SÁU KẺ TÌNH NGHI (Trích)

(Phạm Cao Củng)

[Tóm lược đoạn đầu: Tất cả sáu người tham dự bữa tiệc ở nhà ông Phạm Viên, giám đốc hãng xuất nhập khẩu khi ông ấy bị ám sát đang chờ gặp thanh tra Trúc Tâm vì thanh tra đã tìm ra manh mối vụ Phạm Viên. Thanh tra tóm tắt mối quan hệ của 6 người với chủ nhà Phạm Viên: Huyện Lý là một người bạn cũ từ thời cắp sách đi học của ông Phạm Viên, còn ông Dương Ba thì là người vẫn thường giao dịch buôn bán với nạn nhân cũng đã tới non chục năm nay. Còn ông Phan Vỹ thì lại là cháu của Phạm Viên. Thường thường mỗi khi ở dưới tỉnh lên có công chuyện gì thì ông vẫn thường lưu lại ở nhà chú ông, như nhiều người đều biết. Ông Sen thì tuy giữ chức trưởng văn phòng trong hãng xuất nhập khẩu nhưng có thể cũng là thư ký riêng của Phạm Viên. Ông bà Ba đây thì ai ai cũng biết là người đại diện cho hãng tại Hương Cảng. Ông bà mới về chơi thăm quê, nên tiện dịp, ông Phạm Viên mới mời ông bà lại ăn cơm tối. Ai cũng cố chứng minh mình không phải là thủ phạm. Thanh tra Trúc Tâm tường thuật lại việc xảy ra trong đêm ấy: “Sau khi mọi người ăn uống xong xuôi, thì ông Phạm Viên xin lỗi mọi người trở về phòng riêng, vì ông hơi mệt mỏi và nói với mọi người cứ tự nhiên, không chừng tôi sẽ trở lại. Đã 11 giờ 15, ông Phan Vỹ nói: “Có ai dùng Bisquit không? Để tôi đi rót vài ly, chai Bisquit còn lại chỉ còn vừa rót đầy hai ly thôi.” Phan Vỹ đi xuống nhà dưới để lấy chai khác lên uống... và vừa toan bước vào, thì có tiếng súng nổ ở phía trên lầu ba, tức là nơi phòng riêng của ông Phạm Viên... mọi người cùng nhau chạy lên trên lầu, và thấy cửa phòng ông Phạm Viên mở hé, chiếc tủ bị lục tung còn chính chủ nhân thì nằm sóng sượt trên chiếc ghế xích-đu, ngực bị trúng một viên đạn súng lục cỡ 6,35 xuyên thủng phổi, nên đã chết tự lúc nào... Cuộc điều tra cho biết: hung thủ hạ sát ông Phạm Viên có lấy được số bạc chừng 7, 8 ngàn đồng mà ông bỏ trong hộc tủ...”]

Nhìn khắp mọi người một lượt, Trúc Tâm lại thong thả tiếp:

- Theo lệ thường, trong các cuộc điều tra, trước hết chúng tôi cần biết: kẻ nào sẽ được lợi sau khi Phạm Viên chết đi. Nhưng đối với tất cả 6 vị ở đây, tôi đều thấy ai ai cũng có thể có duyên cớ hợp lý để... hạ sát Phạm Viên hoặc là cầu lợi, hoặc là trả một mối thù riêng, mà họ đã giữ kín từ lâu nay...

Thấy cử tọa có vài người muốn nói, Trúc Tâm giơ tay cản lại, mà tiếp luôn:

Những điều tôi nói đây đều có chứng cớ xác thực, vậy xin bất tất ai phải chối cãi làm gì... Riêng có điều: khi tiếng súng nổ, kết liễu đời Phạm Viên, thì tất cả 6 quý vị ở đây, đều có mặt trong phòng khách cả, vậy lý đương nhiên, không một ai có thể nhúng tay vào vụ ám sát này...

Nghe Trúc Tâm nói tới đây, mọi người như trút được gánh nặng, thở phào khoan khoái... Ngưng lại ít phút, Trúc Tâm lại nhìn mọi người mà hỏi:

- Trong quý vị đây, mấy bữa trước có ai đi xem chiếu bóng hay tuồng kịch gì không? Ông Ba Cự đáp:

- Tôi và nhà tôi mấy bữa trước có đi coi gánh Hoàng Thanh diễn vở Huyền Châu Nữ...

