Văn bản ngữ liệu

LÃO HÀ TIỆN (Trích)

(Mô-li-e)

HỒI I

LỚP 3

Ác-pa-gông, La Phle-so

“ÁC-PA-GÔNG: Cút khỏi đây ngay tức khắc, không cãi gì hết! Kìa, xéo cho mau khỏi nhà tao, tổ sư ăn cắp, quân đáng mang treo cổ!

LA PHLE-SƠ (nói riêng): Chưa từng thấy ai độc địa như lão già chết tiệt này, và tôi nghĩ, nếu không sai, đúng là lão ta có ma quỷ trong người.

ÁC-PA-GÔNG: Mày lại lẩm bẩm trong miệng.

LA PHLE-SƠ: Tại sao ông đuổi tôi?

ÁC-PA-GÔNG: Thằng đáng chết treo, thì ra chính mày lại hỏi tạo lí do. Bước mau, không thì tao đập chết mày.

LA PHLE-SƠ: Tôi đã làm cái gì ông nào?

ÁC-PA-GÔNG: Mày đã làm cái tao muốn mày cút thẳng.

LA PHLE-SƠ: Cậu chủ tôi, nghĩa là con trai ông, đã ra lệnh cho tôi phải đợi cậu

ấy.

ÁC-PA-GÔNG: Mày ra ngoài đường mà đợi cậu mày, đừng có đứng ở trong nhà tao, sừng sững như cái cột, để quan sát có việc gì xảy ra và để lợi dụng đủ mọi thứ. Tao không muốn luôn luôn có một tên mật thám ngay trước mặt, dò xét công việc của tao, một thằng phản phúc, mắt thì bao vây hết thảy mọi hành động của tao, nuốt sống tất cả của cải của tao và sục sạo khắp nơi xem có cái gì để ăn cắp.

LA PHLE-SƠ: Ông muốn người ta làm thế quỷ nào mà ăn cắp được của ông? Ông có phải là người để ai ăn cắp nổi đâu, khi ông khoá kín mọi thứ và đêm ngày canh gác.

ÁC-PA-GÔNG: Tao muốn khoá kín cái gì, tuỳ tao và canh gác, theo ý tao thích. Đấy, có phải là những quân mật thám cứ để ý đến những việc người ta làm không? (Nói riêng). Tôi sợ nó nghi ngờ gì về món tiền của tôi. (Nói to). Mày có phải là đứa phao tin là tao có tiền giấu trong nhà không?

LA PHLE-SƠ: Ông có tiền giấu à?

ÁC-PA-GÔNG: Không, thằng ba que, tao không nói thế. (Nói riêng). Tôi phát điên lên. (Nói to). Tao hỏi xem mày có ác khẩu phao tin là tao có tiền không chứ.

LA PHLE-SƠ: Hừ! Thì liên quan gì đến chúng tôi cái chuyện ông có hoặc ông không có; đối với chúng tôi, có hay không có cũng thế thôi,

ÁC-PA-GÔNG: Mày giờ lí sự. Tao sẽ bạt tai mày về cái lí sự ấy. (Giơ tay tát). Một lần nữa, cút khỏi đây.

LA PHLE-SO: Thì tôi đi.

ÁC-PA-GÔNG: Chờ đấy. Mày có mang gì theo không?

LÀ PHLE-SƠ: Tôi có thể mang gì của ông?

ÁC-PA-GÔNG: Lại đây tao xem. Chia các bàn tay ra.

LA PHLE-SO: Thì đây.

ÁC-PA-GỒNG: Những bàn tay khác.

LA PHLE-SƠ: Những bàn tay khác?

ÁC-PA-GÔNG: Phải.

LA PHLE-SƠ: Thì đây.

ÁC-PA-GÔNG (chỉ vào hai ống quần đùi của La Phle-sơ): Mày có cho gì vào trong này không?

LA PHLE-SƠ: Ông cứ xem đi.

ÁC-PA-GÔNG (nắn hai ống quần dưới): Những ống quần đùi rộng thể này mà dùng chứa đồ ăn cắp, thì thật tốt. Tao muốn giá đem thằng nào 60 ra mà treo cổ.

LA PHLE-SƠ (nói riêng): Hừ! Một con người như thế, thật đáng bị cái mà hắn sợ, tôi mà ăn cắp được của hắn ta, rõ là sướng đời!

