CẦN GIỜ RỰC RỠ SẮC MÀU: KHÁM PHÁ LỄ HỘI NGHINH ÔNG ĐỘC ĐÁO

(Hàn Mai)

“Lễ hội Nghinh Ông, một lễ hội truyền thống của ngư dân ven biển từ Quảng Bình đến phía Nam Việt Nam, bao gồm cả Phú Quốc, là một sự kiện quan trọng, biểu trưng cho tín ngưỡng dân gian lâu đời. Đây là lễ hội cầu ngư, cầu cho biển lặng gió hòa, ngư dân gặp nhiều may mắn, làm ăn phát đạt và gia đình được an khang.

Lễ hội Nghinh Ông, được coi là lễ hội nước lớn nhất của ngư dân, có nhiều tên gọi khác nhau như lễ rước cốt Ông, lễ cầu ngư, lễ tế cá Ông, lễ cúng Ông, lễ nghinh Ông Thủy tướng, nhưng tất cả đều dựa trên niềm tin rằng cá Ông là sinh vật thiêng liêng của biển, là vị cứu tinh của những người làm nghề trên biển.

Tín ngưỡng này đã trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống của các thế hệ ngư dân từ xưa đến nay.

Tại Cần Giờ, huyện ven biển duy nhất của Thành phố Hồ Chí Minh, Lễ hội Nghinh Ông được tổ chức thường niên và đã trở thành một sự kiện văn hóa lớn. Ban đầu, lễ hội diễn ra vào tháng Ba âm lịch, nhưng từ năm 1914, lễ hội chuyển sang tháng Tám âm lịch, trùng với mùa đánh bắt bội thu của ngư dân và Tết Trung Thu.

Lễ hội Nghinh Ông Cần Giờ kéo dài ba ngày, từ 15 đến 17 tháng Tám âm lịch, với các hoạt động chính tại di tích Lăng Ông Thủy Tướng, Công viên Văn hóa di tích lịch sử quốc gia Căn cứ Rừng Sác, đình Cần Thạnh và các khu vực trung tâm thị trấn Cần Thạnh. Lễ hội bao gồm các nghi thức truyền thống như rước kiệu, tế lễ, cùng với nhiều hoạt động văn hóa, giải trí.

Tín ngưỡng thờ cá Ông (cá Voi) của ngư dân Cần Giờ gắn liền với nhiều truyền thuyết, trong đó nổi bật là câu chuyện về cá Ông cứu giúp thủy quân của Nguyễn Ánh khi bị quân Tây Sơn truy đuổi. Ngư dân Cần Giờ coi cá Ông là Thần Nam Hải, bảo hộ họ trên biển, và lễ hội Nghinh Ông là dịp để tạ ơn, cầu nguyện cho một mùa đánh bắt mới bội thu, an toàn.

Lễ hội cũng là thời điểm ngư dân nghỉ ngơi, vui chơi sau những ngày lao động vất vả, đồng thời là dịp để tưởng nhớ những người đã có công trong việc phát triển ngư nghiệp, cũng như những ngư dân đã bỏ mình trong lòng biển sâu.

Ngày nay, Lễ hội Nghinh Ông Cần Giờ không chỉ là một sự kiện văn hóa tín ngưỡng mà còn là điểm nhấn du lịch của Thành phố Hồ Chí Minh, thu hút đông đảo người dân và du khách. Với quy mô ngày càng lớn, lễ hội góp phần bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống, đồng thời tạo cơ hội giao lưu, kết nối giữa ngư dân và khách thập phương.”

(Trích Cần Giờ rực rỡ sắc màu: Khám phá lễ hội Nghinh Ông độc đáo - Hàn Mai, theo tcdulichtphcm.vn)

11.2. Câu hỏi đọc hiểu và viết

11.2.1. Câu hỏi đọc hiểu

Văn bản trên gồm mấy phần? Nêu nội dung chính từng phần.

