Văn bản ngữ liệu

MẶT TRỜI ĐEN

Bầy đom đóm điện tử lượn vòng quanh mái tóc huyền thắp sáng đường mẹ đi. Mẹ đứng bên ngưỡng cửa phòng ngủ nhìn ra khi tôi đi ngang dãy hành lang tĩnh mịch. Mẹ bảo:

- Lần này thì con phải giúp mẹ giữ bố lại đây, con nhé?

- Con cũng tính vậy, – tôi đáp.

- Giúp mẹ đi con. – Bầy đom đóm hắt trên gương mặt trắng ngà của mẹ tôi những đốm sáng lung linh. – Lần này bố không được phép ra đi nữa đâu.

- Cũng được thôi, – tôi đáp sau một lúc đứng im lìm. – Nhưng rồi cũng phí công thôi, mẹ ơi; chẳng ích lợi gì đâu.

Mẹ bỏ đi và bầy đom đóm điện lập loè bay theo sau bà, soi bước chân người trong bóng đêm. Tôi nghe tiếng mẹ nói loáng thoáng:

- Dù sao thì chúng ta cũng phải cố gắng vậy.

Một bầy đom đóm khác đi theo tôi về phòng mình. Khi trọng lượng của thân hình tôi đè xuống giường, một mạch điện tự động ngắt và bầy đom đóm nhấp nháy tắt ngóm. Đã nửa đêm, tôi cùng mẹ nằm chờ đợi trong hai gian phòng bị bóng tối phân ly. Chiếc giường bắt đầu đu đưa phát ra một điệu nhạc ru ngủ. Tôi tìm công-tắc; tiếng nhạc và chuyển động của chiếc giường ngừng lại. Tôi không muốn ngủ. Tôi không muốn ngủ chút nào.

Đêm nay cũng giống như hàng nghìn đêm khác trong đời. Chúng tôi thường thức trắng nhiều đêm nằm nghe tiếng không khí lạnh hoá ấm lên, nghe lửa bùng trong gió, hay nhìn thấy những bức tường chợt bừng sáng huy hoàng trong một thoáng, và khi đó chúng tôi biết hoả tiễn của bố vừa bay qua ngôi nhà này.

Tôi nhấc đầu khỏi gối. Từ tít cuối đường, tiếng bước chân càng lúc càng tiến gần hơn, thoăn thoắt, hối hả… Và rồi tiếng chân ấy rẽ vào hướng nhà tôi, bước lên bậc cấp. Cả mẹ lẫn tôi cùng mỉm cười trong bóng tối khi nghe tiếng mở cửa đã quá quen thuộc, bản lề cót két khe khẽ chào mừng, và tiếng cửa khép lại dưới nhà… Ba giờ sau đó, tôi nhè nhẹ xoay nắm cửa căn phòng bố mẹ, nín thở, giữ thăng bằng trong bóng tối mênh mông như khoảng không gian giữa các hành tinh, bàn tay tôi sờ soạng tìm chiếc va-li màu đen nhỏ nhắn dưới chân giường ngủ của bố mẹ. Nhấc va-li lên, tôi lặng lẽ chạy về phòng, lòng băn khoăn lo nghĩ. Bố không chịu nói cho mình biết, bố không muốn mình biết. Và từ chiếc va-li mở tung, bộ đồng phục đen huyền của bố phô bày ra như một tinh vân, lấp lánh đây đó vài đốm sao. Tôi vò lớp vải nhung đen ấy trong lòng bàn tay ấm; tôi nhận ra mùi vị của Hoả Tinh (mùi của sắt thép) và mùi của Kim Tinh (mùi của dây trường xuân ngát xanh), có cả mùi lưu huỳnh, mùi lửa khét của Thuỷ Tinh, và tôi nhận ra cả mùi sữa ngọt của trăng cùng mùi hăng hắc của các tinh cầu. Tôi nhét bộ đồng phục ấy vào chiếc máy ly tâm mà tôi đã lắp ráp tại xưởng trường từ hồi lớp chín và cho máy xoay. Ngay sau đó, một lớp bột mịn tích tụ lại ở bình ngưng đọng. Tôi đặt thứ bột này vào dưới kính hiển vi. Rồi trong lúc bố mẹ ngủ say không hay biết, trong lúc ngôi nhà tôi yên giấc, tất cả các công cụ nấu ăn tự động cùng các rô-bô giúp việc đang thiêm thiếp trong giấc điệp điện tử, tôi đăm đăm nhìn vào những đốm sáng lộng lẫy của bụi vẫn thạch, của đuôi sao chổi, của đất mùn từ Mộc Tinh xa vời. Những đốm sáng lấp lánh rực rỡ như chính các thế giới lạ kỳ kia tựa hồ muốn hút tôi vào lòng ống kính hiển vi và cuốn tôi dạt trôi hàng tỉ dặm vào sâu trong không gian với một gia tốc kinh hồn.