ÁC-PA-GÔNG: Hử?

LA PHLE-SO: Gì kia?

ÁC-PA-GÔNG: Mày nói cái gì ăn cắp?

LA PHLE-SƠ: Tôi bảo ông soát kĩ khắp chỗ, xem tôi có ăn cắp gì của ông không.

ÁC-PA-GÔNG: Chính tạo đang định thể (lục soát các túi của La Phle-se).

LA PHILE-SƠ (nói riêng): Đồ thổ tả cái thói keo kiệt với những quân keo kiệt!

ÁC-PA-GÔNG: Sao? Mày nói gì?

LA PHLE-SO: Tôi nói gì ấy à?

ÁC-PA-GÔNG: Mày nói gì thói keo kiệt với quân keo kiệt?

LA PHLE-SỞ: Tôi bảo thổ tả cái thói keo kiệt với quân keo kiệt.

ÁC-PA-GÔNG: Máy định nói ai?

LA PHLE-SƠ: Nói quân keo kiệt.

ÁC-PA-GÔNG: Thế ai là quân keo kiệt?

LA PHLE-SƠ: Những đồ bần tiện, đồ keo của

 

(Trích Lão hà tiện - Mô-li-e, theo Văn bản đọc hiểu Ngữ văn 12, NXB Đại học Huế, 2024)

5.2. Bộ câu hỏi đọc hiểu và viết

5.2.1. Câu hỏi đọc hiểu

Nhân vật chính trong đoạn trích là ai?

Gợi ý:

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức đoạn văn (diễn dịch, quy nạp, móc xích…).

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 200 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận

+ Phân tích nhân vật Ác-pa-gông trong đoạn trích Lão hà tiện để làm rõ tính cách điển hình và giá trị hiện thực của tác phẩm.

- Hệ thống ý:

+ Trong đoạn trích Lão hà tiện của Mô-li-e, nhân vật Ác-pa-gông hiện lên với tính cách keo kiệt, đa nghi và độc đoán đến mức cực đoan. 

+ Lòng tham khiến lão mất đi lòng tin với mọi người xung quanh, nhìn đâu cũng thấy nguy cơ bị ăn cắp của cải, đến mức nghi ngờ cả con cái và gia nhân.

+ Sự keo kiệt đã biến Ác-pa-gông thành kẻ bất nhân, sống trong sợ hãi và cô độc.

+ Giá trị hiện thực của tác phẩm nằm ở chỗ phơi bày và phê phán căn bệnh xã hội: lòng tham vô độ và lối sống ích kỷ.

+ Qua tiếng cười trào phúng, tác giả cũng gửi gắm bài học nhân sinh: chỉ khi biết sống chan hòa, sẻ chia, con người mới có thể tìm thấy hạnh phúc và sự thanh thản.

- Phát triển đoạn văn logic, thuyết phục

+ Dẫn chứng từ văn bản để minh chứng cho nhận định.

+ Thể hiện rõ suy nghĩ về hình tượng nhân vật Ác-pa-gông.

- Đảm bảo ngữ pháp, liên kết:

+ Trình bày rõ ràng, mạch lạc, không mắc lỗi chính tả.

- Sáng tạo

+ Cách diễn đạt mới mẻ, có suy nghĩ sâu sắc về vấn đề nghị luận.

Đoạn văn tham khảo

Trong đoạn trích Lão hà tiện của Mô-li-e, nhân vật Ác-pa-gông hiện lên với tính cách keo kiệt, đa nghi và độc đoán đến mức cực đoan. Chỉ qua cuộc đối thoại với La Phle-sơ, người đầy tớ của con trai mình, Ác-pa-gông đã bộc lộ rõ sự cay nghiệt: luôn miệng chửi rủa, đe dọa, thậm chí muốn đánh đập và tra xét người khác như kẻ trộm cắp. Lòng tham khiến lão mất đi lòng tin với mọi người xung quanh, nhìn đâu cũng thấy nguy cơ bị ăn cắp của cải, đến mức nghi ngờ cả con cái và gia nhân. Sự keo kiệt đã biến Ác-pa-gông thành kẻ bất nhân, sống trong sợ hãi và cô độc. Bằng nghệ thuật đối thoại kịch ngắn gọn, dồn dập, giàu tính trào phúng, Mô-li-e đã khắc họa một nhân vật điển hình của tầng lớp trưởng giả tư sản châu Âu thế kỉ XVII. Giá trị hiện thực của tác phẩm nằm ở chỗ phơi bày và phê phán căn bệnh xã hội: lòng tham vô độ và lối sống ích kỷ. Đồng thời, qua tiếng cười trào phúng, tác giả cũng gửi gắm bài học nhân sinh: chỉ khi biết sống chan hòa, sẻ chia, con người mới có thể tìm thấy hạnh phúc và sự thanh thản.