Gợi ý:

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức đoạn văn (diễn dịch, quy nạp, móc xích…).

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 200 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận

+ Trình bày suy nghĩ về vai trò của lễ hội truyền thống trong việc giữ gìn văn hóa dân tộc.

- Hệ thống ý

+ Lễ hội truyền thống đóng vai trò đặc biệt quan trọng trong việc giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc.

+ Những nghi lễ như rước kiệu, tế lễ, cùng các hoạt động văn hóa – nghệ thuật không chỉ lưu giữ giá trị truyền thống mà còn góp phần truyền tải lịch sử, tín ngưỡng dân gian từ thế hệ này sang thế hệ khác.

+ Trong bối cảnh hiện đại, lễ hội còn trở thành cầu nối giữa truyền thống và phát triển, giữa cộng đồng bản địa và du khách thập phương.

+ Giữ gìn và tôn vinh lễ hội truyền thống chính là gìn giữ hồn cốt dân tộc – một phần không thể thay thế của bản sắc văn hóa Việt Nam.

- Phát triển đoạn văn logic, thuyết phục

+ Dẫn chứng từ thực tế để minh chứng cho nhận định.

+ Thể hiện rõ suy nghĩ về vai trò của lễ hội truyền thống trong việc giữ gìn văn hóa dân tộc.

- Đảm bảo ngữ pháp, liên kết:

+ Trình bày rõ ràng, mạch lạc, không mắc lỗi chính tả.

- Sáng tạo

+ Cách diễn đạt mới mẻ, có suy nghĩ sâu sắc về quan điểm.

Đoạn văn tham khảo

Lễ hội truyền thống đóng vai trò đặc biệt quan trọng trong việc giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc. Qua văn bản “Cần Giờ rực rỡ sắc màu: Khám phá lễ hội Nghinh Ông độc đáo” của Hàn Mai, ta thấy rõ lễ hội không chỉ là dịp cầu ngư, tưởng nhớ cá Ông – vị thần Nam Hải thiêng liêng, mà còn là không gian văn hóa đặc sắc nơi cộng đồng ngư dân thể hiện lòng biết ơn thiên nhiên, tưởng nhớ tổ tiên và gắn kết đời sống tinh thần. Những nghi lễ như rước kiệu, tế lễ, cùng các hoạt động văn hóa – nghệ thuật không chỉ lưu giữ giá trị truyền thống mà còn góp phần truyền tải lịch sử, tín ngưỡng dân gian từ thế hệ này sang thế hệ khác. Trong bối cảnh hiện đại, lễ hội còn trở thành cầu nối giữa truyền thống và phát triển, giữa cộng đồng bản địa và du khách thập phương. Giữ gìn và tôn vinh lễ hội truyền thống chính là gìn giữ hồn cốt dân tộc – một phần không thể thay thế của bản sắc văn hóa Việt Nam.

Gợi ý:

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức bài văn đầy đủ ba phần Mở bài, Thân bài, Kết bài.

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 600 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận: trình bày quan điểm của mình về nhận định: “Phát triển du lịch cần đặt trên nền tảng văn hóa bản địa.”.

- Lựa chọn được các thao tác lập luận phù hợp; kết hợp nhuần nhuyễn lí lẽ và dẫn chứng; trình bày được hệ thống ý phù hợp theo bố cục ba phần của bài văn nghị luận. Có thể triển khai theo hướng:

* Mở bài:

- Giới thiệu khái quát về văn bản thông tin “Cần Giờ rực rỡ sắc màu...” – một văn bản giới thiệu lễ hội Nghinh Ông – lễ hội truyền thống gắn liền với đời sống ngư dân vùng biển.

- Dẫn vào nhận định: “Phát triển du lịch cần đặt trên nền tảng văn hóa bản địa.”

→ Khẳng định đây là một quan điểm đúng đắn và có ý nghĩa lớn đối với sự phát triển bền vững ngành du lịch.

