TIỄN DẶN NGƯỜI YÊU (Trích)

Lược dẫn: Cô gái và chàng trai yêu nhau nhưng bố mẹ cô gái lại ham giàu, gả cô cho một người khác. Đoạn trích dưới đây nói về tâm trạng và hành động của cô gái khi biết tin cha mẹ đã gả mình cho một người mà mình không yêu.

Nghĩ đến anh mà nát ruột gan

Như nặn nến sáp không nên

Như ôm cây to không xuể

Em lập cập chạy vào đằng quản

Cất tiếng xa gần trách chú:

– “Giúp cháu với bác trai gái nhà trên

Giúp cháu với ơi chú ơi thím nhà dưới!”

– “Chúng ta không giúp nổi cháu ơi!

Ta đã ăn gói trầu nhỏ người mang tới gửi

Gói cau con người mang tới dạm

Dây trầu không người đã tới cuốn leo!”

Em yêu lại kêu:

– “Giúp tôi với hỡi chị em dâu rể trong nhà!”

Chị em dâu rể trong nhà cũng đáp:

– “Không giúp được em ơi!

Ta cũng ăn gói trầu nhỏ người mang tới gửi

Gói cau con người mang tới dạm

Dây trầu không người đã tới cuốn leo!”

Nghe chim cu trên ngọn cây cúc cu:

“Cũng đừng khóc cô ơi!

Cây tre nó thành giấy

Cây nứa nó thành ống

Con gái thành nàng dâu

Bố gả chồng cho đừng chối cô à!”

[…]

Lời đã trao lời liền như chiếc chiếu

Lời chắc đanh như dao sắc chặt dong

Như lá dong kia đã lót ủ men nồng

Dẫu van xin cha cũng không buông không thả

Ngẫm thân em chỉ bằng thân con bọ ngựa

Bằng con chẫu chuộc thôi.

(Trích Tiễn dặn người yêu – truyện thơ dân tộc Thái, Mạc Phi dịch và giới thiệu, NXB Văn học, Hà Nội, 1973)

Nhân vật chính của đoạn trích trên là ai?

Gợi ý:

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức đoạn văn (diễn dịch, quy nạp, móc xích…).

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 200 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận

+ Trình bày suy nghĩ về thân phận người phụ nữ trong xã hội xưa và nay.

- Hệ thống ý:

+ Thân phận người phụ nữ trong xã hội xưa:

. Bị ràng buộc bởi lễ giáo phong kiến, “cha mẹ đặt đâu con ngồi đấy”.

. Không có quyền tự quyết hạnh phúc, tình yêu; bị coi như món hàng trao đổi.

. Số phận nhỏ bé, phụ thuộc, chịu nhiều thiệt thòi, đau khổ.

. Câu thơ “Ngẫm thân em chỉ bằng thân con bọ ngựa / Bằng con chẫu chuộc thôi” → diễn tả thân phận thấp bé, bất lực.

+ So sánh với người phụ nữ ngày nay:

. Được bình đẳng, có quyền tự do yêu đương, kết hôn, ly hôn.

. Được học hành, làm việc, khẳng định vị thế trong xã hội.

. Tuy nhiên, vẫn còn đâu đó những định kiến, áp lực, bất bình đẳng giới cần xóa bỏ.

- Phát triển đoạn văn logic, thuyết phục

+ Dẫn chứng từ văn bản để minh chứng cho nhận định.

+ Thể hiện rõ suy nghĩ về thân phận người phụ nữ trong xã hội xưa và nay.

- Đảm bảo ngữ pháp, liên kết:

+ Trình bày rõ ràng, mạch lạc, không mắc lỗi chính tả.

- Sáng tạo

+ Cách diễn đạt mới mẻ, có suy nghĩ sâu sắc về vấn đề nghị luận.