Gợi ý:

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức bài văn đầy đủ ba phần Mở bài, Thân bài, Kết bài.

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 600 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận: phân tích mâu thuẫn trong đoạn trích Lão hà tiện và nêu ý nghĩa của nó đối với việc bộc lộ chủ đề tư tưởng tác phẩm.

- Lựa chọn được các thao tác lập luận phù hợp; kết hợp nhuần nhuyễn lí lẽ và dẫn chứng; trình bày được hệ thống ý phù hợp theo bố cục ba phần của bài văn nghị luận. Có thể triển khai theo hướng:

* Mở bài:

- Giới thiệu về tác giả Mô-li-e: nhà viết kịch cổ điển Pháp thế kỉ XVII, được mệnh danh là “Molière – vua hài kịch”.

- Giới thiệu tác phẩm Lão hà tiện: tác phẩm tiêu biểu phê phán thói keo kiệt, tham lam của giai cấp trưởng giả.

- Dẫn dắt vấn đề: Trong đoạn trích Hồi I – Lớp 3, mâu thuẫn giữa Ác-pa-gông và La Phle-sơ bộc lộ rõ nét bản chất nhân vật và chủ đề tác phẩm.

* Thân bài:

a. Giới thiệu khái quát về đoạn trích

- Hoàn cảnh: cuộc đối thoại căng thẳng giữa Ác-pa-gông và La Phle-sơ, xoay quanh sự đa nghi vô lý của lão chủ.

- Nhân vật trung tâm: Ác-pa-gông – đại diện cho lòng tham vô độ và tính keo kiệt.

b. Phân tích mâu thuẫn trong đoạn trích

- Mâu thuẫn giữa Ác-pa-gông và La Phle-sơ

+ Ác-pa-gông: luôn nghi ngờ đầy tớ là kẻ ăn cắp, theo dõi mình.

+ La Phle-sơ: bị đối xử bất công, bức xúc, phản ứng bằng lời mỉa mai, châm biếm.

+ Tình huống: chủ – tớ đối lập gay gắt, tạo kịch tính cho đoạn trích.

- Mâu thuẫn bên trong Ác-pa-gông

+ Ngoài mặt thì khẳng định không có tiền, nhưng trong lòng lo sợ bị phát hiện “kho báu” giấu kín.

+ Biểu hiện: lúc thì chối, lúc thì cuống cuồng, bất nhất trong lời nói.

+ Cho thấy tâm lý bất an, hoang tưởng do lòng tham chi phối.

- Ý nghĩa của mâu thuẫn

+ Làm nổi bật bản chất keo kiệt, tham lam, ích kỷ của Ác-pa-gông.

+ Góp phần khắc họa số phận khổ sở của người đầy tớ trong xã hội bất công.

+ Tạo nên tiếng cười trào phúng, đồng thời khắc sâu sự phi lí của lối sống hà tiện.

c. Ý nghĩa đối với việc bộc lộ chủ đề tư tưởng

- Mâu thuẫn thể hiện sự tha hóa nhân cách con người bởi đồng tiền.

- Tác phẩm phê phán mạnh mẽ căn bệnh xã hội: lòng tham vô độ, sự ích kỷ trong tầng lớp trưởng giả.

- Qua tiếng cười, Mô-li-e khẳng định tư tưởng nhân văn: con người chỉ thực sự hạnh phúc khi biết sống sẻ chia, nhân ái.

* Kết bài:

- Khẳng định lại vai trò của mâu thuẫn trong đoạn trích: vừa tạo kịch tính, vừa bộc lộ chủ đề tư tưởng.