Vừa nói, ông Ba Cự vừa sờ vào túi, như có ý định tìm hai cuống vé vào cửa, nhưng ông bỗng lắc đầu:

- Quái, tôi nhớ lúc tôi móc túi lấy gói thuốc hút, còn thấy hai cuống vé trong túi, không hiểu tôi lại vứt đâu lúc nào rồi...

Trúc Tâm mỉm cười, nói:

- Cái đó không sao... Bây giờ, tôi chỉ xin quý vị hãy chú ý lắng nghe tôi nói... Tuy tuyên bố như vậy, nhưng Trúc Tâm chỉ vén tay áo coi giờ, rồi ngồi lặng thinh, như chờ đợi cái gì, chứ chưa nói năng chi hết. Khoảng năm phút sau, chàng thanh tra thám tử mới lớn tiếng hỏi:

Anh Năm có đấy không?

Trúc Tâm ra lệnh: “Khởi sự đi anh Năm!”

Thế là chưa đầy hai phút sau, một tiếng nổ rền từ lầu ba vọng xuống... Trúc Tâm hỏi mọi người:

Quý vị có nghe thấy gì không?

Mọi người cùng đáp: Có tiếng súng nổ, đúng như đêm xảy ra án mạng.

Trúc Tâm mỉm cười, rồi đúng lúc Phan Vỹ vùng đứng lên thì Trúc Tâm cũng đã áp tới, rút khóa tay, còng ngay hắn lại. Và Trúc Tâm cắt nghĩa:

Phan Vỹ giết ông Phạm Viên không ngoài ý muốn sang đoạt gia tài, vì ông Phạm Viên không có con cái chi hết. Tên cháu bất lương này có lẽ đã tính toán từ lâu... Mà không chừng, hắn đã tập diễn thử và thấy mọi lớp lang sắp đặt đều hoàn toàn đúng nhịp... Chai Bisquit, hắn cũng đã để sẵn từ trước, chai gần cạn thì là một cái cớ cho hắn đi ra ngoài, còn chai đầy hắn để sẵn giấu trong chiếc giỏ đựng đầy giấy, bên phòng làm việc bên cạnh đấy.

Nghe tới đoạn này, ông Ba Cự nói:

- A, tôi nhớ ra rồi, hai cuống vé coi hát, hồi chiều hôm ấy, tôi có vứt vào giỏ đựng giấy, khi ngồi tính toán công chuyện với ông Phạm Viên...

Trúc Tâm mỉm cười nói tiếp:

- Chính nhờ có cuống vé coi hát, dính ở dưới trôn chai rượu mà tôi biết được rõ rệt vụ này... Khi nói đi lấy rượu thì Phan Vỹ đã lên nhanh trên lầu, bắn chết Phạm Viên, rồi hắn đặt một chiếc pháo vào trong một chiếc lư đồng lớn, bày trên tủ chè, châm ngòi đốt. Nhanh nhẹn, Phan Vỹ trở xuống dưới nhà, lấy chai rượu đầy, mở cửa vào phòng khách... Vì lần trước cửa đóng nên không ai nghe thấy tiếng súng nổ, còn lần sau, tiếng pháo nổ mọi người cùng nghe vì hung phạm đã khôn ngoan mở rộng cửa lúc bước vào trong... Tất cả kế hoạch của Phan Vỹ chỉ nhằm một mục đích: làm sao cho mọi người tưởng ông Phạm Viên bị bắn khi hắn lại có mặt ở đây!

(Phạm Cao Củng*, Chiếc tất nhuộm bùn - Thám tử Kỳ Phát, NXB Công an nhân dân, 2018)

* Phạm Cao Củng (1913 - 2012) là nhà văn chuyên viết truyện trinh thám, nổi tiếng trước năm 1945. Ông được xem là “Vua truyện trinh thám Việt Nam” và cũng được coi là người viết truyện trinh thám đầu tiên của Việt Nam.

Tóm tắt các sự việc, nêu nhân vật chính và thể loại của văn bản Sáu kẻ tình nghi.

