RÁC THẢI ĐIỆN TỬ - MỐI NGUY HẠI TRÊN TOÀN CẦU VÀ MỘT SỐ GIẢI PHÁP XỬ LÝ

Theo Báo cáo “Giám sát rác thải điện tử toàn cầu năm 2020” do Liên hợp quốc công bố, toàn thế giới có tổng cộng 53,6 triệu tấn rác thải điện tử (năm 2019), tăng 21% so với 5 năm trước đó và tính theo bình quân đầu người trung bình là 7,3 kg/người. Trong đó, châu Á là nơi tạo ra nhiều rác thải điện tử nhất, với khoảng 24,9 triệu tấn, tiếp đến là châu Mỹ (13,1 triệu tấn), châu Âu (12 triệu tấn), châu Phi (2,9 triệu tấn) và châu Đại Dương là 0,7 triệu tấn (Thống kê của GESP – Hiệp hội thống kê chất thải điện tử toàn cầu). Các quốc gia đứng đầu về lượng rác thải điện tử là Trung Quốc (10,1 triệu tấn), Mỹ (6,9 triệu tấn), Ân Độ (3,2 triệu tấn), chiếm gần 38% lượng rác thải điện tử của cả thế giới. Mặc dù vậy, ước tính của GESP cho thấy chỉ 17,4% lượng rác thải trên được thu gom, vận chuyển đến các cơ sở quản lí hoặc tái chế chính thức; phần còn lại chuyển đến một số quốc gia có thu nhập thấp và trung bình. Điều đáng nói là trong rác thải điện tử có chứa hơn 1 000 hợp chất khác nhau (Thống kê của Chương trình Môi trường Liên hợp quốc (UNEP)), trong đó, nhiều chất độc hại với các thành phần chủ yếu là kim loại nặng, kim loại quý, bao gồm chi, thuỷ ngân, niken, chất chống cháy brom hoá, hydrocacbon thơm đa vòng (PAH),... khi bị phát tán ra môi trường thường khó nhận biết, dễ gây tâm lí chủ quan cho người tiếp xúc, gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng và ảnh hưởng trực tiếp đến sức khoẻ con người. Ước tính, mỗi năm có tới 50 tấn thuỷ ngân đi theo các thiết bị điện tử hỏng như màn hình ti vi, bóng đèn tiết kiệm năng lượng,... ra bãi rác, trong khi thuỷ ngân là chất độc, có thể làm tổn thương não và suy yếu sự phát triển nhận thức của trẻ em. Ngoài ra, hàng trăm triệu tấn CO2 từ các thiết bị tủ lạnh, máy lạnh bỏ đi, chiêm khoảng 0,3% lượng khí thải nhà kính trên toàn cầu, là nguyên nhân gây ô nhiễm môi trường không khi. Thông dụng nhất như một chiếc điện thoại iphone cũng sử dụng tới 17 chất hóa học, trong đó có nhiều chất hiếm như neodymium, europium, xeri,... nếu ở liều lượng lớn sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến sức khoẻ của những người lao động phi chính thức làm việc trong lĩnh vực tái chế chất thải điện tử, bao gồm cả phụ nữ mang thai, trẻ em, thanh, thiếu niên.

(Trương Thị Huyền, Rác thải điện từ – Mối nguy hại trên toàn cầu và một số giải pháp xử lí, dẫn theo congnghiepmoitruong.vn, ngày 11-8-2023)

7.2. Bộ câu hỏi đọc hiểu và viết

7.2.1. Câu hỏi đọc hiểu

 Xác định mục đích của văn bản trên.

Gợi ý:

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức đoạn văn (diễn dịch, quy nạp, móc xích…).

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 200 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận

+ Bàn về một giải pháp hợp lí để hạn chế rác thải điện tử ở địa phương mình.

- Hệ thống ý:

+ Lí giải tính hợp lí của giải pháp:

. Việc thu gom giúp ngăn ngừa rác thải điện tử bị vứt bừa bãi ra môi trường, giảm thiểu phát tán chất độc hại như thủy ngân, chì, PAH,...

. Phân loại giúp thuận tiện cho công tác tái chế, xử lý đúng quy chuẩn, tránh gây độc hại cho người dân và người lao động trong ngành.

+ Thực tế áp dụng:

. Nhiều địa phương có thể phối hợp với trường học, doanh nghiệp và chính quyền để tổ chức ngày hội thu gom rác điện tử.

. Có thể khuyến khích người dân tham gia bằng hình thức đổi thiết bị cũ lấy cây xanh, phiếu mua hàng,…

=> Giải pháp thu gom và phân loại rác điện tử nếu được triển khai đồng bộ sẽ góp phần nâng cao ý thức cộng đồng, bảo vệ môi trường sống và sức khỏe con người.

- Phát triển đoạn văn logic, thuyết phục

+ Dẫn chứng từ văn bản để minh chứng cho nhận định.