* Thân bài:

a. Giải thích nhận định

- Du lịch: Hoạt động khám phá, trải nghiệm cảnh quan, con người, văn hóa ở những vùng đất khác.

- Văn hóa bản địa: Là tổng hòa những giá trị truyền thống, phong tục, tín ngưỡng, lễ hội, lối sống... hình thành qua lịch sử và đặc trưng cho một vùng đất, một cộng đồng.

- Phát triển du lịch dựa trên văn hóa bản địa: Là việc khai thác, tôn vinh các yếu tố văn hóa truyền thống như lễ hội, nghề thủ công, ẩm thực, kiến trúc,... để xây dựng các sản phẩm du lịch hấp dẫn, có bản sắc.

-> Nhận định nhấn mạnh tầm quan trọng của việc gắn kết văn hóa địa phương với phát triển du lịch, tạo ra sức hút độc đáo, không thể thay thế.

b. Phân tích – Chứng minh qua văn bản “Cần Giờ rực rỡ sắc màu...”

- Lễ hội Nghinh Ông là một sản phẩm du lịch giàu bản sắc vì:

+ Xuất phát từ tín ngưỡng thờ cá Ông – gắn liền với đời sống ngư dân.

+ Mang tính cộng đồng, nghi lễ trang trọng, đậm chất dân gian.

+ Có chiều sâu lịch sử – văn hóa (gắn với truyền thuyết về Nguyễn Ánh, truyền thống tạ ơn biển cả...).

+ Trở thành lễ hội thường niên lớn, thu hút đông đảo người dân và du khách.

- Cần Giờ nhờ lễ hội này đã xây dựng được thương hiệu du lịch biển – lễ hội văn hóa độc đáo của TP. Hồ Chí Minh.

- Nếu không có nền tảng văn hóa ấy, Cần Giờ chỉ là vùng biển đơn thuần – khó tạo khác biệt.

c. Mở rộng – Bàn luận thêm

- Các địa phương khác ở Việt Nam cũng đã thành công nhờ khai thác văn hóa bản địa: Huế với Festival di sản, Đà Lạt với lễ hội hoa, Tây Nguyên với cồng chiêng, Hội An với phố cổ, ẩm thực, nghệ thuật truyền thống,...

- Văn hóa bản địa chính là linh hồn làm nên sức sống, sự khác biệt và bản sắc của sản phẩm du lịch.

- Tuy nhiên:

+ Cần tránh thương mại hóa quá mức lễ hội hoặc mô phỏng hời hợt văn hóa khiến mất chất.

+ Du lịch cần phát triển theo hướng bảo tồn và phát huy, không làm tổn thương đến cộng đồng sở tại.

d. Liên hệ thực tiễn – Vai trò của cá nhân, cộng đồng, nhà nước

- Cộng đồng địa phương cần giữ gìn, truyền dạy giá trị văn hóa gốc.

- Du khách cần tôn trọng và có hiểu biết khi tham gia các lễ hội, trải nghiệm văn hóa.

- Nhà nước cần quy hoạch phát triển du lịch bền vững, đầu tư bảo tồn di sản văn hóa phi vật thể.

- Thế hệ trẻ cần ý thức rõ vai trò của mình trong việc giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc trong thời kỳ hội nhập.

* Kết bài:

- Khẳng định lại: Phát triển du lịch trên nền tảng văn hóa bản địa là con đường hiệu quả, bền vững và mang tính nhân văn sâu sắc.

- Gợi mở: Trong bối cảnh toàn cầu hóa, bản sắc văn hóa không chỉ là di sản mà còn là “sức mạnh mềm” giúp các địa phương khẳng định vị thế trong ngành du lịch quốc gia và quốc tế.

