MĂCBET (Trích)

(William Shakespeare)

Tóm tắt vở kịch: Sau khi đánh thắng giặc, trên đường trở về, Măcbet được những mụ phù thủy báo cho biết trước sẽ được làm vua. Từ đó lòng tham của Măcbet bắt đầu nảy nở, lại thêm bị vợ luôn xúi giục, Măcbet ngày càng ham muốn chiếm đoạt  ngai vàng. Nhân cơ hội vua Đơncan đến thăm và ngủ đem tại lâu đài của y, y đã hạ sát nhà vua. Con của vua Đoncan là Mancom chạy trốn sang Anh. Macbet lên ngôi vua xứ Xcôtlen. Nhưng mụ phù thủy cũng tiên đoán Bancô, một võ tướng, sau này sẽ là tổ phụ của một dòng vua. Muốn ngăn ngừa hậu họa và củng cố địa vị của mình, Măcbet đã giết nốt cả Bancô, nhưng con trai của Bancô chạy thoát. Nắm quyền hành trong tay, càng ngày Măcbet càng tỏ ra chuyên quyền, tàn bạo. Vì bị ám ảnh bởi tội ác và lo sợ quyền lực bị lung lay, y thẳng tay chém giết bất cứ người nào có thái độ chống đối. Nhân dân khắp nơi căm phẫn nổi dậy chống lại y. Mancôm được sự giúp đỡ của vua Anh đã đem quân trở về Xcôtlen. Trong một trận huyết chiến, Măcbet đã bị chặt đầu. Trước đó ít lâu, vợ y vì sợ hãi và dẫn vặt về tội ác đã phát điên và tự tử.

Đoạn trích sau đây thuộc hồi Ba, cảnh II, là đoạn đối thoại giữa Măcbet và vợ, sau khi Măcbet đã giết vua Đơncan để cướp ngôi.

CẢNH II

(Hoàng cung)

VỢ MĂCBET: (nói một mình): - Nếu ước mong đã thành mà lòng còn chưa thỏa thì có khác gì xôi hỏng bỏng không. Thà cam chịu số phận của kẻ mình đã ám hại còn yên thân hơn là chính tay mình ám hại mà phải sống trong một niềm vui bất trắc.

Măcbet ra.

VỢ MĂCBET: - Kìa sao ông lại cứ lủi thủi một mình, ấp ủ những điều tưởng tượng đau buồn đen tối? Tại sao cứ vương vấn mãi với những ý nghĩ đáng lí phải chết đi theo những kẻ gây ra những ý nghĩ đó. Những việc không cứu vãn được nữa thì quan tâm làm gì. Việc đã xong là xong.

MĂCBET: - Chúng ta mới chỉ đánh rắn bị thương, chưa giết chết han. Vet thương lành lại, rắn lại như xưa; còn mưu toan khốn khổ của chúng ta vẫn bị nanh độc của nó đe dọa. Thà rằng vũ trụ tan vỡ, đất trời sụp đổ, còn hơn là hằng ngày phải ăn trong kinh hoàng, đêm đêm bị ám ảnh bởi những giấc mơ hãi hùng, thao thức quan quại thâu đêm. Thà chết đi với kẻ đã khuất, kẻ mà để có được sự thỏa mãn tham vọng, chúng ta đã đưa tới chỗ yên nghỉ ngàn năm, còn hơn phải sống trong lo âu, khắc khoải đau khổ liên miên. Đơncan đã xuống mồ. Thế là sau những cơn sốt hãi hùng của cuộc sống, y đã được yên nghỉ. Phản trắc đã hoàn thành tội ác. Gươm đao, độc dược, tôi tớ bất trung, giặc ngoại xâm, không gì còn có thể động chạm tới y được nữa!

VỢ MĂCBET: - Bình tâm lại, ông ơi! Đừng cau có, giận dữ thế. Đêm nay giữa đám

đông khách dự yến, ông phải làm sao cho tươi tỉnh vui vẻ mới được!

MĂCBET: - Tôi sẽ cố gắng, cả bà nữa cũng phải thế. Nhất là đối với Bancô. Bà nên

tỏ vẻ tôn kính y cả trong khóe mắt lẫn trong lời nói: chúng ta chưa được yên thân đâu nên phải ngọt nhạt chiều lòng thiên hạ để giữ gìn địa vị cao sang này, phải lấy  vẻ mặt làm mặt nạ che giấu lòng mình, ngụy trang thâm tâm chúng ta đi.

