NHỮNG CẢM NHẬN SÂU SẮC KHI ĐỌC TRUYỆN “NGƯỜI THẦY ĐẦU TIÊN” CỦA AI-MA-TỐP (Trích)

Đây là đoạn văn hay nhất, cảm động nhất. Mặt trời được nhân hóa, mặt trời là biểu tượng. Chất thơ, chất trữ tình không chỉ ở ngôn ngữ mà nó đã thấm sâu vào hồn người! Thiên nhiên như đang chia sẻ niềm vui với con người:

“Mặt trời đã xế bóng ngang các sườn đồi, nhưng tôi cảm thấy hình như còn chần chừ không muốn lặn, còn muốn nhìn tôi. Ánh mặt trời tô điểm con đường tôi đi: mặt đất rắn mùa thu trải ra dưới chân tôi nhuộm thành màu đỏ, màu hồng, màu tím. Từng cụm bông lau khô vun vút bay hai bên như những tia lửa lập lòe. Mặt trời dọi lửa lên những chiếc cúc mạ bạc trên tấm áo đầy mụn vá tôi mặc…”.

Tình thương của người thầy, mái trường vẫy gọi và ánh sáng cách mạng đã lay tỉnh mọi cuộc đời, từ bóng tối vươn ra ánh sáng. Như con chim sổ lồng cất cánh bay cao, An-tư-nai cũng vậy, cô vừa chạy vừa reo lên với đất trời, với gió mây: “Hãy nhìn tôi đây! Hãy nhìn tôi đang kiêu hãnh chừng nào! Tôi sẽ học hành, tôi sẽ đến trường, và sẽ dẫn cả các bạn khác đến!”. An-tư-nai như được truyền thêm sức mạnh để vượt qua thử thách, để đến với mái trường tuổi thơ cùng các bạn. Con đường đến với mái trường, con đường đi học của An-tư-nai cũng là con đường đi tới ánh sáng cách mạng và hạnh phúc.

Ai-ma-tốp đã viết nên một truyện ngắn dưới dạng hồi ức chân thực, cảm động. Hình ảnh Đuy-sen – người thầy đầu tiên và hình ảnh An-tư-nai, cô bé mồi côi khát khao được đi học, được tác giả nói đến với tất cả sự ca ngợi, với niềm thương mến bao la. Người thầy trong truyện ngắn đã đem tình thương đến với tuổi thơ, đem ánh sáng cách mạng làm thay đổi mọi cuộc đời.Ngọn lửa tình thương như tỏa sáng trang văn Ai-ma-tốp mãi mãi làm ấm áp lòng người. Thầy Đuy-sen càng trở nên gần gũi trong niềm thương mến của tuổi thơ chúng ta.

(Trích Những cảm nhận sâu sắc khi đọc truyện “Người thầy đầu tiên” của Ai-ma-tôp, Nâng cao Ngữ văn 6, NXB Hà Nội)

Đoạn ngữ liệu trên thuộc thể loại văn học nào?

Gợi ý:

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức đoạn văn (diễn dịch, quy nạp, móc xích…).

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 200 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận: cảm nhận về vẻ đẹp của người thầy Đuy-sen.

- Hệ thống ý: Cảm nhận vẻ đẹp của người thầy:

+ Tấm lòng nhân hậu, yêu thương trẻ thơ: Đuy-sen mở lớp học cho trẻ em nghèo, quan tâm đặc biệt đến An-tư-nai – cô bé mồ côi khao khát được đi học.

+ Người truyền ánh sáng tri thức và cách mạng: mang đến hy vọng, mở ra tương lai tươi sáng cho trẻ thơ, đặc biệt là An-tư-nai.

+ Tinh thần tận tụy, hết lòng vì sự nghiệp gieo chữ: thầy như ngọn lửa sưởi ấm tâm hồn, giúp học trò tìm đến ánh sáng tri thức và cách mạng.

=> Ý nghĩa hình tượng người thầy: ca ngợi vẻ đẹp của tình thương, tri thức, lý tưởng cao đẹp.

