VUA LEAR (Trích)

HỒI V

Sân phía trước lâu đài Albany.

Lear, Kent và Điên ra.

LEAR – Hãy mang thư này đến Gloucester trước. Con gái ta có hỏi về chuyện viết trong thư, ông hãy nói rõ sự tình. Phải mải miết mà đi, chẳng nữa ta đến trước ông đấy.

KENT – Chưa trao được thư của người, tôi quyết không chịu nghỉ.

Kent vào.

ĐIÊN – Giá có người nào bộ óc lại ở gót chân thì liệu óc hắn ta có bị nẻ không nhỉ?

LEAR – Bị hẳn chứ, chú mình!

ĐIÊN – Vậy là may cho lão gia, trí khôn lão sẽ không phải đi dép.

LEAR – Ha, ha, ha!

ĐIÊN – Lão sẽ được thấy nàng con gái kia của lão cũng lại đối xử tốt với lão cho mà coi! Vì rằng ả nọ với nàng này tuy không là một, có khác nhau như táo dại so với táo vườn, nhưng tớ dám nói ra những điều tớ đáng nói.

LEAR – Ừ, thì nói làm sao? Hỡi chú mình?

ĐIÊN – Nàng này hay ả nọ thì cũng chua như táo dại nọ so với táo dại này thôi! Đố chú mình biết tại sao mũi lại mọc ngay giữa mặt?

LEAR – Chịu!

ĐIÊN – Ấy là vì để cho trên cánh mũi mỗi bên có được một con mắt mà nhìn cho thấy cái gì mình ngửi không ra.

LEAR (đăm đăm) – Ta không phải với nó rồi…!

ĐIÊN – Thế chú mình có biết con hến nó làm vỏ hến thế nào không?

LEAR – Không.

ĐIÊN – Điên cũng chịu nốt. Song điên lại biết vì sao con ốc lại phải có nhà.

LEAR – Vì sao?

ĐIÊN – Ấy là vì để có cái mà che đầu cho ốc, ốc dại gì đem nhà cho con gái để cho sừng ốc phải gội nắng mưa?

LEAR – Ta muốn quên cái bản chất của ta đi… một người cha từ ái như vậy!… Sao? Ngựa yên cương xong rồi chứ!

ĐIÊN – Đã có lừa săn sóc đến rồi. Cái lý tại sao cái cụm thất tinh lại chỉ là số bảy, thực là cái lý rất thần tình.

LEAR – Là vì chỉ có bảy ngôi chứ không có tám.

ĐIÊN – Khá quá! Chú mình xứng đáng là một thằng điên có tài.

LEAR (vẫn đăm đăm) – Dùng vũ lực mà lấy về. Bội bạc đâu mà kinh khủng!

ĐIÊN – Bá này! Bá mà làm thằng điên cho tớ thì tớ phạt roi bá đấy: vì cái tội chưa đến tuổi đã già.

LEAR – Thế là thế nào?

ĐIÊN – Là… bá không được già trước khi khôn.

LEAR – Ôi! Cầu Trời cho ta đừng hóa điên, đừng! Cho ta giữ được thăng bằng! Không! Ta không thể hóa điên.

(Trích Vua Lear – William Shakespeare, Thế Lữ dịch, theo bản dịch tiếng Việt)

Văn bản trên thuộc thể loại văn học nào?

Gợi ý:

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức đoạn văn (diễn dịch, quy nạp, móc xích…).

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 200 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận

+ Trình bày suy nghĩ về sự cần thiết phải hài hòa giữa lí trí tỉnh táo và tình cảm đúng mực khi xử lí các mối quan hệ.

- Hệ thống ý

+ Giải thích vấn đề:

. Lí trí tỉnh táo: giúp con người nhận thức đúng, suy xét sáng suốt, tránh hành động bốc đồng.

. Tình cảm đúng mực: mang lại sự đồng cảm, sẻ chia, giúp mối quan hệ trở nên gắn bó, nhân văn hơn.

+ Bàn luận:

. Nếu chỉ sống thiên về lí trí: con người có thể trở nên khô khan, lạnh lùng, dễ đánh mất tình cảm chân thành.

. Nếu chỉ hành động theo tình cảm: dễ mù quáng, dẫn đến những sai lầm đáng tiếc, như trường hợp của vua Lear – quá tin tình cảm mà đánh mất sự sáng suốt, để rồi rơi vào bi kịch gia đình và cuộc đời.

. Sự hài hòa giữa lí trí và tình cảm giúp con người vừa thấu hiểu, vừa quyết đoán; vừa nhân ái, vừa khôn ngoan.