VỢ MĂCBET: - Ông phải gạt bỏ những ý nghĩ ấy đi!

MĂCBET: - Này bà! Tâm trí tôi chứa đầy rắn rết độc địa. Bà biết chứ, Bancô và Flinxơ con y còn sống sờ sờ ra đó.

VỢ MĂCBET: - Nhưng trên số thiên tào, mệnh chúng đâu phải là bất tử.

MĂCBET: - Yên tâm được chính là vì thế đây. Có thể trừ chúng được. Vậy mình hay vui lên; đêm nay trước khi đàn dơi bay đi kiếm mồi quanh hàng hiên, trước khi theo tiếng gọi của nữ thần Hikêt âm u, bọ hung cất đôi cánh cứng bóng bay vù vù rung lên nhạc điệu buồn ngủ của đêm trường thì một việc khủng khiếp sẽ xảy ra.

VỢ MĂCBET: - Việc gì thế?

MĂCBET: - Hậu yêu quý, hãy khoan đừng nên biết vội, đợi đến lúc đó bà sẽ vỗ tay reo mừng. Màn đêm mịt mùng, buông xuống đi thôi. Hãy bịt chặt lấy đoi mắt dịu hiền của ban ngày tội nghiệp. Hãy vung bàn tay đẫm máu vô hình của ngươi mà xóa sạch, xé tan sợi dây oan nghiệt đã làm cho ta phải e sợ tê tái. Trời tối dần rồi, quạ đã sải cánh bay về tổ trong rừng âm u, những vật tốt đẹp của ban ngày chìm dần trong giấc ngủ, ác quỷ đen tối của đêm trường trỗi dậy tìm mồi. Những lời nói của tôi làm bà ngạc nhiên lắm nhỉ; nhưng thôi cứ yên tâm nán chờ. Sự tình đã xấu chỉ có làm xấu nữa mới tốt lên được. Nào, ta đi thôi.

Cả hai vào.

(Trích Măcbet, William Shakespeare, in trong William Shakespeare - Tuyển tập tác phẩm, NXB Sân khấu - Trung tâm văn hóa ngôn ngữ Đông Tây, Hà Nội, 2006, Tr.450-452)

Liệt kê những lời chỉ dẫn sân khấu được sử dụng trong đoạn trích?

Gợi ý:

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức đoạn văn (diễn dịch, quy nạp, móc xích…).

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 200 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận

+ Nhận xét về ngôn ngữ kịch được sử dụng trong đoạn trích.

- Hệ thống ý:

+ Ngôn ngữ đối thoại sinh động, kịch tính: Lời thoại dồn dập, qua lại giữa vợ và chồng phản ánh sự căng thẳng tâm lý, âm mưu thâm độc và lo âu sợ hãi sau khi gây tội ác.

+ Ngôn ngữ giàu hình ảnh, ẩn dụ, biểu tượng: “đánh rắn bị thương”, “tâm trí chứa đầy rắn rết độc địa”, “màn đêm mịt mùng”, “ác quỷ đen tối của đêm trường”... → khắc sâu bầu không khí u ám, tội ác và sự tha hóa của nhân vật.

+ Ngôn ngữ độc thoại nội tâm: Giúp bộc lộ sự giằng xé, nỗi bất an và tâm trạng tội lỗi của Măcbet và vợ.

+ Ngôn ngữ giàu chất thơ và kịch tính: Vừa gợi không khí bi kịch, vừa đẩy tình huống kịch lên cao trào.

=> Ngôn ngữ kịch trong đoạn trích vừa sinh động, đa dạng, vừa giàu sức gợi, góp phần làm nổi bật xung đột và tư tưởng của tác phẩm.

- Phát triển đoạn văn logic, thuyết phục

+ Dẫn chứng từ văn bản để minh chứng cho nhận định.

+ Thể hiện rõ nhận xét, đánh giá về ngôn ngữ kịch được sử dụng trong đoạn trích.

- Đảm bảo ngữ pháp, liên kết:

+ Trình bày rõ ràng, mạch lạc, không mắc lỗi chính tả.

