là “biển”, là không gian bao la, hứa hẹn những bí ẩn, những mới lạ, những phiêu lưu kì thú. Nhờ những giấc mơ mà cuộc đời của mỗi người trở nên rực rỡ sắc màu, trở nên thi vị, ý nghĩa hơn.

- Tuy nhiên, hình ảnh giấc mơ trong bài thơ không chỉ để nói về những cơn mơ trong khi ngủ, mà nó còn nói về ước mơ, khát khao của con người. Con người, trong cuộc sống của mình, luôn cần có những ước mơ, những khát vọng về một cuộc sống tốt đẹp hơn, từ đó mà có động lực phấn đấu, sống hết mình để biến ước mơ, khát vọng đó thành hiện thực. Chỉ như thế, cuộc sống của chúng ta mới không vô vị, mờ nhạt, mà trở nên giàu có, phong phú và ý nghĩa hơn.

3. Kết bài

- Khẳng định khái quát những nét đặc sắc về chủ đề và nghệ thuật của bài thơ: Bài thơ “Giấc mơ của anh hề” quả thật là một bài thơ sâu sắc, chứa đựng nhiều thông điệp mang tính nhân văn.

- Nêu tác động của tác phẩm đối với bản thân hoặc cảm nghĩ sau khi đọc, thưởng thức bài thơ: Bài thơ giúp ta thấy được tầm quan trọng của những ước vọng, khát khao trong cuộc sống của mỗi con người.

d. Chính tả, ngữ pháp

Đảm bảo chuẩn chính tả, ngữ pháp Tiếng Việt

e. Sáng tạo

- Bài viết có luận điểm rõ ràng, lập luận thuyết phục, diễn đạt trong sáng, bài viết thể hiện được sự sáng tạo, độc đáo riêng.           

-Chữ viết sạch đẹp, rõ ràng, văn phong lưu loát; không mắc lỗi chính tả, lỗi dùng từ, đặt câu.

* Yêu cầu về hình thức, kĩ năng: Đảm bảo đoạn văn nghị luận có bố cục mạch lạc, sử dụng linh hoạt các kiểu câu và có sự liên kết chặt chẽ giữa các câu, các ý trong đoạn văn. Có cách diễn đạt trong sáng độc đáo, thể hiện những suy nghĩ, kiến giải mới mẻ về vấn đề nghị luận.

Yêu cầu về kiến thức: 

Học sinh có thể triển khai theo nhiều cách, nhưng cần giới thiệu được vấn đề cần bàn luận, nêu rõ lí do và quan điểm của bản thân, hệ thống luận điểm chặt chẽ, lập luận thuyết phục, sử dụng dẫn chứng thuyết phục.

Sau đây là một hướng gợi ý: 

- Giải thích vấn đề: sống là chính mình nghĩa là sống đúng với bản thân, nhận thức rõ giá trị cá nhân, không chạy theo số đông hay bị chi phối bởi định kiến xã hội.

- Bàn luận:

+ Đây là một lối sống tích cực, mang lại sự tự do trong tư tưởng, hành động và cảm xúc.

+ Người sống thật với bản thân thường có bản lĩnh, dũng cảm và biết tôn trọng chính mình.

+ Tuy nhiên, trong xã hội hiện đại, nhiều người bị cuốn theo trào lưu, áp lực thành công, khiến họ đánh mất bản sắc cá nhân.

- Chứng minh: HS đưa ra dẫn chứng.

- Bài học nhận thức và hành động:

+ Cần hiểu và trân trọng giá trị cá nhân.

+ Dũng cảm vượt qua định kiến, sống chân thành, không giả tạo.

+ Tôn trọng sự khác biệt của người khác, không áp đặt chuẩn mực lên họ.