- Phát triển đoạn văn logic, thuyết phục

+ Dẫn chứng từ bài thơ để minh chứng cho nhận định.

+ Thể hiện rõ suy nghĩ, cảm nhận về vẻ đẹp của người thầy Đuy-sen

- Đảm bảo ngữ pháp, liên kết:

+ Trình bày rõ ràng, mạch lạc, không mắc lỗi chính tả.

- Sáng tạo

+ Cách diễn đạt mới mẻ, có suy nghĩ sâu sắc về vấn đề nghị luận.

Đoạn văn tham khảo

Người thầy Đuy-sen trong truyện Người thầy đầu tiên của Ai-ma-tốp hiện lên với vẻ đẹp bình dị mà cao quý, để lại trong lòng người đọc niềm xúc động sâu sắc. Thầy là chàng trai trẻ mang trong mình tình yêu thương chân thành dành cho lũ trẻ nghèo ở vùng thảo nguyên xa xôi. Chính thầy đã mở lớp học đầu tiên, gieo vào tâm hồn những đứa trẻ mồ côi, lam lũ ánh sáng tri thức và niềm tin yêu vào cuộc sống. Đặc biệt, với An-tư-nai – cô bé mồ côi khao khát được đến trường, thầy không chỉ là người dạy chữ mà còn là người mở ra cánh cửa tương lai, giúp em từ bóng tối vươn đến ánh sáng của cách mạng và hạnh phúc. Hình ảnh thầy Đuy-sen giản dị mà sáng ngời lý tưởng, thầy gieo chữ trên mảnh đất cằn cỗi bằng cả trái tim nồng ấm và niềm tin vào ngày mai tươi sáng. Qua hình tượng người thầy, Ai-ma-tốp đã ca ngợi vẻ đẹp của tình thương, tri thức và lý tưởng cách mạng, đồng thời gợi cho ta niềm kính trọng, biết ơn với những người gieo hạt giống tâm hồn cho bao thế hệ học trò.

Gợi ý:

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức bài văn đầy đủ ba phần Mở bài, Thân bài, Kết bài.

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 400 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận: Phân tích nghệ thuật lập luận của văn bản nghị luận văn học của đoạn trích Những cảm nhận sâu sắc khi đọc truyện “Người thầy đầu tiên” (Ai-ma-tốp).

- Lựa chọn được các thao tác lập luận phù hợp; kết hợp nhuần nhuyễn lí lẽ và dẫn chứng; trình bày được hệ thống ý phù hợp theo bố cục ba phần của bài văn nghị luận. Có thể triển khai theo hướng:

* Mở bài:

- Giới thiệu đoạn trích Những cảm nhận sâu sắc khi đọc truyện “Người thầy đầu tiên”.

- Nêu vấn đề: Nghệ thuật lập luận của văn bản nghị luận văn học giúp bài viết thuyết phục, giàu cảm xúc và ấn tượng.

* Thân bài:

a. Khái quát về nghệ thuật lập luận trong nghị luận văn học

- Lập luận trong nghị luận văn học là sự kết hợp giữa lí lẽ, dẫn chứng và cảm xúc để làm sáng tỏ vấn đề văn học.

- Yêu cầu: Chặt chẽ, logic nhưng vẫn giàu chất văn, chất thẩm mĩ.

b. Nghệ thuật lập luận trong văn bản

- Lập luận chặt chẽ:

+ Mở đầu nêu nhận định về đoạn văn cảm động nhất trong tác phẩm.

+ Tiếp đó phân tích hình ảnh mặt trời, con đường đến trường, tâm trạng An-tư-nai và vai trò người thầy Đuy-sen.

+ Cuối cùng khái quát ý nghĩa tư tưởng, giá trị nhân văn của truyện.

- Kết hợp lí lẽ và dẫn chứng sinh động:

+ Trích dẫn nguyên văn hình ảnh mặt trời, con đường, lời nói của An-tư-nai.

+ Lý lẽ rõ ràng: tri thức và tình thương làm thay đổi số phận con người.

- Giọng điệu truyền cảm:

+ Sử dụng nhiều từ ngữ giàu cảm xúc: “thấm sâu”, “niềm thương mến bao la”, “ánh sáng cách mạng”.

