Ấm áp như nước

(Đỗ Bích Thúy)

(Lược đoạn đầu: Hiên và Hoài thân nhau như chị em gái. Hoài vừa mới sinh con. Chồng Hoài cũng làm giáo viên, nhưng mỗi lần sang thăm vợ con đều phải vượt dốc, đèo. Hiên hai sáu tuổi, bỏ ngỏ chuyện lập gia đình và lên vùng núi cao heo hút này đã hai năm,... Mỗi lớp học ở đây chỉ có dăm bảy đứa. Có lần lặn lội vào sâu trong bản, gặp từng gia đình để vận động, Hiên uống hai chén rượu ngô, rồi lăn ra ngủ bên cạnh mấy bó ngô khô, cha mẹ mới cho con đi học. Hôm sau đi đón học sinh tới lớp, cô bị ngã, cả người bùn ướt sũng. Thế mà thằng bé chẳng thương cô, nó nhảy xuống giữa đường, rồi biến mất tăm mất tích…)

Một tuần sau đó lớp của Hiên vắng mặt Vàng Chá Sình, tên thằng bé ấy.

Hiên đến nhà, mẹ nó bảo ngày nào nó cũng đeo túi đi học mà. Nhưng nó học ở đâu thì bố mẹ bận lắm, không đi theo được.

Hóa ra nó cũng đi học thật, mỗi tội không học ở lớp của Hiên mà ở lớp của... Khải. Một điểm trường xa gấp đôi, lại còn phải leo dốc chon von, dựng đứng. Nó chỉ thích học thầy Khải bởi vì giờ thể dục thầy không dạy thể dục mà dạy... võ.

Tất nhiên nó làm gì có tên trong danh sách học sinh, nhưng nó cứ nhảy vào ngồi học thì thầy cũng chẳng nỡ đuổi.

Hiên nhờ Hoài trông lớp rồi lò dò leo lên điểm trường của Khải. Y như... lời đồn, thằng bé Vàng Chá Sình với mái tóc đỏ quạch bù xù đang ngồi há mồm ngoài sân nhìn thầy Khải đi mấy đường quyền.

Nhận ra Hiên, thằng Sình lao ra sân ôm chân thầy, khóc toáng lên. Vừa khóc vừa gào:

- Tao không về đâu. Tao thích học ở đây. Tao không về đâu!

Hiên còn chưa thở xong vì leo dốc quá dài, thấy thằng bé gào lên như thế, chả hiểu sao cô cũng bật khóc tu tu. Cô với trò không biết ai khóc to hơn, nhưng nước mắt chắc Hiên nhiều hơn. Cô còn chả biết mình khóc vì cái gì. Vì cú ngã đến giờ vẫn ê ẩm mông, vì bãi nước đái của con ngựa non trong bếp bữa trước, hay vì một cái cục gì đó ứ nghẹn ở cổ mà không cách nào đẩy ra được, chả biết nữa. Nhưng có lẽ, cô ngập trong một cảm giác tủi thân cực độ.

Khải đi vào chỗ phòng ở sát với phòng học, lấy ra cho cô một chiếc khăn mặt ướt. Hiên cầm lấy, vừa đưa lên định lau mặt thì vội vàng quăng ra vì nó sặc mùi thuốc lào. Thằng bé chắc cũng sợ nước mắt của cô quá bèn đến gần và rụt rè:

- Thôi cô giáo đừng khóc nữa. Mai tao đi học là được.

Khải nói đế vào:

- Không được xưng tao. Xưng em, nhé! Nhắc mãi sao không nhớ thế hả?

Thằng bé gật nhưng vẫn vớt vát:

- Nhưng tao, à em vẫn muốn học võ.

Khải mỉm cười:

- Được, cuối tuần cho học võ riêng. Nhưng phải đến lớp tử tế. Cấm trốn.

Thằng bé nắm tay Hiên lôi đi:

- Thôi, bọn mình đi về.

Hẳn là “bọn mình”, suýt nữa thì Hiên phì cười khi mà nước mắt còn chưa khô.