…

Tôi bước ra ngồi cạnh bố. Chiếc đu vẫn lặng lẽ đòng đưa; không ai lên tiếng hồi lâu. Cuối cùng tôi hỏi:

- Trong không gian, người ta thường chết vì bao nhiêu nguyên do?

- Cả triệu nguyên do.

- Kể cho con nghe vài cái đi.

- Vẩn thạch giáng vào con này. Hoả tiễn của con hết dưỡng khí này. Hoặc là những sao chổi cuốn con theo. Hay là do chấn động. Do tắc nghẽn. Do sức nổ. Do lực ly tâm. Gia tốc quá lớn cũng chết. Quá nhỏ cũng chết. Nóng, lạnh, mặt trời, mặt trăng, các vì sao, hành tinh, tinh vân, phóng xạ…

- Thế chết trong không gian thì có được chôn cất không?

- Không đời nào tìm ra người chết đâu mà chôn.

- Thế người chết sẽ đi đâu.

- Hàng tỉ dặm vời vợi. Những nấm mồ lãng du; chết trong không gian là thế đấy. Người ta sẽ trở thành một vẫn thạch hay một thiên tinh mãi mãi lang thang trong không gian.

- Chỉ có điều là cái chết trong không gian xảy ra rất nhanh chóng. Ngừng thở. Thế là xong. Thậm chí nhiều khi người ta còn không biết nữa kia. Chết và chấm hết. Tôi không nói gì. Bố tiếp tục sau một lúc im lặng:

- Con ơi, bố muốn con hứa với bố một điều, – Bố đã nói với tôi hôm đó, khi cả hai nhặt mấy chiếc khăn tắm và men theo con sóng ven bờ bước về.

- Điều gì, bố?

- Đừng bao giờ trở thành một Nhà Phi Hành.

Tôi ngừng lại. Bố tôi nói tiếp:

- Bố nói nghiêm túc đấy. Bởi vì khi con ra ngoài không gian con lại muốn có mặt ở quê nhà, và khi con trở về thì con lại khao khát ra đi. Đừng bắt đầu như thế. Đừng để nó chế ngự chính con.

- Nhưng…

- Con không biết rõ điều này như thế nào đâu. Mỗi lần bay vào không gian, bố lại nghĩ. Nếu bao giờ trở lại Địa Cầu thì mình sẽ ở lại đấy luôn; không đời nào ra đi nữa. Nhưng bố vẫn ra đi, và chắc rằng bố sẽ luôn đi nữa.

- Con đã nghĩ đến việc trở thành một Nhà Phi Hành suốt bấy lâu nay, – tôi nói.

- Mình đã cố sức để ở lại đất này. – Bố nói lơ đãng, rõ ràng là bố không nghe tôi. – Thứ Bảy vừa rồi, lúc về nhà, mình đã cố gắng hết sức để ở lại đây.

- Hãy hứa rằng con sẽ không giống bố, con nhé.

Tôi đáp sau một lúc lưỡng lự:

- Vâng ạ.

- Này con, – bố bảo tôi, – bố đã quyết định rồi. Lần tới trở về là bố sẽ ở nhà luôn. Hẹn

gặp con sau ba tháng nữa.

Và bố bước thẳng xuống đường, mang theo bộ đồng phục trong chiếc va-li bí mật, vừa huýt gió vừa ngắm nhìn hàng cây tươi xanh cao vút, ngắt vài quả dại khi đi ngang bụi cây rồi ném tung ra trước mặt khi bố bước vào bóng râm tươi sáng của tinh sương…

Con tàu của bố đâm vào mặt trời. Và mặt trời thì khổng lồ, rực lửa, tàn nhẫn, mặt trời luôn hiện diện trên cao và không ai có thể chạy trốn mặt trời.

