Bạn nhậu cũ

(Nguyễn Ngọc Tư)

Hắn chịu thiệt là mình mê chơi, ham vui, và vì thích chơi vui nên khoái nhậu. Còn gì buồn bằng việc phải về nhà sớm vào những buổi chiều cuối tuần dìu dịu nắng, gió nhẹ hiu hiu, phải ngồi một mình trong những buổi trưa trời mưa rả rích. Có gì vui bằng được ngồi trong một cái quán nào đó, hơi ồn ã, phức tạp một chút. Ở đó, mỗi người mang tới một màu sắc mùi vị, một tính cách khác nhau, đa dạng như cuộc đời tươi đẹp này. Họ có thể không có lý do gì rõ ràng hết, cũng có thể vì gặp người bạn cũ lưu lạc lâu rồi, một hợp đồng kinh tế mới ký, buồn do thất tình, vui vì mới cưới vợ xong... và niềm tự hào duy nhất của hắn khi ngoái nhìn lại nửa đời bia bọt là có lúc hắn đi quán chỉ vì nhớ cha, nhớ quá trời.

Ngày xưa, cứ năm ba bữa hắn lại chở cha đi nhậu. Đó là những bữa hắn bỏ rơi đám bạn bè mà không đứa nào dám giận, có đứa còn ngồi tấm tắc, ước gì tao còn ông già, đứa khác nghe lòng thẹn thùa, lâu rồi mình không về thăm, ăn một bữa cơm với ba. […] Nên hắn được bạn thương lắm, nể nhiều, tụi nó tò mò theo hỏi: “Nhậu với ông già, vui hôn mậy?”.

Hắn nói vui, vui lắm, ít ai kiếm được một ông bạn nhậu quý như vậy. Khi đi hắn chở cha, lúc về, cha sợ hắn say, nên cha giành chở. Ngồi lâu nhưng uống không nhiều. Cha hắn thường bảo, uống ít còn nhiều, còn bạn bè, còn tự chủ, còn nhân cách, còn là mình, uống nhiều mất hết. Rượu bia là thứ để thưởng thức chứ không phải nốc vô tội vạ để khoe tài. Cái thức uống này là để rạng rỡ lòng chứ không phải tiêu sầu. Nên hắn vô chừng hai ly là có thể nói chuyện cởi mở với cha như một người bạn đồng niên. Có bữa, hắn ngà ngà say nên nổi hứng đọc bài thơ con cóc, cha cười, “vậy là cha biết làm sao con thích la cà quán nhậu rồi, để hứa hẹn như đinh đóng cột với mọi người cái chuyện mình không bao giờ làm được, gõ cái chén ca bằng cái giọng tệ... không chịu được, nói cho hả hê những ấm ức trong lòng... tất cả những chuyện đó, lúc tỉnh, con không bao giờ làm”. Hắn cũng cười, “Nhậu cũng khổ lắm cha ơi, đầu tháng có tiền, nhậu toàn món sang. Cuối tháng, còn chừng mười ngàn trong túi đành ngồi nhậu với đậu phộng luộc, cá khoai khô. Lúc nầy kể ra thì xấu hổ đây, đi ngang quán quen chạy thiệt chậm coi có thằng bạn nào ngoắc lại không, ngoắc nhẹ mình tự ái chạy luôn, ngoắc mạnh mình ghé lại, tình bạn nhiệt thành vậy, con phụ sao đành”. Cha cười ha ha, cái thằng...

Hắn giống cha, giống nhất là nhiều râu. Râu cha xồm xoàm, cứng tua tủa, ngả màu bạc, râu con cạo sạch nhưng vẫn xanh rì dưới làn da. Hắn càng uống càng đỏ mặt, cha càng uống càng xanh. Hắn nói với cha về những khó khăn trong công việc, về con bạn hắn thương sắp lấy chồng (đặc biệt chuyện này lúc tỉnh dễ gì hắn mở miệng), cha ờ ờ, hồi trẻ, cha cũng bị thất tình hoài. Hắn ngạc nhiên, “cha nói chơi”, “cứng” như cha, từng vào sinh ra tử với quân thù, cũng biết cảm giác nẫu ruột khi mất người yêu như đám thanh niên bây giờ sao?”. Tự nhiên hắn thấy giữa mình và cha hình như không còn khoảng cách nào hết, vì có thể nói và nghe nhau. Có lần, hắn còn kêu cha lấy vợ đi, lấy cô giáo già thương cha hoài, chờ cha hoài đó. Cha cười, “cha già rồi”. Hắn gạt ngang, “Già đâu mà già, cha còn “ngon” lắm, lần nào cha con mình nhậu con cũng say trước...”.

