TIẾNG ĐÀN MƯA

Mưa hoa rụng, mưa hoa xuân rụng

Mưa xuống lầu, mưa xuống thềm lan (1)

Mưa rơi ngoài nẻo dặm ngàn

Nước non rả rích giọng đàn mưa xuân.

 

Lầu mưa xuống, thềm lan mưa xuống

Cùng nước non mưa rụng hoa xuân

Mưa rơi ngoài nội (2) trên ngàn

Nghe trong ý khách giọt đàn mưa rơi.

 

Đầm mưa xuống nẻo đồi mưa xuống

Bóng dương tà (3)… rụng bóng tà dương (4)

Hoa xuân rơi với bóng dương

Mưa trong ý khách mưa cùng nước non.

 

Rơi hoa hết mưa còn rả rích

Càng mưa rơi càng tịch bóng dương

Bóng dương với khách tha hương

Mưa trong ý khách muôn hàng lệ rơi.

(Thơ Bích Khê, NXB Tổng hợp Đồng Nai, 2006, tr. 137-138)

Chú thích:

(1) Thềm lan: thềm hoa lan, thềm nhà (cách nói tao nhã, văn chương).

(2) Nội: cánh đồng.

(3) Bóng dương tà, bóng tà dương: mặt trời lúc sắp tắt hẳn.

Xác định thể thơ của bài “Tiếng đàn mưa”?

Gợi ý:

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức bài văn đầy đủ ba phần Mở bài, Thân bài, Kết bài.

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 400 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận: Phân tích nội dung và nghệ thuật của bài thơ Tiếng đàn mưa của Bích Khê.

- Lựa chọn được các thao tác lập luận phù hợp; kết hợp nhuần nhuyễn lí lẽ và dẫn chứng; trình bày được hệ thống ý phù hợp theo bố cục ba phần của bài văn nghị luận. Có thể triển khai theo hướng:

* Mở bài:

- Giới thiệu tác giả Bích Khê và bài thơ Tiếng đàn mưa.

- Nêu vấn đề: Phân tích nội dung và nghệ thuật của bài thơ.

* Thân bài:

a) Nội dung:

- Bức tranh thiên nhiên:

+ Mưa xuân rơi trên khắp không gian: “Mưa hoa rụng, mưa hoa xuân rụng”, “Mưa xuống lầu, mưa xuống thềm lan”.

+ Hình ảnh hoa rụng, bóng dương tà gợi buồn man mác, nhuốm màu thời gian và hoài niệm.

- Nỗi lòng con người:

+ “Mưa trong ý khách” – tiếng mưa hòa cùng tâm trạng người khách tha hương, gợi nỗi nhớ nhà, nỗi cô đơn.

+ “Muôn hàng lệ rơi” – nỗi buồn dâng trào, gắn liền với cảnh vật như hòa quyện thiên nhiên và lòng người.

- Ý nghĩa:

+ Bài thơ thể hiện sự đồng điệu giữa ngoại cảnh và tâm trạng con người.

+ Qua đó gợi suy tư về thân phận, thời gian, quê hương.

b) Nghệ thuật:

- Thể thơ song thất lục bát với nhịp điệu uyển chuyển, giàu nhạc tính như tiếng đàn mưa rả rích.

- Hình ảnh giàu chất tạo hình: mưa, hoa xuân, bóng dương tà, nội ngàn… gợi bức tranh mờ ảo, thấm đẫm chất thơ.

- Ngôn ngữ tinh tế, gợi cảm: dùng nhiều từ láy, từ tượng thanh, gợi nhạc điệu buồn man mác.

- Sự hòa quyện giữa con người và thiên nhiên: Cảnh và tình đan xen, đồng điệu, tạo chiều sâu cảm xúc.

* Kết bài:

- Khẳng định lại giá trị nội dung: Bài thơ là khúc nhạc buồn gợi lên nỗi nhớ, nỗi cô đơn trong lòng người khách xa quê.

- Khẳng định giá trị nghệ thuật: Sự kết hợp hài hòa giữa hình ảnh, âm thanh, ngôn ngữ và nhạc điệu đã tạo nên sức sống cho tác phẩm.

- Liên hệ: Gợi suy nghĩ về mối quan hệ gắn bó giữa thiên nhiên và tâm trạng con người.

Bài văn tham khảo

Bích Khê là một trong những gương mặt nổi bật của phong trào Thơ mới với hồn thơ lãng mạn, tinh tế và giàu nhạc tính. Bài thơ Tiếng đàn mưa của ông là một khúc nhạc buồn, nơi tiếng mưa rả rích hòa cùng nỗi lòng người khách tha hương, gợi lên bao xao động trong tâm hồn. Đọc bài thơ, người đọc không chỉ cảm nhận được bức tranh thiên nhiên mờ ảo mà còn rung động trước những cung bậc cảm xúc thầm lặng nhưng da diết của con người.