 (Nguyên tác: THE ROCKET MAN (1951), Nguồn https://damau.org)

Trình bày cảm nhận của em về nhân vật “tôi” qua những hành động và suy nghĩ khi quan sát bố chuẩn bị phi hành.

- Đom đóm điện tử là yếu tố khoa học viễn tưởng, kết hợp kỹ thuật và tưởng tượng.

- Tạo cảm giác thần kỳ, gợi nhắc thế giới tương lai, công nghệ tiên tiến.

- Hình ảnh góp phần xây dựng không gian vừa thực vừa ảo, tăng chiều sâu tưởng tượng.

- Làm nổi bật cảm giác rộng lớn, bao la của không gian vũ trụ.

- Thể hiện nỗi sợ, tò mò và sự hiếu kỳ của nhân vật trước vũ trụ.

- Tăng giá trị biểu cảm, đưa người đọc vào trải nghiệm khoa học viễn tưởng.

- Cái chết trong không gian nhanh chóng, vô hình, không thể chôn cất.

- Phản ánh triết lý về sự mong manh của sự sống, con người là nhỏ bé trước vũ trụ.

- Thể hiện hiểu biết khoa học về hiểm nguy khi phi hành vũ trụ.

- Bộ đồng phục chứa dấu vết của nhiều hành tinh khác nhau, là vật liệu khoa học viễn tưởng.

- Thể hiện kiến thức và trải nghiệm của bố trong không gian.

- Nhấn mạnh yếu tố phi hành, khám phá vũ trụ, kết hợp khoa học và tưởng tượng.

- Tò mò, ham hiểu biết, biết quan sát chi tiết.

- Thể hiện tư duy khoa học: thử nghiệm, phân tích, quan sát kỹ lưỡng.

- Thể hiện sự tôn trọng, trân trọng kiến thức và kinh nghiệm phi hành của bố.

- Cho thấy nỗi lo lắng, trách nhiệm và tình cảm gia đình.

- Nhấn mạnh yếu tố nhân văn trong bối cảnh khoa học viễn tưởng.

- Tạo xung đột cảm xúc và động lực cho nhân vật “tôi” phát triển.

- Không gian: kết hợp đời sống thực và vũ trụ xa xôi, bao la.

- Thời gian: trôi chậm, chủ quan, gợi nhắc trải nghiệm cá nhân và phi hành vũ trụ.

- Giúp người đọc cảm nhận sự rộng lớn và huyền bí của khoa học viễn tưởng.

- Khoa học: va-li, bộ đồng phục, bột thạch, máy móc, hiểm nguy vũ trụ.

- Cảm xúc: lo lắng, tò mò, tình yêu thương gia đình, nỗi sợ cái chết.

à Sự kết hợp tạo chiều sâu, khiến truyện vừa hấp dẫn vừa giàu triết lý.

- Con người nhỏ bé trước vũ trụ, nhưng trí tuệ và tình cảm làm nên ý nghĩa cuộc sống.

- Khám phá khoa học đi đôi với trách nhiệm, tình cảm và triết lý sống.

- Thể hiện sự kết hợp giữa khoa học viễn tưởng và nhân văn, truyền cảm hứng về khám phá, tò mò và giữ gìn giá trị con người.

Gợi ý:

a. Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

- Viết đúng hình thức đoạn văn (diễn dịch, quy nạp, móc xích…).

- Đảm bảo dung lượng khoảng 200 chữ.

b. Xác định đúng yêu cầu của đoạn văn: cảm nhận của em về nhân vật “tôi” (người con) qua những suy nghĩ và hành động của nhân vật khi quan sát và tìm hiểu về công việc phi hành của bố.

c. Hệ thống ý

- Tình cảm dành cho bố: yêu thương, lo lắng, mong bố ở lại với gia đình.

- Tính cách nhân vật: tò mò, ham hiểu biết (tìm va-li, quan sát đồng phục, nghiên cứu bụi vũ trụ).

- Nỗi day dứt, mâu thuẫn nội tâm: muốn giữ bố nhưng cũng hiểu khát vọng chinh phục vũ trụ của ông.