Cha hắn bật cười, cái thằng uống rượu như xe bồn mà dám giả đò say. Nhưng có điều chắc cha chưa biết, hắn làm vậy để được cha che chở, dìu dắt như ngày còn bé. Đàn ông lớn xác vậy nhưng đôi lúc vẫn thèm, đời ngoài kia trần trụi và khốc liệt quá mà...

Rồi một ngày, hắn đến quán một mình, ngồi chỗ cũ, gần song cửa đóng bằng thẻ tre bù xè đã ăn thủng lỗ chỗ, phấn rắc lấm tấm mặt bàn. Hắn đòi hai cái ly, một dĩa đậu phộng rang, run rẩy rót rượu tràn ra bàn rồi đau đáu nhìn về chiếc ghế trống trước mặt.

Cha hắn đi rồi, đi xa lắm [...].

(Trích Bạn nhậu cũ, Nguyễn Ngọc Tư, nguồn: http://isach.info/ )

Xác định và nêu tác dụng của ngôi kể trong đoạn trích.

Gợi ý:

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức đoạn văn (diễn dịch, quy nạp, móc xích…).

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 200 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận

+ Cảm nhận về hình ảnh người cha trong văn bản ngữ liệu “Bạn nhậu cũ” của Nguyễn Ngọc Tư.

- Hệ thống ý:

+ Cảm nhận về hình ảnh người cha trong đoạn trích:

++ Bối cảnh xuất hiện của nhân vật: Nhân vật người cha không được giới thiệu trực tiếp qua tên, họ, nghề nghiệp,...cụ thể, rõ ràng như trong nhiều tác phẩm khác mà hiện lên gián tiếp qua lời kể về những cuộc nhậu giữa người con và người cha.

++ Vẻ đẹp tâm hồn, phẩm chất của người cha thể hiện trong đoạn trích:

. Ông là một người cha biết dùng lời nói để khuyên con, giúp con biết lẽ thiệt hơn: Ông không cấm con uống rượu, không cấm con nhậu với bạn bè nhưng khuyên con uống ít bới “uống ít còn nhiều, còn bạn bè, còn tự chủ, còn nhân cách, còn là mình, uống nhiều mất hết. Rượu bia là thứ để thưởng thức chứ không phải nốc vô tội vạ để khoe tài. Cái thức uống này là để rạng rỡ lòng chứ không phải tiêu sầu”.

. Ông là người cha rất mực tâm lí, hiểu con: Ông hiểu lí do vì sao con thích la cà quán nhậu: “vậy là cha biết làm sao con thích la cà quán nhậu rồi, để hứa hẹn như đinh đóng cột với mọi người cái chuyện mình không bao giờ làm được, gõ cái chén ca bằng cái giọng tệ... không chịu được, nói cho hả hê những ấm ức trong lòng... tất cả những chuyện đó, lúc tỉnh, con không bao giờ làm”; lắng nghe con tâm sự cả buổi, chỉ cười hiền lành. Ngồi nhậu với cha, người con có thể tâm sự mọi điều trong cuộc sống, từ công việc đến chuyện yêu đương, được cha an ủi chuyện thất tình, thậm chí giục cha cưới vợ.

=> Có thể thấy dù hai cha con có những đối lập nhau về vẻ ngoài nhưng thực sự thấu hiểu tâm hồn nhau. Người cha hiện lên vô cùng gần gũi, bao dung, là điểm tựa tinh thần cho con trong cuộc sống, để con hãnh diện với bạn bè vì có một người cha tâm lí, một người “bạn nhậu” quý như vậy. Qua đó, người đọc cũng thấy được tình cảm của hai cha con vô cùng gắn bó, thiêng liêng.

+ Nghệ thuật xây dựng nhân vật người cha trong truyện: nhân vật người cha được miêu tả qua hành động, cử chỉ đến suy nghĩ cảm xúc; ngôi kể thứ ba với điểm nhìn toàn tri; cốt truyện đơn giản; giọng văn nhẹ nhàng, ngôn ngữ mộc mạc, giản dị, đậm màu sắc Nam Bộ.

- Phát triển đoạn văn logic, thuyết phục

+ Dẫn chứng từ văn bản để minh chứng cho nhận định.