- Sáng tạo

+ Cách diễn đạt mới mẻ, có suy nghĩ sâu sắc về vấn đề nghị luận.

Đoạn văn tham khảo

Đoạn trích Măcbet của William Shakespeare tái hiện cuộc đối thoại căng thẳng giữa Măcbet và vợ sau khi họ gây ra tội ác giết vua Đơncan để đoạt ngôi. Ngôn ngữ kịch ở đây được sử dụng vô cùng sinh động và giàu kịch tính. Lời thoại qua lại nhanh, dồn dập giữa hai nhân vật cho thấy sự giằng xé nội tâm, nỗi bất an và tham vọng không đáy đang dần chiếm lấy cả tâm hồn họ. Nhiều hình ảnh, ẩn dụ, biểu tượng như “đánh rắn bị thương”, “tâm trí chứa đầy rắn rết độc địa”, “màn đêm mịt mùng”, “ác quỷ đen tối”... gợi bầu không khí u ám, rợn ngợp của tội ác và nỗi sợ hãi bao trùm. Đặc biệt, những đoạn độc thoại nội tâm của Măcbet cho thấy tâm lý hoang mang, lo âu và tội lỗi dày vò đang ngày một lớn dần, khiến nhân vật rơi vào bi kịch tinh thần sâu sắc. Ngôn ngữ kịch vừa giàu chất thơ vừa kịch tính, góp phần làm nổi bật xung đột tâm lý và đẩy tình huống kịch lên cao trào. Chính điều này tạo nên sức hấp dẫn đặc biệt cho tác phẩm.

Gợi ý:

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức bài văn đầy đủ ba phần Mở bài, Thân bài, Kết bài.

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 400 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận: Phân tích diễn biến tâm trạng của nhân vật Măcbet qua lời thoại, từ đó nhận xét về bi kịch quyền lực và tham vọng

- Lựa chọn được các thao tác lập luận phù hợp; kết hợp nhuần nhuyễn lí lẽ và dẫn chứng; trình bày được hệ thống ý phù hợp theo bố cục ba phần của bài văn nghị luận. Có thể triển khai theo hướng:

* Mở bài:

- Giới thiệu tác giả William Shakespeare và vở bi kịch Măcbet – một trong những tác phẩm nổi tiếng nhất của ông.

- Dẫn dắt vấn đề: Đoạn trích hồi Ba, cảnh II tái hiện tâm trạng đầy giằng xé, lo âu của Măcbet sau khi phạm tội ác giết vua Đơncan để cướp ngôi.

* Thân bài:

a. Khái quát về nhân vật Măcbet và bối cảnh đoạn trích (khoảng 4-5 câu)

- Măcbet: ban đầu là võ tướng dũng mãnh, trung thành, nhưng khi nghe lời tiên tri và bị vợ xúi giục, tham vọng quyền lực trỗi dậy.

- Bối cảnh: Sau khi giết vua, Măcbet lo âu, bất an, bắt đầu con đường tội ác ngày càng sâu.

b. Phân tích diễn biến tâm trạng của Măcbet (khoảng 15-18 câu)

- Nỗi bất an, lo sợ: Lời thoại “chúng ta mới chỉ đánh rắn bị thương, chưa giết chết hẳn” → Hình ảnh ẩn dụ “con rắn” tượng trưng cho mối nguy hiểm tiềm ẩn, ám chỉ những kẻ còn sống đe dọa ngai vàng.

- Sự dằn vặt nội tâm: “Thà chết đi với kẻ đã khuất… còn hơn phải sống trong lo âu” → Măcbet mất đi sự thanh thản, sống trong ám ảnh tội lỗi và sợ hãi.

- Sự tàn bạo gia tăng: Càng lo sợ, y càng muốn giết chóc để củng cố quyền lực: “Có thể trừ chúng được… đêm nay… một việc khủng khiếp sẽ xảy ra.” → Lời thoại hé lộ âm mưu giết Bancô và con trai để loại trừ hậu họa.

