Văn bản ngữ liệu

NGƯỜI CÁ

Anh lang thang hàng giờ dọc bờ biển để cứu những con vật còn có thể cứu sống được. Anh sung sướng khi nhìn thấy con cá được thả xuống nước mừng rỡ quẫy đuôi bơi đi được ngay. Anh phấn khởi mỗi lần thấy một chú cá sắp chết đã nằm nghiêng hoặc phơi bụng, cuối cùng sống lại được.

Ich-chi-an nhặt được một con cá to. Nó quẫy mạnh trong tay anh. Ích-chi-an cười và dỗ nó: “Cố gắng chút nữa, đừng quẫy làm gì!”. Tất nhiên, nếu bắt được con cá trên biển và gặp lúc đói bụng, anh có thể chén một cách ngon lành. Nhưng đó là một việc ác bất đắc dĩ mới phải làm. Còn ở đây, trên bờ biển này, lch-chi-an là người che chở, là bạn và ân nhân của các loài vật đó.

  […] Trên mặt đất ban đêm chỉ có những ngôi sao nhỏ ở xa tít, thỉnh thoảng có trăng. Còn ở đây thì có ngàn vạn ngôi sao, ngàn vạn Mặt Trăng và Mặt Trời sặc sỡ phát ra ánh sáng dịu dàng.

Một hồi còi trầm trầm từ cảng vang vọng tới. Tàu Hô-rốc (Horock) khổng lồ báo hiệu sắp lên đường về. Chết, muộn quá rồi! Trời sắp sáng. Ích-chi-an đã vắng mặt gần 24 tiếng đồng hồ. Chắc anh sẽ bị cha mắng.

Ich-chi-an đã tới đường hầm. Anh thò tay qua song sắt mở cửa ra rồi theo đường hầm mà bơi trong bóng tối dày đặc. Lúc về, anh phải bơi ở lớp nước lạnh phía dưới chảy từ biển vào những hồ nước trong vườn.

Một vật gì đó đập vào vai, đánh thức Ích-chi-an dậy. Anh đã vào đến hồ nước và ngoi lên, lch-chi-an bắt đầu thở bằng phổi. Anh thở không khí ngát hương thơm của các loại hoa quen thuộc.

Theo lệnh cha, mấy phút sau, anh đã ngủ say trên giường.

(Trích Người cá, Đỗ Ca Sơn dịch, NXB Văn học, 2018)

Đoạn trích trên thuộc thể loại gì? Nêu đặc điểm tiêu biểu của thể loại đó.

- Được kể theo ngôi thứ ba (người kể giấu mình).

- Tác dụng: tạo sự khách quan, bao quát; giúp người đọc theo dõi toàn bộ hành động, cảm xúc của Ich-chi-an từ bên ngoài; đồng thời dễ khắc họa không gian biển cả rộng lớn và huyền ảo.

- Nhân vật chính: Ich-chi-an.

- Đặc điểm: giàu tình yêu thương loài vật, nhân hậu, dũng cảm, có ý thức che chở sinh vật yếu ớt; đồng thời hồn nhiên, ngây thơ như một đứa trẻ (sợ cha mắng khi về muộn).

- Phẩm chất: tình yêu thương, lòng nhân ái, ý thức bảo vệ sự sống.

- Anh không màng đến việc ăn cá cho thỏa cơn đói, mà chỉ muốn cứu chúng sống lại và trở về biển.

→ Qua đó, nhân vật trở thành biểu tượng cho tình bạn giữa con người và thiên nhiên.

- Hình ảnh: “ngàn vạn ngôi sao, ngàn vạn Mặt Trăng và Mặt Trời sặc sỡ phát ra ánh sáng dịu dàng” dưới đáy biển.

- Đây là hình ảnh tưởng tượng, huyền ảo, gợi cảm giác biển sâu như một thế giới khác đầy màu sắc.

→ Tạo nên sức hấp dẫn, độc đáo của truyện khoa học viễn tưởng.

- Không gian: bờ biển, đáy biển lung linh ánh sáng, đường hầm ngầm, hồ nước trong vườn, ngôi nhà của Ich-chi-an.