Khải với Hiên quen nhau từ đấy. Hoài nói vợ Khải cũng là giáo viên nhưng cô ấy gặp tai nạn trên đường đến nhà học sinh vận động đi học. Núi lở, vùi kín cả người. Họ vừa cưới nhau được hai tháng. Từ đấy Khải chỉ ở trên điểm trường cao nhất, trường đổi cho về trường chính cũng không về.

Hiên cứ nghĩ mãi về nỗi đau ghim trong trái tim Khải. Hiên lẽ ra chẳng lên cái nơi chon von cơ cực này làm gì nếu như không phải để chạy trốn khổ đau. Lúc đầu là  thế, rồi dần dần quen, rồi thương, rồi gắn bó. Đến cả mùi phân trâu, phân bò cũng thấy quen mũi rồi.

Hôm trước Hiên không dừng được đã chạm tay mình vào tay Khải khi anh bảo cô cùng rửa tay chào mừng cái máng nước mới tinh, mà anh vừa dẫn về cho hai chị em. Và mặc dù dòng nước trong veo, dội vào tay lạnh buốt như kim châm, nhưng một điều gì đó thật là ấm áp, thật là gần gũi đã bao phủ lấy cô rồi.

(Tuyển tập truyện ngắn Hoa xuân trong gió xuân, Đỗ Bích Thúy, NXB Hội nhà văn, 2024, tr.77-84)

Xác định ngôi kể của đoạn trích trên.

Gợi ý:

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức đoạn văn (diễn dịch, quy nạp, móc xích…).

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 200 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận

+ Phân tích tình yêu nghề của nhân vật Hiên trong đoạn trích “Ấm áp như nước” của Đỗ Bích Thúy.

- Hệ thống ý:

+ Biểu hiện tình yêu nghề của Hiên:

. Chấp nhận lên vùng núi cao heo hút, xa nhà, đối mặt với thiếu thốn và cô đơn.

. Kiên trì vận động học sinh đến lớp dù phải lặn lội vào bản, chịu cả những khó khăn, vất vả (uống rượu ngô, bị ngã xuống bùn…).

. Quan tâm học trò với tình cảm chân thành: bật khóc khi Vàng Chá Sình bỏ lớp, vừa buồn tủi vừa thương yêu.

. Gắn bó, dần thích nghi với cuộc sống nơi núi rừng; từ chỗ “chạy trốn khổ đau” đến chỗ thấy thân thuộc và yêu mến nơi này.

+ Ý nghĩa tình yêu nghề:

. Thể hiện tinh thần trách nhiệm, tận tụy của người thầy gieo chữ.

. Khẳng định sức mạnh tình yêu nghề giúp con người vượt qua gian khó, tìm thấy niềm vui và ý nghĩa sống.

. Góp phần làm sáng ngời vẻ đẹp nhân văn của nghề giáo và cống hiến thầm lặng nơi vùng cao.

- Phát triển đoạn văn logic, thuyết phục

+ Dẫn chứng từ văn bản để minh chứng cho nhận định.

+ Phân tích rõ suy nghĩ về tình yêu nghề thể hiện qua nhân vật Hiên trong văn bản đọc hiểu.

- Đảm bảo ngữ pháp, liên kết:

+ Trình bày rõ ràng, mạch lạc, không mắc lỗi chính tả.

- Sáng tạo

+ Cách diễn đạt mới mẻ, có suy nghĩ sâu sắc về vấn đề nghị luận.

Đoạn văn tham khảo

Trong truyện ngắn Ấm áp như nước của Đỗ Bích Thúy, nhân vật Hiên hiện lên như một biểu tượng đẹp đẽ về tình yêu nghề của những giáo viên trẻ nơi vùng cao. Mới hai mươi sáu tuổi, Hiên đã rời bỏ thành phố, chấp nhận cuộc sống thiếu thốn, cô đơn trên miền núi chon von để gieo chữ cho trẻ em nghèo. Cô kiên trì, tận tâm vận động từng gia đình cho con đi học, dù phải uống chén rượu ngô đến say lịm hay lấm lem bùn đất trên đường. Khi Vàng Chá Sình bỏ lớp, Hiên bật khóc nức nở không chỉ vì tủi thân mà còn vì tình thương, sự khát khao níu giữ học trò đến lớp. Nỗi đau, sự vất vả không làm cô nản chí, trái lại càng khiến Hiên thêm gắn bó, quen dần với nhịp sống nơi đây, đến cả mùi phân trâu, phân bò cũng trở thành thân thuộc. Tình yêu nghề đã giúp Hiên vượt qua cô đơn, tìm thấy niềm an ủi và hạnh phúc giản dị trong công việc. Qua hình tượng Hiên, nhà văn ngợi ca vẻ đẹp nhân văn, cao quý của nghề giáo, đồng thời khẳng định tình yêu và trách nhiệm với công việc chính là sức mạnh giúp con người vượt qua gian khổ để sống có ý nghĩa hơn.