Trước hết, bài thơ mở ra một bức tranh thiên nhiên đẹp nhưng nhuốm màu buồn lặng. Mưa xuân rơi khắp không gian: “Mưa hoa rụng, mưa hoa xuân rụng / Mưa xuống lầu, mưa xuống thềm lan”. Tiếng mưa rả rích rơi trên thềm nhà, lầu cao, trên đồng nội và cả những nẻo đường ngàn xa. Những hạt mưa ấy gợi buồn man mác, gợi thời gian chầm chậm trôi trong sự hoài niệm, thương nhớ. Bên cạnh mưa, hình ảnh hoa xuân rụng, bóng dương tà càng khiến không gian thêm thấm đẫm nỗi cô đơn, hiu quạnh.

Nhưng bài thơ không chỉ miêu tả thiên nhiên mà còn bộc lộ nỗi lòng người khách xa quê. “Mưa trong ý khách” – tiếng mưa như vọng vào tâm hồn người tha hương, đánh thức nỗi nhớ quê nhà, nhớ những gì thân thương đã xa cách. Đặc biệt, câu thơ “Mưa trong ý khách muôn hàng lệ rơi” như một tiếng nấc nghẹn ngào, cho thấy nỗi buồn trong lòng người đã hóa thành mưa, hòa vào thiên nhiên, vào đất trời bao la. Qua đó, bài thơ gợi sự đồng điệu giữa cảnh vật và tâm trạng, giữa thiên nhiên và con người, khắc họa sâu sắc nỗi cô đơn, trống trải mà người khách mang trong tim.

Về nghệ thuật, Tiếng đàn mưa giàu nhạc tính với thể thơ song thất lục bát, câu ngắn dài xen kẽ, nhịp điệu rả rích như tiếng mưa rơi. Ngôn ngữ tinh tế, gợi cảm, nhiều hình ảnh giàu chất tạo hình như “hoa xuân rụng”, “bóng dương tà”, “thềm lan”, “nẻo đồi” gợi bức tranh vừa thực vừa ảo, mang vẻ đẹp lãng mạn, mơ hồ. Đặc biệt, sự hòa quyện giữa cảnh và tình, giữa âm thanh và hình ảnh đã tạo nên chất nhạc, chất họa, chất thơ đặc sắc cho tác phẩm.

Tóm lại, Tiếng đàn mưa là khúc nhạc buồn ngân lên từ tiếng mưa, từ lòng người tha hương với nỗi nhớ quê nhà da diết. Bài thơ không chỉ giàu giá trị nội dung khi gợi nỗi cô đơn, hoài niệm mà còn đặc sắc ở nghệ thuật với hình ảnh, ngôn ngữ và nhạc điệu tinh tế. Tác phẩm để lại trong lòng người đọc những dư âm sâu lắng về mối gắn bó giữa thiên nhiên và tâm hồn con người.

Gợi ý:

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức đoạn văn (diễn dịch, quy nạp, móc xích…).

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 200 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận

+ Suy nghĩ về vai trò của quê hương đối với mỗi người.

- Hệ thống ý:

+ Quê hương là nơi mỗi con người được sinh ra, lớn lên, gắn bó với những kỉ niệm đẹp đẽ khó quên.

+ Quê hương là mảnh đất chúng ta sinh ra, lớn lên, trau dồi bản thân và mang trong mình ước mơ, khát vọng để giúp đời, giúp người.

+ Mỗi quê hương có nền văn hóa riêng, giao thoa độc đáo của văn hóa từng vùng miền, đóng góp vào đa dạng nền văn hóa của dân tộc.

+ Quê hương là nơi chắp cánh cho con người bay cao, bay xa; cũng là nơi để con người trở về sau những khó khăn, mang lại cảm giác thanh thản và yên bình.…

- Phát triển đoạn văn logic, thuyết phục

+ Dẫn chứng từ văn bản để minh chứng cho nhận định.

+ Thể hiện rõ suy nghĩ về vai trò của quê hương đối với mỗi người.

- Đảm bảo ngữ pháp, liên kết:

+ Trình bày rõ ràng, mạch lạc, không mắc lỗi chính tả.

- Sáng tạo

+ Cách diễn đạt mới mẻ, có suy nghĩ sâu sắc về vấn đề nghị luận.

Đoạn văn tham khảo

Quê hương là nơi khởi đầu của mỗi con người, là mảnh đất thân thương nuôi dưỡng ta từ thuở ấu thơ đến khi trưởng thành. Từ tiếng mưa rơi trong bài Tiếng đàn mưa gợi lên nỗi nhớ da diết về quê nhà, ta càng cảm nhận sâu sắc hơn vai trò của quê hương trong cuộc đời mỗi người. Quê hương là nơi ta được sinh ra, lớn lên, gắn bó với bao kỷ niệm êm đềm của tuổi thơ, với hàng cây, con sông, bờ tre, cánh đồng quen thuộc. Đó còn là nơi ta học những bài học đầu tiên, nuôi dưỡng ước mơ, khát vọng để vươn lên và đóng góp cho xã hội. Mỗi miền quê lại mang trong mình những nét văn hóa độc đáo, góp phần tạo nên bức tranh đa sắc màu của văn hóa dân tộc Việt Nam. Dù có đi đâu xa, quê hương vẫn là chốn bình yên để ta tìm về sau những mỏi mệt, là nơi bồi đắp tâm hồn, nuôi dưỡng tình yêu thương và sức mạnh tinh thần để ta vững vàng trong cuộc sống.