+ Thể hiện rõ suy nghĩ về một giải pháp nhằm hạn chế rác thải điện tử ở địa phương mình.

- Đảm bảo ngữ pháp, liên kết:

+ Trình bày rõ ràng, mạch lạc, không mắc lỗi chính tả.

- Sáng tạo

+ Cách diễn đạt mới mẻ, có suy nghĩ sâu sắc về vấn đề nghị luận.

Đoạn văn tham khảo

Một trong những giải pháp hiệu quả và thiết thực nhằm hạn chế rác thải điện tử ở địa phương hiện nay là tổ chức các điểm thu gom và phân loại rác thải điện tử định kỳ tại cộng đồng dân cư, trường học và trung tâm thương mại. Hiện nay, với sự phát triển nhanh chóng của công nghệ, vòng đời của các thiết bị điện tử ngày càng ngắn, kéo theo lượng rác thải điện tử gia tăng đột biến. Trong khi đó, việc thiếu ý thức phân loại và xử lí đúng cách khiến các chất độc hại như thủy ngân, chì, PAH,... dễ dàng phát tán ra môi trường, gây nguy hại nghiêm trọng cho sức khỏe con người. Việc tổ chức các điểm thu gom không chỉ tạo điều kiện thuận lợi cho người dân xử lý rác điện tử đúng cách, mà còn góp phần nâng cao nhận thức cộng đồng về tác hại của loại rác thải đặc biệt này. Ngoài ra, chính quyền địa phương có thể kết hợp với doanh nghiệp để đổi rác điện tử lấy quà tặng, cây xanh,... nhằm khuyến khích người dân tham gia tích cực hơn. Nếu được triển khai đồng bộ, đây sẽ là một giải pháp thiết thực và bền vững để bảo vệ môi trường sống của chính chúng ta.

Gợi ý:

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức bài văn đầy đủ ba phần Mở bài, Thân bài, Kết bài.

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 600 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận: Phân tích ngữ liệu trong phần Đọc hiểu (Rác thải điện tử - Mối nguy hại trên toàn cầu và một số giải pháp xử lý”).

- Lựa chọn được các thao tác lập luận phù hợp; kết hợp nhuần nhuyễn lí lẽ và dẫn chứng; trình bày được hệ thống ý phù hợp theo bố cục ba phần của bài văn nghị luận. Có thể triển khai theo hướng:

* Mở bài:

- Giới thiệu vấn đề rác thải điện tử đang là mối nguy hại toàn cầu.

- Dẫn dắt đến đoạn trích “Rác thải điện tử – Mối nguy hại trên toàn cầu và một số giải pháp xử lí” như một tư liệu có giá trị thức tỉnh nhận thức cộng đồng.

- Nêu nhận định khái quát: Đoạn trích không chỉ cung cấp thông tin thực tế mà còn cảnh báo mạnh mẽ về hiểm họa và đề xuất giải pháp xử lý rác thải điện tử.

* Thân bài:

1. Khái quát nội dung chính của ngữ liệu:

- Rác thải điện tử đang gia tăng nhanh chóng trên phạm vi toàn cầu (53,6 triệu tấn năm 2019).

- Chỉ một phần nhỏ (17,4%) được xử lý đúng cách, còn lại gây ô nhiễm tại nhiều quốc gia thu nhập thấp.

- Rác thải điện tử chứa nhiều hợp chất độc hại, ảnh hưởng nghiêm trọng đến môi trường và sức khỏe con người (thủy ngân, chì, PAH…).

- Một số thiết bị như tivi, điện thoại, tủ lạnh… trở thành nguồn phát thải nguy hiểm nếu không được xử lý đúng quy trình.

2. Phân tích nội dung và ý nghĩa của văn bản:

a. Nhấn mạnh quy mô và tốc độ tăng trưởng rác điện tử:

- Số liệu thống kê toàn cầu cho thấy sự bùng nổ đáng lo ngại.

- Nêu bật mức độ đóng góp của các khu vực và quốc gia, từ đó cảnh báo về ý thức tiêu dùng và thải bỏ thiết bị công nghệ.

b. Tác hại đa chiều của rác điện tử:

- Môi trường: phá hủy đất, nước, không khí.

- Sức khỏe: gây tổn thương não, suy giảm nhận thức ở trẻ em, ảnh hưởng thai nhi.

- Biến đổi khí hậu: góp phần làm tăng lượng khí nhà kính (CO2).

- Xã hội: ảnh hưởng người lao động phi chính thức, dễ bị tổn thương.

c. Tác dụng thức tỉnh nhận thức và đề xuất giải pháp:

- Cảnh báo về trách nhiệm của từng cá nhân, doanh nghiệp, quốc gia.

- Gợi mở về việc phân loại, tái chế, xây dựng quy trình xử lý rác chuyên nghiệp.

- Nêu tầm quan trọng của hợp tác quốc tế và giáo dục cộng đồng.