- Nhận xét: đa dạng, rộng lớn, có sự đan xen giữa kì ảo và thực tế, giúp mở ra một thế giới mới mẻ, đầy bí ẩn cho nhân vật phiêu lưu.

- Thời gian: một đêm kéo dài gần 24 giờ, kết thúc khi trời sắp sáng.

- Ý nghĩa: nhấn mạnh hành trình phiêu lưu đơn độc nhưng ý nghĩa của Ich-chi-an, làm nổi bật sự hi sinh, nỗ lực và tấm lòng trong sáng của nhân vật.

- Cho thấy Ich-chi-an dù dũng cảm, nhân hậu nhưng vẫn hồn nhiên, ngây thơ như một đứa trẻ.

- Chi tiết này tạo sự gần gũi, chân thực cho nhân vật, khiến anh không chỉ là “người cá” kì ảo mà còn mang những nét đời thường.

- Nghệ thuật: kết hợp yếu tố kì ảo với miêu tả sinh động; xây dựng hình ảnh giàu màu sắc, huyền ảo; khắc họa tâm trạng nhân vật tinh tế.

- Tác dụng: tạo không gian vừa thực vừa mơ, tăng sức hấp dẫn, đồng thời khắc sâu tấm lòng nhân ái và sự phiêu lưu kì thú của Ich-chi-an.

Thông điệp: con người cần biết yêu thương, che chở, bảo vệ sinh vật và thiên nhiên; sống nhân ái sẽ khiến cuộc đời thêm ý nghĩa. Đồng thời, tác phẩm cũng gợi mở trí tưởng tượng về những thế giới kì diệu mà khoa học và tình thương có thể dẫn ta đến.

Gợi ý:

Nhân vật Ích-chi-an hiện lên trong đoạn trích là một con người a. Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

- Viết đúng hình thức đoạn văn (diễn dịch, quy nạp, móc xích…).

- Đảm bảo dung lượng khoảng 200 chữ.

b. Xác định đúng yêu cầu của đoạn văn: cảm nhận của em về nhân vật Ích-chi-an qua hành động và suy nghĩ được miêu tả trong đoạn trích.

c. Hệ thống ý

- Nhân vật Ích-chi-an hiện lên trong đoạn trích là một con người giàu lòng nhân ái, yêu thương thiên nhiên và trân trọng sự sống. - Hành động lang thang hàng giờ dọc bờ biển để cứu những con vật sắp chết thể hiện tấm lòng bao dung và ý thức trách nhiệm lớn lao của anh đối với các loài sinh vật biển. Anh sung sướng, phấn khởi mỗi khi nhìn thấy một chú cá được cứu sống và bơi đi, điều này cho thấy niềm vui của Ích-chi-an không chỉ đơn thuần là cứu giúp mà còn xuất phát từ sự thấu cảm với nỗi đau của các sinh vật. Suy nghĩ của anh, rằng việc ăn cá trong lúc đói là điều "ác bất đắc dĩ," nhưng ở đây, anh là người che chở và ân nhân của loài vật, càng làm nổi bật tấm lòng vị tha và tinh thần nhân văn sâu sắc.

- Qua đó, Ích-chi-an không chỉ là một người yêu thiên nhiên mà còn là biểu tượng của tình yêu thương và sự bảo vệ đối với sự sống. Nhân vật này đã truyền tải thông điệp ý nghĩa về trách nhiệm của con người trong việc giữ gìn và bảo vệ môi trường cũng như các loài sinh vật.

d. Chính tả, ngữ pháp: Đảm bảo chuẩn chỉnh, ngữ pháp Tiếng Việt.

e. Sáng tạo: Bố cục rõ ràng, lời văn giàu hình ảnh, cảm xúc.