- Tâm trạng mâu thuẫn, căng thẳng: vừa sợ hãi, bất an, vừa ngày càng lún sâu vào tội ác, cho thấy bi kịch quyền lực: càng có quyền lực, càng mất nhân tính và bình an nội tâm.

c. Nhận xét về bi kịch quyền lực và tham vọng (khoảng 6-7 câu)

- Măcbet là hình tượng điển hình cho bi kịch của con người khi tham vọng vượt khỏi giới hạn đạo đức.

- Quyền lực không mang lại hạnh phúc, mà chỉ gieo rắc lo âu, sợ hãi, dẫn đến bạo lực và cái chết bi thảm.

- Shakespeare qua đó gửi gắm tư tưởng nhân văn: tham vọng thái quá sẽ hủy hoại cả tâm hồn và cuộc đời con người.

* Kết bài:

- Khẳng định giá trị nhân đạo và nghệ thuật của vở kịch: khắc họa sâu sắc bi kịch tâm lý và quyền lực.

- Liên hệ: Câu chuyện của Măcbet còn mang tính thời sự về vấn đề đạo đức, tham vọng và trách nhiệm của con người trước quyền lực.

Bài viết tham khảo

William Shakespeare – đại thi hào của nền văn học Anh và thế giới – đã để lại cho nhân loại nhiều tác phẩm kinh điển, trong đó Măcbet là một bi kịch nổi bật, phản ánh sâu sắc bản chất con người khi đứng trước quyền lực và tham vọng. Ở hồi Ba, cảnh II, đoạn đối thoại giữa Măcbet và vợ sau khi giết vua Đơncan đã khắc họa rõ nét tâm trạng giằng xé, biến đổi phức tạp của nhân vật, qua đó làm nổi bật bi kịch quyền lực mà ông phải gánh chịu.

Măcbet vốn là một võ tướng trung thành, anh hùng, nhưng lời tiên tri của mụ phù thủy và sự xúi giục của vợ đã gieo vào lòng ông hạt giống tham vọng. Sau khi giết vua Đơncan để đoạt ngôi, Măcbet tưởng rằng quyền lực sẽ mang đến cho mình hạnh phúc, song trái lại, y chìm trong lo âu, bất an. Đoạn trích diễn ra trong bối cảnh ấy, khi Măcbet bắt đầu cảm thấy ngai vàng của mình lung lay bởi những hiểm họa còn tồn tại.

Qua lời thoại, Shakespeare bộc lộ rõ tâm trạng đầy mâu thuẫn của Măcbet. Một mặt, y sợ hãi, bất an trước nguy cơ bị trả thù: “Chúng ta mới chỉ đánh rắn bị thương, chưa giết chết hẳn.” Hình ảnh “con rắn” là ẩn dụ cho những thế lực đối lập, đặc biệt là Bancô và con trai – những người được tiên đoán sẽ kế vị ngai vàng. Nỗi sợ hãi khiến Măcbet mất ăn mất ngủ: “Thà chết đi với kẻ đã khuất… còn hơn phải sống trong lo âu, khắc khoải đau khổ liên miên.” Nhưng mặt khác, để giải tỏa nỗi lo ấy, y lại âm thầm lên kế hoạch giết chóc tiếp theo: “Có thể trừ chúng được… đêm nay… một việc khủng khiếp sẽ xảy ra.” Rõ ràng, càng bất an, Măcbet càng lún sâu vào con đường tội ác, tự biến mình thành kẻ tàn bạo, máu lạnh. Tâm trạng của y là sự đan xen giữa lo sợ, dằn vặt và tàn nhẫn – một bi kịch quyền lực khi con người đánh mất nhân tính vì tham vọng vô độ.

Qua hình tượng Măcbet, Shakespeare đã gửi gắm thông điệp nhân văn sâu sắc: quyền lực và tham vọng nếu vượt khỏi giới hạn đạo đức sẽ dẫn con người đến sự tha hóa, cô độc và cái chết bi thảm. Quyền lực không mang lại bình an, mà chỉ gieo rắc sợ hãi, phản bội và hủy hoại tâm hồn.

Đoạn trích không chỉ khắc họa thành công bi kịch tâm lý của nhân vật Măcbet mà còn gióng lên hồi chuông cảnh tỉnh về cái giá của tham vọng và quyền lực. Chính vì vậy, sau hàng thế kỉ, vở kịch vẫn còn nguyên giá trị hiện thực và nhân đạo, lay động trái tim người đọc hôm nay.