+ Liên hệ thực tế:

. Trong các mối quan hệ gia đình, bạn bè, công việc… con người cần suy nghĩ thấu đáo nhưng cũng cần giữ trái tim ấm áp, biết yêu thương và bao dung.

=> Hài hòa lí trí và tình cảm là chìa khóa để xây dựng những mối quan hệ bền chặt, hạnh phúc và để con người trưởng thành hơn trong cuộc sống.

- Phát triển đoạn văn logic, thuyết phục

+ Dẫn chứng từ văn bản để minh chứng cho nhận định.

+ Thể hiện được suy nghĩ về sự cần thiết phải hài hòa giữa lí trí tỉnh táo và tình cảm đúng mực khi xử lí các mối quan hệ.

- Đảm bảo ngữ pháp, liên kết:

+ Trình bày rõ ràng, mạch lạc, không mắc lỗi chính tả.

- Sáng tạo

+ Cách diễn đạt mới mẻ, có suy nghĩ sâu sắc về vấn đề nghị luận.

Đoạn văn tham khảo

Trong cuộc sống, lí trí và tình cảm là hai yếu tố quan trọng giúp con người xử lí các mối quan hệ một cách hài hòa. Lí trí tỉnh táo giúp con người nhận thức đúng đắn, suy nghĩ thấu đáo, đưa ra quyết định sáng suốt. Tình cảm đúng mực lại mang đến sự đồng cảm, sẻ chia, làm cho các mối quan hệ thêm gắn bó, nhân văn. Nếu chỉ thiên về lí trí, con người dễ trở nên khô khan, lạnh lùng; còn nếu chỉ sống theo tình cảm, ta dễ mù quáng, hành động cảm tính và gây ra sai lầm. Vua Lear trong tác phẩm cùng tên đã quá tin vào tình cảm, bỏ qua sự sáng suốt của lí trí để rồi rơi vào bi kịch gia đình và cuộc đời. Bởi vậy, trong mọi mối quan hệ, chúng ta cần kết hợp lí trí và tình cảm một cách hài hòa: yêu thương nhưng không mù quáng, quyết đoán nhưng không vô tình. Có như thế, con người mới đủ tỉnh táo để xử lí vấn đề hợp lí, đồng thời vẫn giữ được trái tim ấm áp, nhân hậu. Đó cũng là chìa khóa giúp chúng ta xây dựng những mối quan hệ bền chặt và hạnh phúc hơn trong cuộc sống.

Gợi ý:

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức bài văn đầy đủ ba phần Mở bài, Thân bài, Kết bài.

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 400 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận: Phân tích văn bản ngữ liệu phần Đọc hiểu “Vua Lear” của William Shakespeare.

- Lựa chọn được các thao tác lập luận phù hợp; kết hợp nhuần nhuyễn lí lẽ và dẫn chứng; trình bày được hệ thống ý phù hợp theo bố cục ba phần của bài văn nghị luận. Có thể triển khai theo hướng:

* Mở bài:

- Giới thiệu tác giả William Shakespeare – nhà soạn kịch thiên tài của nhân loại với những vở kịch nổi tiếng như Hamlet, Othello, Vua Lear…

- Dẫn dắt và giới thiệu đoạn trích trong Vua Lear – hồi V: bộc lộ tâm trạng, tính cách và bi kịch tinh thần của nhà vua khi nhận ra sự thật cay đắng.

* Thân bài:

a) Khái quát về đoạn trích:

- Hoàn cảnh: Lear là vị vua già, mong muốn thử lòng các con gái trước khi truyền ngôi nhưng vì quá tin vào lời nói ngọt ngào mà trao cơ nghiệp cho những đứa con bất hiếu, ruồng bỏ người con gái thật lòng với mình.

- Đoạn trích ở hồi V: Lear dần nhận ra sai lầm, bi kịch tinh thần lên đến đỉnh điểm, ông sợ mình hóa điên vì quá đau khổ.

b) Phân tích nội dung:

- Hình ảnh Vua Lear:

+ Từ vị vua uy quyền, Lear trở nên cô đơn, bối rối, đau đớn trước sự phản bội.

+ Lời thoại “Cầu Trời cho ta đừng hóa điên…” thể hiện nỗi sợ mất đi lí trí, khao khát tìm lại sự cân bằng trong tâm hồn.

- Hình tượng nhân vật Điên:

+ Lời lẽ giễu cợt, châm biếm nhưng ẩn chứa sự thật phũ phàng về tình cha con, về cuộc đời.