- Suy nghĩ chín chắn: nhận thức về sự nguy hiểm, mất mát trong không gian; trăn trở về lời hứa không trở thành phi hành gia.

d. Chính tả, ngữ pháp: Đảm bảo chuẩn chỉnh, ngữ pháp Tiếng Việt.

e. Sáng tạo: Bố cục rõ ràng, lời văn giàu hình ảnh, cảm xúc.

Đoạn văn tham khảo

Trong truyện Mặt Trời Đen, nhân vật “tôi” hiện lên vừa hồn nhiên, trong sáng, vừa có chiều sâu suy tư. Cậu bé yêu thương và lo lắng cho bố – một phi hành gia luôn phải sống giữa hai bờ: ở lại với gia đình và tiếp tục ra đi chinh phục vũ trụ. Cậu luôn mong muốn giữ bố ở lại, cùng mẹ tìm cách níu kéo ông, nhưng trong lòng vẫn day dứt bởi hiểu rằng khát vọng của bố là điều khó cưỡng lại. Bên cạnh tình cảm, nhân vật “tôi” còn bộc lộ sự tò mò, ham hiểu biết: cậu lén mở chiếc va-li bí mật, khám phá bộ đồng phục và nghiên cứu bụi vũ trụ với niềm say mê của một tâm hồn trẻ thơ khao khát tri thức. Qua những đối thoại với bố, ta thấy cậu bé có suy nghĩ chín chắn, biết nhận ra sự nguy hiểm khôn lường trong không gian và trăn trở với lời hứa không trở thành phi hành gia. Nhân vật “tôi” vì thế vừa non trẻ vừa giàu trải nghiệm nội tâm, là cầu nối để người đọc cảm nhận bi kịch của những gia đình phi hành. Qua nhân vật, tác phẩm gợi ra suy ngẫm: khát vọng chinh phục vũ trụ luôn đi cùng với hi sinh và nỗi đau của những người ở lại.

Gợi ý:

a. Đảm bảo cấu trúc bài văn nghị luận

- Học sinh biết tạo lập một bài văn nghị luận đảm bảo đủ cấu trúc 3 phần: Mở bài, Thân bài, Kết bài.

- Đảm bảo đúng dung lượng khoảng 400 chữ.

b. Xác định đúng vấn đề nghị luận: thần tượng quá mức ở giới trẻ.

c. Bài viết có thể triển khai theo nhiều cách khác nhau song cần đảm bảo các ý sau

* Mở bài

- Dẫn dắt: Trong xã hội hiện đại, việc thần tượng một nhân vật nổi tiếng đã trở thành điều quen thuộc với giới trẻ.

- Giới thiệu vấn đề: Tuy nhiên, thần tượng quá mức lại gây ra nhiều hệ lụy cần suy ngẫm.

* Thân bài

- Giải thích vấn đề

+ Thần tượng: sự ngưỡng mộ, yêu thích, xem ai đó là hình mẫu để học tập.

+ Thần tượng quá mức: sự cuồng nhiệt thái quá, mù quáng, dẫn đến mất kiểm soát trong hành vi và suy nghĩ.

- Biểu hiện của việc thần tượng quá mức

+ Quá say mê nghệ sĩ, nhân vật nổi tiếng đến mức bỏ bê học tập, công việc.

+ Tiêu xài lãng phí tiền bạc để chạy theo thần tượng.

+ Hành vi quá khích: chen lấn, khóc lóc, tranh cãi, thậm chí gây rối để bảo vệ thần tượng.

+ Đánh mất bản thân, sống phụ thuộc vào hình ảnh của thần tượng.

- Tác hại

+ Ảnh hưởng tiêu cực đến học tập, công việc, sức khỏe.

+ Gây ra những hành vi lệch chuẩn, thiếu suy nghĩ.

+ Mất đi sự tự chủ, không phát triển được bản thân, dễ thất vọng khi thần tượng có sai lầm.

- Bàn luận, mở rộng

+ Thần tượng không xấu, nếu biết chọn đúng và học hỏi những điểm tích cực.

+ Vấn đề là phải tỉnh táo, có giới hạn, tránh cuồng nhiệt thái quá.

+ Cần xây dựng thần tượng thực sự: cha mẹ, thầy cô, những con người lao động, cống hiến thầm lặng.

- Bài học nhận thức và hành động

+ Người trẻ cần rèn luyện bản lĩnh, biết cân bằng giữa tình cảm và lý trí.