Gợi ý:

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức đoạn văn (diễn dịch, quy nạp, móc xích…).

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 200 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận

+ Phân tích nét đặc sắc về hình thức nghệ thuật của tác phẩm Sáu kẻ tình nghi của Phạm Cao Củng.

- Hệ thống ý:

+ Kỹ thuật tả cảnh: chi tiết không gian và môi trường giúp độc giả dễ dàng hình dung và nhận thức được tâm trạng, cảm xúc của các nhân vật, sự căng thẳng và bí ẩn trong suốt câu chuyện.

+ Linh hoạt trong lối kể: chuyển đổi giữa các góc nhìn và nhân vật một cách thuần thục. Điều này tạo nên một cấu trúc tác phẩm đa chiều, giúp khám phá nhiều khía cạnh của câu chuyện.

+ Cốt truyện nhiều sự việc, tình tiết phức tạp và logic. Các nhân vật và sự kiện tạo nên một bức tranh hình sự rối ren và hấp dẫn với các tình tiết bất ngờ, điều này giữ cho độc giả luôn tò mò và hứng thú, không dễ đoán trước được kết quả của câu chuyện.

+ Sử dụng kỹ thuật nhớ lại (flashback) để mở rộng chiều sâu của các nhân vật và sự kiện giúp làm sáng tỏ quá khứ, tạo ra những liên kết và giải đáp bí ẩn.

- Phát triển đoạn văn logic, thuyết phục

+ Dẫn chứng từ văn bản để minh chứng cho nhận định.

+ Phân tích rõ nét đặc sắc về hình thức nghệ thuật của tác phẩm.

- Đảm bảo ngữ pháp, liên kết:

+ Trình bày rõ ràng, mạch lạc, không mắc lỗi chính tả.

- Sáng tạo

+ Cách diễn đạt mới mẻ, có suy nghĩ sâu sắc về vấn đề nghị luận.

Đoạn văn tham khảo

Tác phẩm Sáu kẻ tình nghi của Phạm Cao Củng mang đậm phong cách truyện trinh thám với nhiều nét đặc sắc về hình thức nghệ thuật. Trước hết, tác giả khéo léo sử dụng kỹ thuật tả cảnh, từ bữa tiệc ở nhà Phạm Viên đến căn phòng xảy ra án mạng, khiến người đọc dễ dàng hình dung không khí căng thẳng, bí ẩn bao trùm cả câu chuyện. Lối kể chuyện linh hoạt, khi thì qua lời tường thuật của thanh tra Trúc Tâm, khi lại tập trung vào suy nghĩ, hành động của các nhân vật, tạo nên cấu trúc đa chiều, lôi cuốn. Cốt truyện được xây dựng logic, chặt chẽ với nhiều tình tiết bất ngờ như vụ nổ súng giả, cuống vé xem hát hay chai Bisquit, làm độc giả hồi hộp theo dõi đến phút cuối. Đặc biệt, kỹ thuật nhớ lại (flashback) được sử dụng tinh tế để hé lộ từng manh mối, từ đó làm sáng tỏ âm mưu và hành động tội ác của Phan Vỹ. Chính sự kết hợp hài hòa giữa các yếu tố này đã tạo nên sức hấp dẫn, kịch tính đặc trưng của truyện trinh thám Phạm Cao Củng.

Gợi ý:

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức bài văn đầy đủ ba phần Mở bài, Thân bài, Kết bài.

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 500 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận: Bàn về cuộc đấu tranh giữa cái thiện và cái ác trong cuộc sống, từ câu chuyện phá án của thanh tra Trúc Tâm.

- Lựa chọn được các thao tác lập luận phù hợp; kết hợp nhuần nhuyễn lí lẽ và dẫn chứng; trình bày được hệ thống ý phù hợp theo bố cục ba phần của bài văn nghị luận. Có thể triển khai theo hướng:

* Mở bài:

- Giới thiệu vấn đề: Từ vụ án trong Sáu kẻ tình nghi, gợi suy nghĩ về cuộc đấu tranh giữa cái thiện và cái ác trong đời sống.

* Thân bài:

- Giải thích vấn đề:

+ Cái thiện: đại diện cho lẽ phải, lòng nhân ái, công lý.