+ Thể hiện rõ suy nghĩ, cảm xúc về hình ảnh người cha được thể hiện trong văn bản đọc hiểu.

- Đảm bảo ngữ pháp, liên kết:

+ Trình bày rõ ràng, mạch lạc, không mắc lỗi chính tả.

- Sáng tạo

+ Cách diễn đạt mới mẻ, có suy nghĩ sâu sắc về vấn đề nghị luận.

Đoạn văn tham khảo

Trong đoạn trích Bạn nhậu cũ của Nguyễn Ngọc Tư, hình ảnh người cha hiện lên vừa bình dị, gần gũi, vừa giàu tình yêu thương và sự từng trải. Ông không chỉ là “bạn nhậu” của con mà còn là chỗ dựa tinh thần, người đồng hành chia sẻ những vui buồn trong cuộc sống. Cha xuất hiện với những lời dạy mộc mạc nhưng sâu sắc: “uống ít còn nhiều, còn bạn bè, còn tự chủ, còn nhân cách, còn là mình”. Trong những bữa rượu, ông không sa đà vào men say mà giữ được bản lĩnh, sự tỉnh táo, để từ đó truyền lại cho con quan niệm sống chừng mực, biết thưởng thức và giữ gìn nhân cách. Cha cũng là người biết lắng nghe, sẵn sàng trở thành “người bạn đồng niên” để con trai có thể thổ lộ cả những chuyện thầm kín nhất. Tiếng cười hào sảng, sự chở che âm thầm và tình cảm lặng lẽ của cha khiến những bữa nhậu trở thành kỷ niệm thiêng liêng, ấm áp. Đằng sau vẻ ngoài từng trải, cha vẫn là người cha giàu tình thương, luôn bao dung, chở che cho con. Khi cha mất, khoảng trống ông để lại trong lòng con càng khắc sâu giá trị của tình phụ tử giản dị mà vô giá. Người cha ấy chính là hiện thân của sự gắn kết, của tình yêu thương bền chặt không gì thay thế được.

Gợi ý:

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức bài văn đầy đủ ba phần Mở bài, Thân bài, Kết bài.

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 600 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận: Phân tích văn bản ngữ liệu “Bạn nhậu cũ” của Nguyễn Ngọc Tư.

- Lựa chọn được các thao tác lập luận phù hợp; kết hợp nhuần nhuyễn lí lẽ và dẫn chứng; trình bày được hệ thống ý phù hợp theo bố cục ba phần của bài văn nghị luận. Có thể triển khai theo hướng:

* Mở bài:

- Giới thiệu tác giả Nguyễn Ngọc Tư: cây bút gắn bó với miền đất Nam Bộ, nổi bật với lối viết dung dị, giàu chất nhân văn.

- Giới thiệu văn bản “Bạn nhậu cũ”: một truyện ngắn xúc động viết về tình cha con, gợi nhiều suy ngẫm về tình thân, tình người.

- Nêu vấn đề nghị luận: qua “Bạn nhậu cũ”, Nguyễn Ngọc Tư đã khắc họa chân thực, cảm động hình ảnh người cha và tình cha con thiêng liêng trong đời sống đời thường.

* Thân bài:

1. Hình ảnh người cha trong văn bản

- Người cha hiện lên dung dị, mộc mạc, chất phác, giàu trải nghiệm.

- Cha vừa là bậc sinh thành vừa là một “người bạn nhậu” – người tri kỷ của con trai.

- Cha dạy con những bài học về cách sống: uống ít còn nhân cách, rượu để thưởng thức chứ không phải hủy hoại.

- Cha có cách sống bao dung, lạc quan, từng trải nhưng vẫn gần gũi, biết chia sẻ và lắng nghe.

2. Tình cha con qua những cuộc nhậu

- Những bữa nhậu không đơn thuần là ăn uống, mà trở thành khoảng thời gian cha con tâm sự, sẻ chia.

- Con trai có thể nói ra những điều khó nói khi tỉnh táo; cha lắng nghe, thấu hiểu như một người bạn đồng hành.

- Mối quan hệ cha con không còn khoảng cách thế hệ, mà hòa hợp trong tình thương, sự đồng điệu.

- Cách “giả vờ say” của người con cũng chỉ để được cha chở về – một nhu cầu được che chở như thuở bé thơ.

3. Giá trị nhân văn và ý nghĩa của văn bản

- Tôn vinh tình cha con thiêng liêng, ấm áp – một tình cảm dễ bị quên lãng giữa nhịp sống xô bồ.