+ Thần tượng đúng cách: lấy đó làm động lực để hoàn thiện bản thân, sống đẹp và có ích.

* Kết bài

- Khẳng định lại: Thần tượng là một phần tất yếu của tuổi trẻ nhưng thần tượng quá mức sẽ gây hại.

- Kêu gọi: Hãy tỉnh táo và chọn cách ngưỡng mộ tích cực, để bản thân trưởng thành và trở thành “thần tượng” của chính mình.

d. Chính tả, ngữ pháp: Đảm bảo chuẩn chính tả, ngữ pháp Tiếng Việt.

e. Sáng tạo: Diễn đạt trong sáng, bài viết thể hiện được sự sáng tạo, độc đáo riêng.

Bài viết tham khảo

Có những buổi sáng, mạng xã hội tràn ngập hình ảnh các bạn trẻ chen chúc, xếp hàng thâu đêm để đón thần tượng trong một chuyến lưu diễn. Có những chiều, người ta bắt gặp học sinh, sinh viên dùng hết tiền tiết kiệm để mua đồ có in hình nghệ sĩ mình yêu thích. Thậm chí, có những đêm, nhiều bạn khóc lóc, tuyệt vọng chỉ vì một tin đồn không hay về thần tượng. Những hình ảnh ấy gợi cho ta nhiều suy nghĩ về một thực tế đáng bàn: hiện tượng thần tượng quá mức ở giới trẻ ngày nay.

Thần tượng vốn là điều tự nhiên, nhất là ở tuổi mới lớn, khi trái tim còn đầy nhiệt huyết và sự ngưỡng mộ. Ai cũng có thể yêu thích một ca sĩ, diễn viên hay một vận động viên xuất sắc. Thần tượng có thể là nguồn động lực để chúng ta phấn đấu, học hỏi những phẩm chất đẹp như sự chăm chỉ, kiên trì, cống hiến. Nhưng khi sự yêu thích biến thành cuồng nhiệt mù quáng, thần tượng lại trở thành một “cơn sốt” dễ dẫn đến nhiều hệ lụy.

Thực tế, không ít bạn trẻ bỏ bê việc học tập chỉ để chạy theo các hoạt động của thần tượng. Tiền bạc dành dụm được đem chi hết vào việc mua vé, mua quà, thậm chí vay mượn để chứng tỏ tình yêu mù quáng. Có bạn còn tham gia những tranh cãi gay gắt, hành xử thiếu văn minh trên mạng xã hội để “bảo vệ” thần tượng. Những việc ấy không chỉ ảnh hưởng đến thời gian, công sức, mà còn khiến nhiều bạn quên mất cuộc sống thật và giá trị thật của bản thân.

Thần tượng quá mức nguy hiểm ở chỗ, nó khiến con người sống lệch lạc, đánh mất chính mình. Khi lý trí bị che mờ bởi cảm xúc, những chuẩn mực ứng xử và giá trị sống dễ bị lung lay. Đến một lúc nào đó, nếu thần tượng mắc sai lầm hay rời xa ánh hào quang, người cuồng thần tượng sẽ rơi vào hụt hẫng, khủng hoảng. Một niềm ngưỡng mộ đáng lẽ lành mạnh đã trở thành sợi dây trói buộc tâm hồn.

Tuy nhiên, thần tượng không phải điều xấu. Vấn đề nằm ở cách ta yêu thương và ngưỡng mộ họ. Khi biết lựa chọn đúng thần tượng, ta có thể học hỏi nhiều điều quý báu, như nghị lực vượt khó, sự sáng tạo, tinh thần cống hiến. Thay vì “thần tượng hóa” một cách mù quáng, giới trẻ có thể tìm đến những tấm gương giản dị quanh mình: cha mẹ, thầy cô, những con người lao động thầm lặng. Họ chính là những thần tượng gần gũi, giúp ta hiểu rõ hơn về giá trị của lao động và sự tử tế.

Một khi biết giữ cho lòng ngưỡng mộ của mình sự tỉnh táo và chừng mực, mỗi người trẻ sẽ vừa có được niềm vui trong tâm hồn, vừa không đánh mất bản thân. Thần tượng đúng cách không chỉ giúp ta có thêm động lực sống tốt mà còn mở ra con đường để chính ta trở thành hình mẫu đẹp trong mắt người khác.