3. Liên hệ thực tế và mở rộng:

- Ở địa phương, tình trạng vứt bỏ điện thoại cũ, pin, sạc… không đúng cách vẫn phổ biến.

- Cần có các điểm thu gom rác điện tử và chương trình truyền thông nâng cao ý thức cộng đồng.

- Mỗi người cần tiết giảm tiêu dùng, kéo dài vòng đời sản phẩm, chọn thiết bị thân thiện môi trường.

* Kết bài:

- Khẳng định ý nghĩa thiết thực của đoạn trích trong việc cảnh báo và thúc đẩy hành động bảo vệ môi trường.

- Kêu gọi mỗi người cần hành động từ những việc nhỏ: không vứt bỏ bừa bãi, tái sử dụng thiết bị, nâng cao ý thức trách nhiệm với thiên nhiên và thế hệ tương lai.

Bài viết tham khảo

Trong thời đại công nghệ phát triển mạnh mẽ như hiện nay, các thiết bị điện tử đã trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống con người. Tuy nhiên, bên cạnh những tiện ích mà chúng mang lại, việc thải bỏ các thiết bị điện tử đã qua sử dụng lại đang trở thành một thách thức lớn đối với môi trường và sức khỏe con người. Văn bản “Rác thải điện tử – Mối nguy hại trên toàn cầu và một số giải pháp xử lý” của tác giả Trương Thị Huyền đã phản ánh chân thực và sâu sắc thực trạng đáng lo ngại này.

Trước hết, văn bản cung cấp số liệu cụ thể và toàn diện về khối lượng rác thải điện tử trên toàn cầu. Theo báo cáo năm 2020 của Liên hợp quốc, chỉ riêng trong năm 2019, thế giới đã thải ra hơn 53,6 triệu tấn rác thải điện tử – một con số khổng lồ, tăng đến 21% so với 5 năm trước đó. Điều này không chỉ cho thấy tốc độ tiêu dùng các thiết bị điện tử ngày càng cao mà còn phản ánh rõ ràng sự thiếu kiểm soát trong quản lý chất thải công nghệ. Đáng chú ý, châu Á – nơi có nhiều quốc gia đang phát triển – lại là khu vực tạo ra lượng rác thải điện tử lớn nhất, cho thấy mối liên hệ giữa tăng trưởng kinh tế và sự gia tăng chất thải công nghệ.

Văn bản không chỉ dừng lại ở việc nêu lên con số mà còn phân tích sâu sắc những mối nguy hiểm mà rác thải điện tử gây ra. Những thiết bị tưởng chừng vô hại như màn hình TV, bóng đèn, tủ lạnh… lại ẩn chứa hàng trăm hợp chất hóa học độc hại như thủy ngân, chì, niken, chất chống cháy… Khi chúng bị thải ra môi trường mà không được xử lý đúng cách, các chất này có thể thẩm thấu vào đất, nước và không khí, gây ô nhiễm nghiêm trọng và ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe con người, đặc biệt là trẻ nhỏ và phụ nữ mang thai. Ngoài ra, việc rò rỉ khí CO₂ từ các thiết bị làm lạnh bỏ đi cũng góp phần không nhỏ vào hiện tượng biến đổi khí hậu toàn cầu.

Một điểm đáng chú ý khác được tác giả nhấn mạnh là tỷ lệ rác thải điện tử được xử lý chính thức còn quá thấp – chỉ 17,4%. Điều này đặt ra vấn đề cấp bách về nhận thức cộng đồng và chính sách quản lý chất thải công nghệ. Việc rác thải được chuyển đến các quốc gia có thu nhập thấp để tái chế phi chính thức, không chỉ làm trầm trọng thêm tình trạng ô nhiễm mà còn đẩy hàng triệu người dân – trong đó có trẻ em – vào môi trường lao động nguy hiểm.

Qua văn bản, tác giả đã gửi gắm một thông điệp cảnh tỉnh mạnh mẽ: nếu không có những giải pháp kịp thời và hiệu quả, rác thải điện tử sẽ trở thành “quả bom nổ chậm” đe dọa sức khỏe và môi trường sống của cả nhân loại. Từ đó, mỗi cá nhân cần nâng cao ý thức trong việc sử dụng và thải bỏ thiết bị điện tử đúng cách; các chính phủ cần ban hành và thực thi các chính sách kiểm soát, tái chế và xử lý rác thải điện tử một cách bền vững và nhân văn hơn.

Tóm lại, văn bản “Rác thải điện tử – Mối nguy hại trên toàn cầu và một số giải pháp xử lý” là một lời cảnh báo nghiêm túc về hậu quả của việc sử dụng công nghệ thiếu kiểm soát. Đồng thời, nó cũng khơi dậy trách nhiệm của cộng đồng và cá nhân trong việc bảo vệ môi trường sống – vốn đang ngày càng bị đe dọa bởi chính sự tiện nghi mà con người tạo ra.