+ Điên là người tỉnh táo nhất, đại diện cho tiếng nói lương tri, vạch trần sai lầm của Lear và sự bội bạc của các con.

- Ý nghĩa bi kịch:

+ Bi kịch gia đình (con cái phản bội).

+ Bi kịch tinh thần (sợ hóa điên, mất niềm tin vào con người).

+ Phản ánh hiện thực xã hội phong kiến và giá trị nhân văn sâu sắc.

c) Nghệ thuật:

- Kịch tính trong lời thoại, kết hợp yếu tố bi và hài.

- Ngôn ngữ giàu hình ảnh, mang tính triết lí.

- Xây dựng nhân vật qua lời thoại ngắn gọn nhưng giàu sức gợi.

* Kết bài:

- Khẳng định giá trị nội dung và nghệ thuật của đoạn trích: khắc họa bi kịch sâu sắc và triết lí nhân sinh về tình cảm gia đình, quyền lực, lí trí và cảm xúc.

- Nêu ý nghĩa: Tác phẩm để lại bài học về tình phụ tử, về sự tỉnh táo và lòng nhân ái trong cuộc sống.

Bài văn tham khảo

William Shakespeare được mệnh danh là “thiên tài kịch nghệ” của nhân loại, là “người không thuộc về một thời đại mà thuộc về mọi thời đại”. Trong số những kiệt tác để đời của ông, Vua Lear là một trong những vở kịch đặc sắc nhất, khắc họa sâu sắc bi kịch gia đình và thân phận con người. Đoạn trích ở hồi V là phần thể hiện rõ nét tâm trạng, tính cách của nhà vua khi phải đối diện với sự thật cay đắng và bi kịch tinh thần lên đến đỉnh điểm.

Vua Lear là vị vua già với mong muốn nhường ngôi cho con nhưng lại quá tin vào những lời nói ngọt ngào mà không nhận ra sự thật về tình cảm của các con. Ông trao cơ nghiệp cho những đứa con gái giả dối, bội bạc, còn người con gái yêu thương cha thật lòng thì bị ruồng bỏ. Khi nhận ra sự thật, Lear rơi vào trạng thái đau khổ, dằn vặt, tâm trí rối bời. Lời thoại “Cầu Trời cho ta đừng hóa điên… Cho ta giữ được thăng bằng! Không! Ta không thể hóa điên!” là tiếng kêu đau đớn của một con người đang sợ hãi trước chính tâm hồn mình. Nỗi sợ mất đi lí trí chính là đỉnh cao của bi kịch tinh thần, khi ông vừa giận dữ trước sự phản bội, vừa hoang mang, cô đơn đến cùng cực.

Bên cạnh Lear, nhân vật Điên xuất hiện với những lời lẽ giễu cợt, châm biếm nhưng lại ẩn chứa sự thật phũ phàng. Điên mỉa mai sự nhẹ dạ cả tin của nhà vua, vạch trần sự bội bạc của các con, đồng thời bày tỏ cái nhìn tỉnh táo về cuộc đời. Chính qua những lời nói tưởng chừng ngây ngô, hài hước ấy, bi kịch của Lear càng trở nên sâu sắc, dữ dội hơn. Điên chính là người tỉnh táo nhất, đại diện cho lương tri và sự thật trong vở kịch này.

Đoạn trích không chỉ khắc họa bi kịch gia đình với nỗi đau phản bội mà còn phản ánh bi kịch tinh thần của con người trước những mất mát quá lớn trong cuộc đời. Lear là biểu tượng cho khát vọng tình thương, cho sự đấu tranh giữa lí trí và cảm xúc, giữa quyền lực và tình cảm con người. Qua đó, Shakespeare gửi gắm thông điệp về tình phụ tử, về sự tỉnh táo, lòng nhân ái và tình yêu thương trong cuộc sống.

Về nghệ thuật, đoạn trích thể hiện tài năng bậc thầy của Shakespeare trong xây dựng kịch tính qua lời thoại ngắn gọn mà giàu sức gợi. Sự kết hợp giữa yếu tố bi và hài, ngôn ngữ giàu hình ảnh, mang đậm tính triết lí đã làm nên chiều sâu cho tác phẩm, để lại dư âm mạnh mẽ trong lòng người đọc.

Đoạn trích Vua Lear đã khắc họa thành công hình ảnh nhà vua trong bi kịch mất mát cả về tình cảm lẫn tinh thần. Tác phẩm mang giá trị nhân văn sâu sắc, nhắc nhở con người về tình thân, về sự tỉnh táo và tình yêu thương trong mọi mối quan hệ của cuộc đời.