+ Gợi chất thơ, chất trữ tình làm cho bài nghị luận giàu sức lay động.

c. Tác dụng:

- Giúp người đọc hiểu sâu sắc giá trị của tác phẩm.

- Tạo sự đồng cảm, rung động với nhân vật và tư tưởng tác giả.

* Kết bài:

- Khẳng định nghệ thuật lập luận góp phần làm nên sức thuyết phục và vẻ đẹp của văn bản nghị luận văn học.

- Gợi suy nghĩ về việc học tập cách viết giàu cảm xúc, chặt chẽ, sinh động trong nghị luận văn học.

Bài viết tham khảo

Trong văn học, một bài nghị luận hay không chỉ đòi hỏi nội dung sâu sắc mà còn cần nghệ thuật lập luận chặt chẽ, giàu cảm xúc để thuyết phục người đọc. Đoạn trích Những cảm nhận sâu sắc khi đọc truyện “Người thầy đầu tiên” của Ai-ma-tốp là minh chứng rõ rệt cho một văn bản nghị luận văn học có sức lay động mạnh mẽ, bởi nghệ thuật lập luận khéo léo và tinh tế của người viết.

Trước hết, người viết đã xây dựng hệ thống lập luận chặt chẽ, rõ ràng. Ngay mở đầu, tác giả khẳng định đây là “đoạn văn hay nhất, cảm động nhất” của tác phẩm, từ đó dẫn dắt người đọc đi vào phân tích hình ảnh mặt trời, con đường đến trường và tâm trạng nhân vật An-tư-nai. Lập luận phát triển theo trình tự hợp lý: từ miêu tả thiên nhiên đến khắc họa tâm trạng, từ cá nhân đến tư tưởng nhân văn sâu xa của tác phẩm. Nhờ vậy, người đọc vừa dễ theo dõi vừa bị cuốn hút bởi sự mạch lạc, logic trong từng ý kiến.

Bên cạnh đó, sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa lí lẽ và dẫn chứng làm tăng sức thuyết phục cho bài viết. Những hình ảnh “mặt trời chần chừ không muốn lặn”, “con đường nhuộm màu đỏ, màu hồng, màu tím”, hay tiếng reo vui của An-tư-nai: “Hãy nhìn tôi đây! Tôi sẽ học hành, tôi sẽ đến trường…” đều được trích dẫn nguyên văn. Dẫn chứng cụ thể, sinh động không chỉ minh họa cho lập luận mà còn tái hiện vẻ đẹp của thiên nhiên, niềm hạnh phúc, khát vọng vươn lên của nhân vật. Lý lẽ mà tác giả đưa ra – tri thức, tình thương và ánh sáng cách mạng có thể làm thay đổi số phận con người – vì thế trở nên sâu sắc và thấm thía hơn.

Một điểm nổi bật nữa là giọng điệu giàu cảm xúc, thấm đẫm chất trữ tình. Những cụm từ “thấm sâu vào hồn người”, “niềm thương mến bao la”, “ngọn lửa tình thương” không chỉ thể hiện nhận xét khách quan mà còn bộc lộ sự rung động, đồng cảm của người viết với nhân vật và tác phẩm. Chất thơ lan tỏa trong từng câu chữ khiến bài nghị luận vừa mang tính lí trí vừa khơi gợi cảm xúc thẩm mĩ nơi người đọc.

Có thể nói, nghệ thuật lập luận trong đoạn trích là sự hòa quyện nhuần nhuyễn giữa lí lẽ chặt chẽ, dẫn chứng sinh động và giọng điệu truyền cảm. Nhờ vậy, bài nghị luận không khô khan mà giàu chất văn, làm nổi bật vẻ đẹp tư tưởng và nghệ thuật của Người thầy đầu tiên. Đây cũng là bài học quý giá cho người viết nghị luận văn học: muốn thuyết phục người đọc, cần kết hợp hài hòa giữa phân tích lí trí và rung cảm tâm hồn, để mỗi bài viết vừa sâu sắc vừa giàu sức lay động.