Bài văn tham khảo

Trong thời đại toàn cầu hóa, du lịch trở thành một ngành kinh tế mũi nhọn của nhiều quốc gia. Tuy nhiên, để du lịch phát triển bền vững, không thể chỉ dựa vào cảnh quan thiên nhiên hay các tiện nghi hiện đại mà phải đặt trên nền tảng vững chắc của văn hóa bản địa. Văn bản “Cần Giờ rực rỡ sắc màu: Khám phá lễ hội Nghinh Ông độc đáo” của Hàn Mai đã gợi mở sâu sắc về điều này khi cho thấy lễ hội Nghinh Ông không chỉ là một hoạt động tín ngưỡng mà còn là điểm nhấn quan trọng trong bản đồ du lịch TP. Hồ Chí Minh.

Văn hóa bản địa là toàn bộ những giá trị đặc sắc về tín ngưỡng, phong tục, lối sống, ngôn ngữ, nghệ thuật, hình thành và phát triển theo chiều dài lịch sử của một cộng đồng. Phát triển du lịch trên nền tảng văn hóa bản địa nghĩa là khai thác các yếu tố ấy để tạo nên sản phẩm du lịch đặc trưng, độc đáo và có chiều sâu. Nhận định trên là hoàn toàn đúng đắn bởi văn hóa chính là linh hồn làm nên bản sắc – yếu tố cốt lõi giúp một điểm đến trở nên khác biệt và khó quên trong lòng du khách.

Lễ hội Nghinh Ông ở Cần Giờ là minh chứng sinh động cho việc kết hợp hài hòa giữa phát triển du lịch và bảo tồn văn hóa bản địa. Đây là lễ hội truyền thống của ngư dân vùng biển, thể hiện lòng biết ơn với cá Ông – vị thần biển linh thiêng. Qua các hoạt động như rước kiệu, tế lễ, kể truyền thuyết, tổ chức các trò chơi dân gian, lễ hội không chỉ tái hiện sinh động đời sống tinh thần của người dân mà còn thu hút hàng vạn lượt khách mỗi năm. Cần Giờ, từ một huyện ven biển ít người biết đến, đã dần trở thành điểm đến hấp dẫn nhờ chính giá trị văn hóa ấy.

Không chỉ ở Cần Giờ, nhiều địa phương trên cả nước đã và đang thành công khi phát triển du lịch trên nền tảng văn hóa bản địa. Huế với Festival di sản đậm màu hoàng cung; Hội An với phố cổ, đêm rằm hoa đăng và ẩm thực truyền thống; Tây Nguyên với lễ hội cồng chiêng, văn hóa nhà rông; Đồng bằng Bắc Bộ với các lễ hội đình làng, hát chèo, quan họ… Mỗi điểm đến ấy đều khiến du khách say mê nhờ vào chiều sâu văn hóa chứ không phải chỉ vì cảnh đẹp hay dịch vụ.

Tuy nhiên, việc khai thác văn hóa trong phát triển du lịch cần hết sức cẩn trọng. Nếu lạm dụng hoặc thương mại hóa lễ hội, làm sai lệch nghi thức, biến giá trị tâm linh thành trò mua vui, ta sẽ đánh mất chính hồn cốt của văn hóa bản địa. Do đó, phát triển du lịch bền vững đòi hỏi sự phối hợp giữa cộng đồng địa phương – những người giữ gìn văn hóa gốc, nhà quản lí – người định hướng chính sách, và du khách – người tiếp nhận và trân trọng giá trị truyền thống.

Tóm lại, văn hóa bản địa không chỉ là quá khứ được lưu giữ, mà còn là nguồn lực quý giá để phát triển tương lai, đặc biệt trong lĩnh vực du lịch. Lễ hội Nghinh Ông ở Cần Giờ là một ví dụ tiêu biểu cho việc biến di sản thành sản phẩm du lịch có giá trị. Phát triển du lịch trên nền tảng văn hóa bản địa chính là con đường để các địa phương khẳng định bản sắc, tạo dựng thương hiệu và phát triển bền vững giữa một thế giới đang ngày càng phẳng và đồng nhất.