Đoạn văn tham khảo

Dựa trên nội dung đoạn trích Tiễn dặn người yêu, ta thấy rõ số phận đầy đau khổ và bất công của người phụ nữ trong xã hội xưa. Cô gái yêu tha thiết nhưng không được quyền quyết định hạnh phúc của đời mình. Tình yêu của cô bị chà đạp khi cha mẹ “ăn gói trầu, gói cau” rồi ép gả cho người giàu có, dù cô van xin đến đâu cũng không ai giúp đỡ. Câu thơ “Ngẫm thân em chỉ bằng thân con bọ ngựa / Bằng con chẫu chuộc thôi” diễn tả nỗi tủi nhục, thân phận nhỏ bé, bất lực của người phụ nữ thời ấy. So với xã hội xưa, ngày nay phụ nữ đã được tôn trọng và bình đẳng hơn nhiều. Họ có quyền học tập, lao động, tự do yêu đương, kết hôn và ly hôn theo ý muốn. Tuy nhiên, trong thực tế, vẫn còn tồn tại những định kiến, áp lực vô hình khiến phụ nữ chịu nhiều thiệt thòi. Bởi vậy, xã hội cần tiếp tục đấu tranh xóa bỏ bất bình đẳng giới, bảo vệ quyền và hạnh phúc chính đáng của phụ nữ. Bản thân mỗi người cũng phải biết trân trọng, lắng nghe và sẻ chia với những người phụ nữ quanh mình để họ luôn được yêu thương, tôn trọng và hạnh phúc.

Gợi ý:

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức bài văn đầy đủ ba phần Mở bài, Thân bài, Kết bài.

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 400 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận: Phân tích giá trị nội dung và nghệ thuật của đoạn trích trong phần đọc hiểu (trích truyện thơ Tiễn dặn người yêu)

- Lựa chọn được các thao tác lập luận phù hợp; kết hợp nhuần nhuyễn lí lẽ và dẫn chứng; trình bày được hệ thống ý phù hợp theo bố cục ba phần của bài văn nghị luận. Có thể triển khai theo hướng:

* Mở bài:

- Giới thiệu tác phẩm Tiễn dặn người yêu: Truyện thơ nổi tiếng của dân tộc Thái, mang giá trị nhân văn sâu sắc.

- Giới thiệu đoạn trích: Miêu tả tâm trạng đau đớn, tuyệt vọng của người con gái khi bị ép duyên.

- Dẫn dắt vào vấn đề: Nội dung và nghệ thuật đặc sắc của đoạn trích.

* Thân bài:

a) Giá trị nội dung

- Tố cáo nạn ép duyên:

+ Cô gái yêu tha thiết nhưng bị cha mẹ ép gả cho người giàu có.

+ Hình ảnh “ăn gói trầu, gói cau”, “lời chắc đanh như dao sắc” → phơi bày hủ tục, quyền định đoạt hôn nhân nằm trong tay cha mẹ.

- Tiếng nói thương cảm cho thân phận người phụ nữ:

+ Hình ảnh so sánh: “Ngẫm thân em chỉ bằng thân con bọ ngựa / Bằng con chẫu chuộc thôi” → thân phận nhỏ bé, yếu ớt, không có quyền tự quyết.

+ Cô gái van xin hết mọi người đến thiên nhiên (chim cu) nhưng không ai cứu giúp → nỗi đau xé lòng, sự bế tắc đến tuyệt vọng.

- Khát vọng tình yêu tự do:

+ Qua nỗi đau, đoạn thơ ngầm khẳng định quyền được yêu, được hạnh phúc của con người, nhất là phụ nữ.

b) Giá trị nghệ thuật

- Ngôn ngữ mộc mạc, giàu hình ảnh: so sánh, ẩn dụ gắn với thiên nhiên, đời sống lao động → tạo sức gợi cảm.

- Giọng điệu trữ tình sâu lắng: thể hiện qua lời van xin, nỗi đau đớn, xót xa của cô gái.