Đoạn văn tham khảo

giàu lòng nhân ái, yêu thiên nhiên và trân trọng sự sống. Hành động lang thang suốt hàng giờ dọc bờ biển để cứu những sinh vật đang cận kề cái chết cho thấy anh có một tấm lòng bao dung, đầy trách nhiệm với sự sống quanh mình. Ích-chi-an không chỉ làm việc đó như một bổn phận, mà còn vui sướng, phấn khởi khi thấy từng chú cá được hồi sinh, được thả xuống nước và tung tăng bơi đi. Niềm vui của anh xuất phát từ sự thấu cảm, từ tình yêu thương chân thành dành cho muôn loài. Đặc biệt, trong suy nghĩ của Ích-chi-an, việc ăn cá khi đói là điều “ác bất đắc dĩ”, còn ở đây, trên bờ biển này, anh là người che chở và là ân nhân của chúng. Chính sự trăn trở ấy càng khắc họa rõ nhân cách cao đẹp, vị tha và tinh thần nhân văn sâu sắc nơi nhân vật. Từ hình tượng Ích-chi-an, ta có thể cảm nhận được thông điệp ý nghĩa: con người cần biết yêu thương, đồng cảm và có trách nhiệm với môi trường, với thiên nhiên và với tất cả sự sống xung quanh.

Gợi ý:

a. Đảm bảo cấu trúc bài văn nghị luận

- Học sinh biết tạo lập một bài văn nghị luận đảm bảo đủ cấu trúc 3 phần: Mở bài, Thân bài, Kết bài.

- Đảm bảo đúng dung lượng khoảng 400 chữ.

b. Xác định đúng vấn đề nghị luận: Chính những khó khăn thử thách sẽ góp phần nhào nặn bạn trở thành một phiên bản tốt hơn.

c. Bài viết có thể triển khai theo nhiều cách khác nhau song cần đảm bảo các ý sau

* Mở bài

- Cuộc sống của con người không bao giờ chỉ toàn thuận lợi, mà luôn có những chông gai, thử thách.

- Từ đó, nêu vấn đề: “Chính những khó khăn thử thách sẽ góp phần nhào nặn bạn trở thành một phiên bản tốt hơn.”

* Thân bài

- Giải thích

+ “Khó khăn thử thách”: những trở ngại, thách thức trong học tập, công việc, cuộc sống.

+ “Phiên bản tốt hơn”: bản thân mỗi người trở nên trưởng thành hơn, mạnh mẽ hơn, có năng lực và bản lĩnh vững vàng hơn.

à Ý kiến muốn khẳng định: khó khăn không phải là rào cản, mà chính là động lực, môi trường để rèn luyện và hoàn thiện bản thân.

- Phân tích – chứng minh

+ Khó khăn giúp con người rèn ý chí kiên cường, nghị lực vượt lên nghịch cảnh.

+ Thử thách buộc ta phải suy nghĩ, sáng tạo và tìm cách thích nghi, nhờ đó mà học hỏi được nhiều kinh nghiệm.

+ Vượt qua khó khăn, con người biết trân trọng thành quả, sống lạc quan và trưởng thành hơn.

+ Dẫn chứng:

•         Thomas Edison thất bại hàng nghìn lần mới phát minh thành công bóng đèn.

•         Nhiều vận động viên, nghệ sĩ, nhà khoa học chỉ tỏa sáng sau khi đi qua những thất bại, gian nan.

•         Trong thực tế học sinh: học một môn khó, vượt qua nỗi sợ hãi sân khấu, hay rèn luyện thể thao… đều giúp bản thân mạnh mẽ hơn.

- Phản đề

+ Không phải ai gặp khó khăn cũng trưởng thành; nếu bi quan, buông xuôi, con người dễ gục ngã.

+ Vì vậy, cần có nghị lực, tinh thần lạc quan và sự nỗ lực bền bỉ để biến khó khăn thành cơ hội.

- Bài học nhận thức – hành động

+ Mỗi người cần có thái độ đúng đắn trước thử thách: không sợ hãi, không chùn bước.

+ Biết kiên trì, rút kinh nghiệm từ thất bại để vươn lên.

+ Luôn nỗ lực hoàn thiện bản thân mỗi ngày, dám đương đầu với khó khăn để trở thành phiên bản tốt hơn của chính mình.

* Kết bài

- Khẳng định lại ý kiến: Khó khăn thử thách là môi trường rèn luyện quý giá giúp con người trưởng thành.