- Đánh giá: Lão hà tiện là tác phẩm tiêu biểu cho tài năng trào phúng của Mô-li-e, để lại giá trị nhân văn sâu sắc.

- Liên hệ: Trong xã hội hiện nay, lòng tham và lối sống ích kỷ vẫn hiện hữu, vì vậy tiếng cười phê phán của Mô-li-e vẫn mang ý nghĩa thời sự.

Bài viết tham khảo

Mô-li-e, nhà viết kịch thiên tài của nước Pháp thế kỉ XVII, được coi là “ông vua hài kịch” với những tác phẩm trào phúng sắc sảo, giàu giá trị hiện thực. Lão hà tiện là một trong những kiệt tác của ông, vạch trần bản chất tham lam, ích kỷ của tầng lớp trưởng giả. Đoạn trích ở hồi I, lớp 3, xoay quanh cuộc đối thoại giữa Ác-pa-gông và La Phle-sơ, đã khắc họa rõ mâu thuẫn kịch tính, qua đó bộc lộ chủ đề tư tưởng của tác phẩm.

Mâu thuẫn nổi bật trong đoạn trích chính là xung đột gay gắt giữa Ác-pa-gông và người đầy tớ La Phle-sơ. Ác-pa-gông là kẻ keo kiệt đến mức bệnh hoạn: ông ta luôn nghi ngờ người khác rình mò, ăn cắp của cải của mình. Chỉ một việc La Phle-sơ đứng chờ cậu chủ cũng đủ để lão nổi cơn tam bành, xua đuổi, chửi rủa thậm tệ, thậm chí lục soát quần áo đầy tớ như kẻ phạm tội. Ngược lại, La Phle-sơ tỏ rõ sự bức xúc, chua chát khi phải hứng chịu những lời lẽ cay độc, thậm chí mỉa mai thói keo kiệt của lão chủ. Qua những màn đối đáp gay gắt ấy, sự đối lập giữa chủ – tớ, giữa lòng tham vô độ và sự phản kháng của người bị áp bức được thể hiện rõ rệt.

Không chỉ mâu thuẫn bên ngoài, Ác-pa-gông còn mang trong mình mâu thuẫn nội tâm sâu sắc. Bề ngoài, lão chối bỏ chuyện mình có tiền giấu trong nhà, nhưng trong thâm tâm lại luôn lo sợ bí mật bị phát hiện. Chính vì thế, từng câu nói, từng cử chỉ của lão đều lộ rõ sự bất an, hoang tưởng. Lời nói trái ngược hành động, sự dè chừng quá mức đã phơi bày bản chất tham lam khiến con người mất hết nhân tính. Mâu thuẫn ấy không chỉ tạo kịch tính cho vở kịch mà còn làm bật lên chân dung một kẻ hà tiện điển hình.

Ý nghĩa của mâu thuẫn trong đoạn trích rất rõ ràng. Một mặt, nó giúp khắc họa nổi bật chân dung Ác-pa-gông – một con người coi tiền của trên hết, đánh mất tình thân và lòng tin với mọi người xung quanh. Mặt khác, nó phản ánh số phận cay đắng của những người dưới quyền như La Phle-sơ – luôn phải sống trong sự nghi ngờ, áp bức. Đồng thời, tình huống kịch cũng tạo nên tiếng cười trào phúng: cười để phê phán, cười để nhận ra sự phi lý và tội lỗi của thói tham lam. Đó chính là giá trị hiện thực và nhân văn mà Mô-li-e gửi gắm.

Có thể thấy, mâu thuẫn trong đoạn trích Lão hà tiện không chỉ là yếu tố tạo nên sức hấp dẫn của kịch mà còn là phương tiện nghệ thuật sắc bén để nhà văn bộc lộ chủ đề: phê phán lòng tham vô độ và đề cao khát vọng sống nhân ái. Giá trị ấy đến nay vẫn còn nguyên tính thời sự, khi xã hội hiện đại vẫn tồn tại không ít con người ích kỷ, chỉ biết vun vén cho bản thân. Tiếng cười trào phúng của Mô-li-e, vì thế, không chỉ mang ý nghĩa phê phán mà còn chứa đựng bài học sâu sắc: hạnh phúc đích thực chỉ đến với những ai biết sẻ chia và sống vì người khác.