Gợi ý:

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức bài văn đầy đủ ba phần Mở bài, Thân bài, Kết bài.

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 600 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận: Phân tích văn bản ngữ liệu “Ấm áp như nước” của Đỗ Bích Thúy.

- Lựa chọn được các thao tác lập luận phù hợp; kết hợp nhuần nhuyễn lí lẽ và dẫn chứng; trình bày được hệ thống ý phù hợp theo bố cục ba phần của bài văn nghị luận. Có thể triển khai theo hướng:

* Mở bài:

- Giới thiệu tác giả Đỗ Bích Thúy: cây bút văn xuôi hiện đại, nổi bật với những trang viết về miền núi giàu cảm xúc nhân văn.

- Giới thiệu văn bản Ấm áp như nước: khắc họa chân thực cuộc sống, công việc và tình cảm của những giáo viên trẻ nơi vùng cao.

- Nêu vấn đề nghị luận: Văn bản tôn vinh tình yêu nghề, tình người, khát vọng sống và cống hiến của con người trong gian khó.

* Thân bài:

1. Cuộc sống và công việc đầy gian khó của Hiên

- Tuổi trẻ rời bỏ thành phố, chấp nhận đến vùng núi heo hút, xa xôi.

- Lớp học ít học sinh, cơ sở vật chất thiếu thốn, việc vận động trò đi học vô cùng vất vả.

- Nhiều lần chịu cảnh tủi thân, cô đơn, mệt mỏi nhưng vẫn kiên trì bám trường, bám lớp.

2. Tình yêu nghề và tình thương học trò

- Hết lòng vận động học sinh đến lớp, chịu mọi khó khăn chỉ mong trò đi học.

- Khi Vàng Chá Sình bỏ lớp, Hiên bật khóc → cho thấy sự đau đáu, tận tâm và thương yêu chân thành.

- Niềm vui giản dị của Hiên là khi trò hứa đi học trở lại, hay được chia sẻ cùng đồng nghiệp.

3. Hình ảnh thầy Khải – điểm tựa tinh thần và sự đồng cảm

- Người thầy giàu trách nhiệm, yêu trò, dám hy sinh tình riêng vì nghề.

- Mang nỗi đau mất vợ nhưng vẫn kiên cường ở lại điểm trường cao nhất.

- Sự đồng cảm, sẻ chia với Hiên tạo nên cảm giác “ấm áp như nước”, gợi mở mạch nguồn tình yêu và gắn bó.

4. Giá trị nhân văn của văn bản

- Ca ngợi tình yêu nghề, tình thầy trò và tình đồng nghiệp giữa chốn gian khó.

- Khẳng định vẻ đẹp của con người miền núi: kiên cường, giàu yêu thương, biết gắn bó và hy sinh.

- Truyền đi thông điệp: chỉ có tình yêu và trách nhiệm mới giúp con người vượt qua khổ đau để tìm thấy hạnh phúc, sự “ấm áp” trong cuộc sống.

5. Nghệ thuật đặc sắc

- Miêu tả chân thực đời sống miền núi, giàu chi tiết gợi cảm.

- Giọng văn nhẹ nhàng, trữ tình, giàu sức lay động.

- Khắc họa nhân vật bằng chi tiết đời thường giàu ý nghĩa biểu tượng (chiếc khăn mùi thuốc lào, dòng nước lạnh buốt mà ấm áp...).

* Kết bài:

- Khẳng định giá trị của văn bản Ấm áp như nước: làm sáng ngời tình yêu nghề và tình người nơi miền núi.