- Khẳng định: dù lớn khôn, người con vẫn luôn cần vòng tay chở che của cha.

- Gợi nhắc mỗi người về sự trân trọng những khoảnh khắc đời thường bên cha mẹ, bởi khi cha mẹ đi xa rồi chỉ còn lại khoảng trống không gì bù đắp.

- Nguyễn Ngọc Tư gửi gắm thông điệp: tình thân chính là “bến đỗ bình yên” trong một cuộc đời khốc liệt, trần trụi.

* Kết bài:

- Khẳng định lại vẻ đẹp của hình tượng người cha và tình cha con trong văn bản.

- Mở rộng: “Bạn nhậu cũ” không chỉ là câu chuyện của riêng nhân vật mà còn là tiếng lòng của biết bao người con, gợi sự đồng cảm sâu sắc.

- Liên hệ bản thân: cần trân trọng, giữ gìn những khoảnh khắc giản dị nhưng thiêng liêng bên cha mẹ khi còn có thể.

Bài văn tham khảo

Nguyễn Ngọc Tư là một cây bút tài hoa của văn học đương đại, gắn bó sâu sắc với miền đất Nam Bộ. Tác phẩm của chị thường giản dị, thấm đẫm chất đời và giàu nhân văn. Trong truyện ngắn Bạn nhậu cũ, Nguyễn Ngọc Tư đã khắc họa một câu chuyện rất đời thường nhưng lại gợi ra biết bao xúc động: tình cha con thiêng liêng, sâu nặng, được kể qua những bữa nhậu giản dị mà giàu ý nghĩa.

Người cha trong tác phẩm hiện lên không phải một nhân vật lý tưởng hóa mà là một con người gần gũi, dung dị, mộc mạc. Cha vừa là bậc sinh thành vừa trở thành “bạn nhậu” – người tri kỷ để con trai tâm sự, sẻ chia. Qua những cuộc rượu, cha đã dạy con những bài học làm người giản dị nhưng sâu sắc: uống ít để còn giữ bạn bè, còn tự chủ, còn nhân cách, còn chính mình; rượu bia không phải để hủy hoại mà là để thưởng thức, để lòng người rạng rỡ. Ở ông hội tụ sự từng trải của một đời vào sinh ra tử, nhưng cũng có sự bao dung, lạc quan, biết lắng nghe và thấu hiểu người con.

Những bữa nhậu của hai cha con không đơn thuần là những cuộc vui. Đó là khoảnh khắc để họ xóa nhòa khoảng cách thế hệ, để con trai có thể bày tỏ những điều khó nói khi tỉnh táo, còn cha thì trở thành người bạn đồng niên, sẻ chia mọi buồn vui. Khi con trai “giả vờ say” để được cha dìu dắt về nhà, đó không chỉ là một trò đùa mà còn là nỗi khát khao được che chở như thuở bé thơ. Tình cảm ấy thật giản dị mà thiêng liêng, gợi người đọc nhận ra rằng dù lớn khôn, dù có trải đời đến đâu, người con vẫn luôn cần đến vòng tay ấm áp của cha.

Đằng sau giọng văn dung dị, câu chuyện ấy chứa đựng một giá trị nhân văn sâu sắc. Nguyễn Ngọc Tư đã tôn vinh tình cha con bền chặt – thứ tình cảm đôi khi dễ bị lãng quên giữa nhịp sống hối hả. Những bữa nhậu của hai cha con trở thành biểu tượng cho sự gắn kết, cho bến đỗ bình yên giữa cuộc đời trần trụi và khốc liệt. Để rồi khi cha đi xa, chiếc ghế trống và ly rượu đơn côi chỉ càng khoét sâu khoảng trống không gì bù đắp nổi. Tác phẩm như một lời nhắn nhủ mỗi chúng ta: hãy biết trân trọng từng phút giây còn được ở bên cha mẹ, bởi một ngày nào đó, ta sẽ chỉ còn lại những ký ức để tiếc thương, day dứt.

Bạn nhậu cũ vì thế không chỉ là câu chuyện riêng của nhân vật mà còn là tiếng lòng của bao người con trong đời thực. Nó khiến ta lắng lại, nghĩ về tình cảm gia đình và nhận ra giá trị của những điều tưởng như rất bình thường. Với người trẻ hôm nay, đó là bài học về sự biết ơn, về cách trân trọng tình thân, để khi cha mẹ còn, ta biết yêu thương và sống trọn vẹn cùng họ.