+ Cái ác: tượng trưng cho tội lỗi, sự ích kỷ, tham lam, bạo lực.

- Bàn luận, phân tích:

+ Câu chuyện Phan Vỹ giết chú để chiếm gia tài → cái ác xuất phát từ lòng tham và sự ích kỷ.

+ Thanh tra Trúc Tâm đại diện cho cái thiện: sự thông minh, dũng cảm, bảo vệ công lý.

+ Cuộc đấu tranh giữa thiện và ác diễn ra âm thầm nhưng quyết liệt; cái thiện cần bản lĩnh và trí tuệ để chiến thắng cái ác.

+ Liên hệ xã hội: Cái ác vẫn tồn tại dưới nhiều hình thức (tội phạm, lừa đảo, bạo lực…), đòi hỏi pháp luật và đạo đức phải lên tiếng mạnh mẽ.

- Bài học nhận thức và hành động:

+ Sống lương thiện, trung thực; lên án và đấu tranh chống cái ác.

+ Xây dựng ý thức tuân thủ pháp luật, bảo vệ công lý.

* Kết bài:

- Khẳng định ý nghĩa của việc đề cao cái thiện, đấu tranh chống cái ác để xã hội tốt đẹp hơn.

Bài văn tham khảo

Trong dòng chảy bất tận của cuộc sống, thiện và ác luôn song hành như hai mặt đối lập không thể tách rời. Đọc đoạn trích Sáu kẻ tình nghi của Phạm Cao Củng, nơi cuộc đấu trí gay cấn giữa thanh tra Trúc Tâm và kẻ thủ ác Phan Vỹ diễn ra, ta càng nhận thức rõ hơn sự tồn tại song song và mối quan hệ phức tạp giữa cái thiện và cái ác trong xã hội.

Cái thiện là biểu tượng của lòng nhân ái, công bằng, của tình thương và sự tử tế mà con người dành cho nhau. Nó mang đến ánh sáng, gieo mầm hạnh phúc, hướng con người đến những giá trị tốt đẹp, nhân văn. Ngược lại, cái ác đại diện cho bóng tối, cho sự ích kỷ, tham lam, tội lỗi, gây ra đau khổ, bất công và bất hạnh cho con người. Trong Sáu kẻ tình nghi, Phan Vỹ vì lòng tham mà nhẫn tâm sát hại chính người chú ruột của mình, dàn dựng hiện trường giả để che mắt mọi người. Tội ác ấy cho thấy bóng tối trong tâm hồn con người có thể khiến họ đánh mất nhân tính, phản bội cả tình thân chỉ vì vật chất.

Nhưng cái thiện không bao giờ biến mất. Nó tồn tại trong trí tuệ và bản lĩnh của thanh tra Trúc Tâm — người đại diện cho công lý, dũng cảm và kiên quyết vạch trần tội ác. Cuộc đấu trí đầy kịch tính giữa Trúc Tâm và Phan Vỹ là minh chứng cho quy luật: cái thiện dù có lúc bị che lấp bởi cái ác, cuối cùng vẫn chiến thắng để trả lại sự thật và công bằng cho nạn nhân.

Trong đời sống hôm nay, cái thiện và cái ác cũng luôn đan xen. Bên cạnh những tấm lòng nhân ái, nghĩa cử cao đẹp vẫn tồn tại những hành vi vô cảm, tội phạm, tham nhũng, lừa dối… Nếu con người thờ ơ trước cái ác, bóng tối sẽ có cơ hội lấn át ánh sáng. Vì thế, mỗi cá nhân cần nuôi dưỡng cái thiện trong tâm hồn, sống trung thực, vị tha, sẵn sàng đấu tranh với cái xấu để bảo vệ công lý và sự bình yên của cộng đồng. Đồng thời, xã hội cũng cần những cơ chế pháp luật nghiêm minh để trừng trị tội ác, giữ vững kỷ cương và đạo lý làm người.

Cuộc đấu tranh giữa thiện và ác là quy luật muôn đời. Chỉ khi cái thiện được nuôi dưỡng và lan tỏa, con người mới có thể hướng đến một xã hội công bằng, nhân văn và hạnh phúc hơn.