- Mở rộng: Gợi nhắc thế hệ trẻ hôm nay biết sống trách nhiệm, biết yêu thương, biết trân trọng công việc mình lựa chọn để tìm thấy hạnh phúc và ý nghĩa trong cuộc đời.

Bài văn tham khảo

Đỗ Bích Thúy là một trong những cây bút văn xuôi đương đại để lại nhiều dấu ấn với những trang viết giàu cảm xúc về cuộc sống miền núi. Bằng sự tinh tế và đồng cảm, chị đã khắc họa được vẻ đẹp của con người nơi rẻo cao qua những câu chuyện dung dị mà thấm đẫm tình người. Văn bản Ấm áp như nước là một minh chứng tiêu biểu, tái hiện cuộc sống và công việc đầy gian khó của những giáo viên trẻ vùng cao, đồng thời ca ngợi tình yêu nghề, tình yêu thương học trò cũng như khát vọng sống và cống hiến.

Nhân vật trung tâm của truyện là Hiên, cô giáo trẻ hai mươi sáu tuổi, bỏ lại thành phố để gắn bó với vùng núi heo hút. Nơi cô đến là điểm trường nhỏ bé, thiếu thốn, mỗi lớp chỉ dăm bảy học trò. Để có thêm học sinh, Hiên phải lặn lội vào bản, uống rượu ngô đến say lịm, ngã bùn đất ướt sũng, chấp nhận gian nan chỉ mong cha mẹ cho con đến lớp. Công việc dạy học đối với cô không chỉ là nghề mà còn là một hành trình kiên trì, đòi hỏi nghị lực, sự nhẫn nại và cả hy sinh thầm lặng.

Ở Hiên sáng lên tình yêu thương học trò tha thiết. Khi Vàng Chá Sình bỏ lớp, Hiên đã bật khóc nức nở, không chỉ vì tủi thân mà còn bởi nỗi lo cho con chữ bị bỏ dở. Nước mắt của Hiên chứa đựng bao nhiêu nỗi đau, sự cô đơn, nhưng đồng thời cũng là minh chứng cho trái tim giàu tình thương, luôn đau đáu vì học sinh. Niềm vui lớn nhất của cô giáo trẻ không phải những điều cao xa mà chỉ giản dị là lời hứa “mai đi học” của đứa học trò bướng bỉnh.

Song hành với Hiên là thầy Khải – đồng nghiệp, đồng thời cũng là điểm tựa tinh thần nơi miền cao khắc nghiệt. Anh từng mất đi người vợ mới cưới trong tai nạn khi đi vận động học sinh, nhưng vẫn kiên định bám trường, bám lớp. Trong tình thương học trò, trong nghị lực vượt lên nỗi đau, ở Khải hiện lên vẻ đẹp của một người thầy giàu trách nhiệm, dám hy sinh tình riêng để cống hiến cho sự nghiệp giáo dục. Sự đồng cảm giữa Khải và Hiên, từ giọt nước mắt đến cái chạm tay nơi dòng nước lạnh buốt, đã thắp lên một cảm giác “ấm áp như nước”, gợi mở niềm tin và hy vọng.

Văn bản không chỉ ca ngợi tình yêu nghề, tình thầy trò và tình đồng nghiệp, mà còn khẳng định giá trị nhân văn sâu sắc: tình yêu và trách nhiệm chính là sức mạnh giúp con người vượt qua cô đơn, khổ đau để tìm thấy hạnh phúc, để sống gắn bó, trọn vẹn với công việc mình lựa chọn. Nghệ thuật kể chuyện dung dị, chi tiết đời thường giàu sức gợi, giọng văn trữ tình tha thiết đã làm nên sức lay động cho tác phẩm.

Ấm áp như nước vì thế không chỉ là câu chuyện về những giáo viên miền núi, mà còn là bản ngợi ca về tình yêu và sự cống hiến. Văn bản khơi gợi ở mỗi người, đặc biệt là thế hệ trẻ hôm nay, ý thức sống trách nhiệm, biết trân trọng và gắn bó với công việc, để trong bất cứ hoàn cảnh nào cũng tìm thấy hạnh phúc giản dị và ý nghĩa đích thực của cuộc đời.