- Yếu tố dân gian đậm nét: gắn với tục ăn trầu, hình ảnh cây tre, cây nứa, chim cu... mang màu sắc văn hóa Thái đặc sắc.

* Kết bài:

- Khẳng định lại giá trị của đoạn trích: Phơi bày nỗi đau thân phận người phụ nữ, tố cáo hủ tục ép duyên, thể hiện khát vọng tình yêu tự do.

- Liên hệ: Bài học nhân văn về quyền tự do yêu đương, hạnh phúc, cần được tôn trọng trong xã hội hôm nay.

Bài viết tham khảo

Tiễn dặn người yêu là một trong những truyện thơ nổi tiếng của dân tộc Thái, mang giá trị nhân văn sâu sắc và giàu chất trữ tình. Đoạn trích được trích dẫn tái hiện tâm trạng đau đớn, tuyệt vọng của người con gái khi biết tin cha mẹ ép gả mình cho người khác mà không quan tâm đến tình yêu, hạnh phúc riêng của con. Qua đó, tác phẩm thể hiện giá trị nội dung và nghệ thuật đặc sắc, lay động lòng người.

Trước hết, đoạn trích phản ánh nỗi đau đớn của cô gái khi tình yêu tan vỡ bởi hủ tục ép duyên. Nàng yêu tha thiết nhưng bị cha mẹ gả cho người giàu có, xem tình yêu của con như món hàng có thể trao đổi qua “gói trầu, gói cau”, qua “dây trầu không người đã tới cuốn leo”. Nỗi van xin khẩn thiết “Giúp cháu với bác trai gái nhà trên… giúp tôi với hỡi chị em dâu rể trong nhà” càng làm nổi bật sự bế tắc, đau khổ của cô gái khi không một ai cứu giúp. Lời cha mẹ “lời chắc đanh như dao sắc chặt dong” cắt đứt hi vọng cuối cùng, đẩy cô vào nỗi tuyệt vọng tột cùng.

Đoạn trích cũng là tiếng nói thương cảm sâu sắc cho thân phận người phụ nữ trong xã hội xưa. Hình ảnh so sánh “thân em chỉ bằng thân con bọ ngựa, bằng con chẫu chuộc thôi” diễn tả số phận nhỏ bé, yếu đuối, bị ràng buộc bởi hủ tục và định kiến xã hội. Tiếng kêu cứu của nàng vang khắp xóm trên bản dưới, thậm chí gửi cả vào tiếng chim cu, nhưng đáp lại chỉ là sự im lặng, vô vọng. Nỗi đau ấy không chỉ là nỗi đau của tình yêu tan vỡ, mà còn là nỗi đau của kiếp người không được tự do, không được làm chủ cuộc đời mình.

Không chỉ có giá trị nội dung, đoạn trích còn mang nhiều nét nghệ thuật đặc sắc. Ngôn ngữ mộc mạc, giàu hình ảnh, đậm chất dân gian như “cây tre”, “cây nứa”, “gói trầu”, “dao sắc”,… giúp người đọc hình dung rõ ràng bối cảnh và tâm trạng nhân vật. Giọng điệu trữ tình sâu lắng, tha thiết làm tăng sức lay động. Đặc biệt, các hình ảnh so sánh, ẩn dụ gần gũi với đời sống lao động vừa mộc mạc vừa gợi cảm, góp phần thể hiện tâm trạng đau đớn, bế tắc của cô gái.

Như vậy, đoạn trích Tiễn dặn người yêu không chỉ phơi bày hủ tục ép duyên bất công mà còn cất lên tiếng nói thương cảm, trân trọng tình yêu đôi lứa và khát vọng hạnh phúc của con người. Giá trị nhân văn và nghệ thuật đặc sắc của tác phẩm đã làm rung động bao thế hệ độc giả, đồng thời nhắc nhở chúng ta về quyền tự do yêu đương, hạnh phúc – những giá trị cao đẹp cần được tôn trọng và bảo vệ trong mọi thời đại.