- Mở rộng: Ai biết vượt qua thử thách sẽ tìm thấy một “tôi” kiên cường, sáng tạo và đáng tự hào hơn.

d. Chính tả, ngữ pháp: Đảm bảo chuẩn chính tả, ngữ pháp Tiếng Việt.

e. Sáng tạo: Diễn đạt trong sáng, bài viết thể hiện được sự sáng tạo, độc đáo riêng.

Bài viết tham khảo

Trong hành trình của đời người, khó khăn và thử thách luôn song hành cùng ta. Không ai có thể sống một cuộc đời phẳng lặng, không va vấp, không gian nan. Chính những chông gai ấy mới là chất liệu quý báu, giúp con người trưởng thành, mạnh mẽ và hoàn thiện hơn. Ý kiến “Chính những khó khăn thử thách sẽ góp phần nhào nặn bạn trở thành một phiên bản tốt hơn” vì thế mang ý nghĩa sâu sắc và đầy tính nhân văn.

Khó khăn, thử thách là những rào cản tưởng chừng ngăn bước ta tiến lên. Nhưng thực chất, đó lại là “người thầy” rèn luyện cho con người bản lĩnh và ý chí. Nếu cuộc đời chỉ toàn màu hồng, ta sẽ mãi yếu mềm, ỷ lại và dễ dàng gục ngã trước sóng gió bất ngờ. Ngược lại, thử thách chính là môi trường để con người tôi luyện sự kiên trì, học cách đứng lên sau vấp ngã, và dần trở thành phiên bản mạnh mẽ, vững vàng hơn của chính mình.

Trong quá trình đối diện với khó khăn, ta không chỉ rèn ý chí mà còn bồi đắp sự sáng tạo. Khi con đường trước mắt bị chắn ngang, con người buộc phải tìm lối đi mới, nhờ đó mà học hỏi thêm nhiều kinh nghiệm, nâng cao tư duy và năng lực. Thành công vì thế trở nên đáng trân trọng hơn, bởi nó không chỉ là thành quả mà còn là minh chứng cho nghị lực kiên cường. Nhà phát minh Thomas Edison từng nói: “Tôi không thất bại, tôi chỉ tìm ra 10.000 cách chưa hiệu quả.” Chính nhờ vượt qua vô vàn thất bại, ông mới sáng tạo được chiếc bóng đèn làm thay đổi thế giới. Cũng vậy, những vận động viên điền kinh, những nhà khoa học, nghệ sĩ nổi tiếng… đều tỏa sáng sau khi đi qua bao lần rơi xuống vực sâu của thất bại.

Ngay trong đời sống thường ngày, học sinh chúng ta cũng có thể cảm nhận rõ điều đó. Lúc đối diện với môn học khó, ta phải kiên nhẫn từng bước chinh phục; khi tham gia hoạt động tập thể, ta học cách vượt qua sự rụt rè để mạnh dạn thể hiện bản thân. Chính những trải nghiệm ấy khiến ta dạn dĩ, tự tin và trưởng thành hơn.

Tuy nhiên, không phải ai cũng biến được khó khăn thành cơ hội. Có người gục ngã trước thử thách vì thiếu nghị lực, bi quan, bỏ cuộc. Điều đó càng nhắc nhở mỗi chúng ta rằng: quan trọng không phải thử thách lớn hay nhỏ, mà là thái độ đối diện của con người. Khi có niềm tin, lòng kiên trì và sự lạc quan, ta sẽ biến gian nan thành bệ phóng cho thành công.

Khó khăn và thử thách giống như ngọn lửa. Nếu ta yếu ớt, nó sẽ thiêu rụi ta; nhưng nếu ta bản lĩnh, nó sẽ rèn ta trở thành thép. Mỗi người hãy coi thử thách là một phần tất yếu của cuộc sống, học cách bước qua chông gai để tìm thấy một “tôi” kiên cường, sáng tạo và đáng tự hào hơn. Chính trong hành trình ấy, con người mới thực sự trưởng thành, để rồi một ngày nào đó ngoảnh lại, ta sẽ mỉm cười vì biết ơn những gian nan đã từng đi qua.